پرسش های تشریحی گفتار دوم فصل سوم زیست شناسی دهم

آزمون شامل ۲۵ پرسش است.
سلام و درود
«تکرار مادر مهارتهاست»
در راستای افزایش مهارت شما آزمونهای متنوع و زیادی از خط به خط این گفتار برای شما آماده شده است. هر آزمون دارای ۱۰ سوال ۲ گزینهای است.
برای تثبیت مطلب در حافظه و یادگیری هر چه بیشتر مطلب، در آزمونهای آنلاین «آیندهنگاران مغز» شرکت کنید.
برای شرکت در انواع آزمونهای آنلاین «گفتار ساز و کار دستگاه تنفس در انسان» بر لینک زیر کلیک کنید:
کتاب الکترونیکی پرسشهای دو گزینهای
پرسشهای دو گزینهای و خط به خط گفتارهای زیستشناسی چیست و گسترهٔ حیات؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید.
برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.
کتاب الکترونیکی تعمیق و تثبیت یادگیری زیستشناسی
پرسشهای جاهای خالی و خط به خط گفتار زیستشناسی چیست؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید.
برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.
فصل تبادلات گازی
شامل گفتارهای:
گفتار ۱. سازوکار دستگاه تنفس در انسان
گفتار ۲. تهویۀ ششی
گفتار ۳. تنوع تبادلات گازی
بارمبندی مربوط به این فصل:
نیمسال اول: ۴ نمره
نیمسال دوم: ۱ نمره
شهریور ماه: ۲ نمره
در حال آماده سازی برای طرح پرسش
قدردان شکیبایی شما هستیم!
گفتار جذب مواد و تنظیم فعّالیت دستگاه گوارش
پرسشهای دو گزینهای
▪️در هر جمله با انتخاب یکی از عبارات داخل پرانتز جمله درست را به دست آورید.
الف)
پرسشهای سطر به سطر
▪️جاهای خالی عبارات زیر را با کلمات مناسب کامل کنید.
الف)
پرسشهای توصیفی – تشریحی
وووو
پرسشهای یادگیری موثر
▪️درست یا نادرست بودن جملات زیر را مشخص کنید. در جملات نادرست، عبارتهای غلط را پیدا کرده و زیر آنها خط بکشید.
الف)
پرسشهای مقایسهای
◾هر یک از
سوالهای تشریحی با فونت و نگارش عالی و بر اساس کتابهای جدید به زودی منتشر خواهد شد.
۱. پرده ماهیچهای حد فاصل قفسه سینه و حفره شکم چیست؟
پرده ماهیچه ای دیافراگم
۲. چرا شش راست قدری از شش چپ بزرگتر است؟
شش چپ به دلیل مجاورت با قلب، از شش راست قدری کوچک تر است.
۳. کدام پرده ششها را احاطه نموده است؟
پرده جنب
۴. چرا ششها در حالت بازدم نیم باز میباشند؟
فشار مایع جنب از فشار جو کمتر است و باعث میشود ششها در حالت بازدم هم نیمه باز باشند.
۵. در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود، چه اتفاقی رخ میدهد؟
در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود ششها جمع میشوند.
۶. کدام ویژگی ششها در بازدم نقش مهمی دارند؟
ویژگی کشسانی ششها دربازدم نقش مهمی دارد.
۷. کدام ماهیچه در تنفس آرام و طبیعی نقش اصلی را بر عهده دارد؟
دیافراگم
۸. در فرایند دم عادی کدام ماهیچهها منقبض میشوند؟
دیافراگم و بین دنده ای خارجی
۹. در دم عمیق، انقباض کدام ماهیچه به افزایش حجم قفسه سینه کمک میکند؟
در دم عمیق، انقباض ماهیچههای ناحیه گردن نیز، به افزایش حجم قفسه سینه کمک میکند.
۱۰. در بازدم عمیق انقباض کدام ماهیچهها به کاهش حجم قفسه سینه کمک میکنند؟
انقباض ماهیچههای بین دنده ای داخلی و نیز ماهیچههای شکمی، به کاهش حجم قفسه سینه کمک میکند.
۱۱. حجمهای تنفسی را با چه دستگاهی اندازه میگیرند؟
دستگاه دم سنج (اسپیرومتر)
۱۲. نموداری که دم سنج از دم و بازدمهای فرد رسم میکند چه نام دارد؟
دم نگار (اسپیروگرام)
۱۳. حجم جاری را تعریف کنید و میزان آن چه قدر است؟
به مقدار هوایی که در یک دم عادی وارد یا در یک بازدم عادی خارج میشود حجم جاری گفته میشود حجم جاری ۵۰۰ میلی لیتر میباشد.
۱۴. حجم تنفسی در دقیقه چگونه محاسبه میشود؟
از حاصل ضرب حجم جاری در تعداد تنفس در دقیقه، حجم تنفسی در دقیقه به دست میآید.
۱۵. به مقدار هوایی که میتوان پس از یک بازدم معمولی با یک با یک بازدم عمیق از ششها خارج شود را چه میگویند؟
حجم ذخیره دمی
۱۶. چرا حبابکهای ششها همیشه باز میماند؟
حجم باقی مانده باعث میشود حبابکها همیشه باز بمانند.
۱۷. کدام حجم تنفسی تبادل گازها را در فاصله دو تنفس ممکن میسازد؟
حجم باقی مانده
۱۸. هوای مرده را تعریف کنید و حجم آن چقدر است ؟
بخشی از هوای دمیدر بخشهادی دستگاه تنفسی میماند و به بخش مبادله ای نمیرسد به این هوا که حدود ۱۵۰میلی لیتر است هوای مرده میگویند.
۱۹. ظرفیت حیاتی مجموع کدام حجم تنفسی است؟
برابر مجموع حجم جاری، ذخیره دمیو ذخیره بازدمیاست.
۲۰. ظرفیت تام مجموع کدام حجمهای تنفسی است؟
ظرفیت تام، حداکثر مقدار هوایی است که ششها میتوانند در خود جای دهند و برابر است با مجموع ظرفیت حیاتی و حجم باقی مانده
۲۱. میزان حجم ذخیره دمیچقدر است؟
۳۰۰۰ میلی لیتر
۲۲. میزان حجم باقی مانده چقدر است؟
۱۲۰۰ میلی لیتر
۲۳. در واکنشهای سرفه و عطسه به ترتیب هوا با فشار از چه راههایی به بیرون رانده میشود؟
در سرفه از راه دهان و در عطسه از راه بینی و دهان
۲۴. چرا افرادی که دخانیات مصرف میکنند به سرفههای مکرر مبتلا هستند؟
در افرادی که دخانیات مصرف میکنند، به علت از بین رفتن یاختههای مژکدار مخاط تنفسی، سرفه راه موثرتری برای بیرون راندن مواد خارجی است و به این علت این گونه افراد به سرفههای مکرر مبتلا هستند.
۲۵. کدام فرایند تنفس با انقباض ماهیچۀ دیافراگم آغاز میشود؟
دم
۲۶. انقباض کدام ماهیچهها نیازمند دستور از مرکز تنفسی در بصل النخاع میباشد؟
دیافراگم و بین دنده ای خارجی
۲۷. مراکز عصبی تنفس کدامند؟
پل مغزی و بصل النخاع
۲۸. کدام مرکز تنفسی میتواند مدت زمان دم را تنظیم کند؟
مرکز تنفسی در پل مغزی با اثر مرکز تنفسی در بصل النخاع دم را خاتمه میدهد.
۲۹. اگر ششها بیش از حد پر شوند کدام ماهیچهها پیام عصبی را به بصل النخاع ارسال میکنند؟
ماهیچههای صاف دیوارۀ نایژهها و نایژکها که بیش از حد کشیده شده اند پیامیتوسط عصب به مرکز تنفس در بصل النخاع ارسال میکنند که بلا فاصله ادامه دم را متوقف میکند.
۳۰. گیرندههای حساس به افزایش کربن دی اکسید در کدام بخش بدن وجود دارند؟
در بصل النخاع گیرندههای حساس به کربن دی اکسید وجود دارد.
۳۱. گیرندههای حساس به کاهش اکسیژن در کدام بخشهای بدن واقع اند؟
در خارج از مغز گیرندههایی وجود دارند که به کاهش اکسیژن حساس اند. این گیرندهها در سرخرگ آئورت و سرخرگ ناحیه گردن که خون رسانی به مغز را بر عهده دارند، واقع اند.
تهویه ششی شامل دو فرایند دم و بازدم است. برای درک چگونگی دم و بازدم، لازم است ابتدا با ساختار و عمل ششها آشنا شویم.
ششها
ششها درون قفسه سینه و روی پرده ماهیچه ای میان بند قرار دارند. شش چپ به علت مجاورت با قلب، از شش راست قدری کوچک تر است. بیشتر حجم ششها را کیسههای حبابکی به خود اختصاص داده اند و ساختاری اسفنج گونه را به شش میدهند. مویرگهای خونی فراوان، که اطراف کیسههای حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده، دیگر بخش فراوان در ششها است. بنابراین شش را میتوان عمدتا مجموعه ای از نایژهها، نایژکها، کیسههای حبابکی و رگها دانست که از بیرون بافت پیوندی آن را احاطه میکند.
هر یک از ششها را پردهای دولایه به نام پرده جنب فراگرفته است (شکل ۱۲). یکی از لایههای این پرده، به سطح شش چسپیده و لایه دیگر به سطح درونی قفسه سینه متصل است. درون پرده جنب، فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب، پر شده است. فشار این مایع از فشار جو کمتر است و باعث میشود ششها در حالت بازدم، کاملا جمع نشوند، در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود، ششها جمع میشوند.
شکل ۱۲- ششها و قفسهٔ سینه
ششها دو ویژگی مهم دارند: یکی پیروی از حرکات قفسه سینه و دیگری ویژگی کشسانی۔ هنگامیکه حجم قفسه سینه افزایش مییابد، ششها باز میشوند. در نتیجه، فشار هوای درون ششها کم شده، هوای بیرون به درون ششها کشیده میشود. اما باید توجه داشت که به علت ویژگی کشسانی، ششها در برابر کشیده شدن، مقاومت نیز نشان میدهند و تمایل دارند به وضعیت اولیه خود بازگردند. ویژگی کشسانی ششها در بازدم نقش مهمیدارد.
دم، فرایندی است که درنتیجه افزایش حجم قفسه سینه رخ میدهد. در این رویداد، دو عامل دخالت دارد. اول، ماهیچه میان بند (دیافراگم) که در حالت استراحت، گنبدی شکل است، اما وقتی منقبض میشود، به حالتمسطح در میآید. دوم، انقباض ماهیچههای بین دندهای خارجی که دندهها را به سمت بالا و جلو جابه جا میکند . وجناغ را به جلو میراند (شکل ۱۳). در تنفس آرام و طبیعی، میان بندنقش اصلی را بر عهده دارد. در دم عمیق، انقباض ماهیچههای ناحیه گردن نیز، به افزایش حجم قفسه سینه کمک میکند.
با به استراحت در آمدن ماهیچه میان بند و ماهیچههای بین دنده ای خارجی، و بر اثر ویژگی کشسانی ششها، حجم قفسه سینه و در نتیجه، حجم ششها کاهش مییابد و هوای درون آنها به بیرون رانده میشود. در بازدم عمیق، انقباض ماهیچههای بین دندهای داخلی و نیز ماهیچههای شکمی، به کاهش حجم قفسه سینه کمک میکند.
شکل ۱۳- افزایش و کاهش حجم قفسه سینه در دم و بازدم عادی
فعالیت
تشریح شش گوسفند
۱- ویژگی ظاهری: شش به علت دارا بودن کیسههای حبابکی فراوان، حالتی اسفنج گونه دارد. شش راست از شش چپ بزرگتر است. شش راست از سه قسمت یا لّپ (لوب) و شش چپ از دو قسمت تشکیل شده است.
۲- تشخیص شش راست و چپ: اگر در نمونه ای که تهیه کرده اید مری نیز وجود دارد، به محل قرارگیری آن توجه کنید. تای در جلو و مری در پشت قرار گرفته است و به این ترتیب میتوانید سطح جلویی و پشتی نای و ششها (و در نتیجه راست و چپ آنها را نیز مشخص کنید.
مری را جدا کنید. برای تشخیص سطح جلویی و پشتی نای در حالتی که مری از آن جدا شده است، کافی است به یاد داشته باشید که غضروفهای نای C شکل اند. این وضعیت باعث میشود که در نای، قسمت دهانه حرف C از سایر قسمتها نرمتر باشد. با لمس کردن، این قسمت را پیدا کنید.
این قسمت، محل اتصال نای به مری و بنابراین سطح پشتی نای است.
۳- بررسی ویژگی کشسانی ششها: با یک تلمبه از نای به درون ششها بدمید و قابلیت کشسانی ششها را مشاهده کنید.
۴- بررسی ساختارهای درونی: نای را از قسمت نرم آن (دهانه حرف C در طول برش دهید تا به نزدیکی ششها برسید. در نای گوسفند، قبل از دو نایژه اصلی، یک انشعاب سوم هم مشاهده میشود که به شش راست میرود. مدخل این انشعاب و سپس نایژههای اصلی را مشاهده کنید.
برش طولی نای را از مدخل نایژه اصلی ادامه دهید. دقت کنید که بریدن نایژه اصلی به سادگی نای نیست و این به علت ساختار غضروفهای نایژه است که در ابتدا به صورت حلقه کامل و بعد به صورت قطعه قطعه است. در طول نای، مدخلهای نایژههای بعدی قابل مشاهده است.
اگر تکه ای از شش را ببرید، در مقطع آن سوراخهایی را مشاهده میکنید که به سه گروه قابل تقسیماند. نایژهها، سرخرگها و سیاهرگها. لبه نایژهها به علت دارا بودن غضروف، زبر است و به این ترتیب از رگها قابل تشخیص است. سرخرگها دیواره محکم تری نسبت به سیاهرگها دارند و به همین علت، برخلاف سیاهرگها دهانه آنها حتی در نبود خون هم باز است اما دهانه سیاهرگها در نبود خون بسته است.
اگر تکه ای از شش را ببرید و در ظرفی پر از آب بیندازید خواهید دید که روی سطح آب شناور میماند. چرا؟
حجمهای تنفسی
مقدار هوایی که به ششها وارد یا از آن خارج میشود به چگونگی دم و بازدم ما بستگی دارد. بنابراین، حجمهای مختلفی از هوا را میتوان به شش وارد و یا از آن خارج کرد. حجمهای تنفسی را با دستگاه دم سنج (اسپیرومتر) اندازه میگیرند. نموداری که دم سنج از دم و بازدمهای فرد رسم میکند، کم نگاره (اسپیرو گرام) نامیده میشود (شکل ۱۴). تحلیل دم نگاره در تشخیص درست بیماریهای ششی کاربرد دارد.
به مقدار هوایی که در یک دم عادی وارد یا در یک بازدم عادی خارج میشود حجم جاری میگویند. حجم جاری حدود ۵۰۰mL است. از حاصل ضرب حجم جاری در تعداد تنفس در دقیقه، حجم تنفسی در دقیقه به دست میآید.
اما میدانیم که با دم یا بازدم عمیق میتوانیم مقدار بیشتری هوا را به ششها وارد یا از آنها خارج کنیم. حجم ذخیره دمی، به مقدار هوایی گفته میشود که میتوان پس از یک دم معمولی، با یک دم عمیق به ششها وارد کرد. حجم ذخیره بازدمی، به مقدار هوایی گفته میشود که میتوان پس از یک بازدم معمولی با یک بازدم عمیق از ششها خارج کرد. حتی بعد از یک بازدم عمیق، مقداری هوا در ششها باقی میماند و نمیتوان آن را خارج کرد. این مقدار را حجم باقی مانده مینامند. حجم باقی مانده، اهمیت زیادی دارد؛ چون باعث میشود حبابکها همیشه باز بمانند؛ همچنین تبادل گازها را در فاصله بین دو تنفس ممکن میکند.
باید توجه کرد که بخشی از هوای دمیدر بخشهادی دستگاه تنفس میماند و به بخش مبادله ای نمیرسد. به این هوا که در حدود ۱۵۰ میلی لیتر است، هوای مرده میگویند. مقدار حجمها در فرد سالم، به سن و جنسیت او بستگی دارد.
ظرفیتهای تنفسی
ظرفیت تنفسی، مجموع دو یا چند حجم تنفسی است. ظرفیت حیاتی مقدار هوایی است که پس از یک دم عمیق و با یک بازدم عمیق میتوان از ششها خارج کرد و برابر با مجموع حجمهای جاری، ذخیره دمیو ذخیره بازدمیاست. ظرفیت تام، حداکثر مقدار هوایی است که ششها میتوانند در خود جای دهند و برابر است با مجموع ظرفیت حیاتی و حجم باقی مانده.
شکل ۱۴- دم سنج و دم نگاره
فعالیت
ظرفیت ششهای افراد مختلف مساوی نیست. با ساختن دستگاهی مانند شکل زیر، میتوانید گنجایش ششهای خود و هم کلاسیهایتان را اندازه بگیرید. گنجایش ظرف وارونه، حداقل باید پنج لیتر باشد. در ابتدا، ظرف را از آب پر و سپس در تشت وارونه کنید.
ابتدا نفس بسیار عمیقی بکشید و بعد تا جایی که میتوانید در لوله فوت کنید. هنگام فوت کردن بینی خود را بگیرید.
۱- آیا عددی که در اینجا نشان داده میشود، ظرفیت واقعی ششهای شماست؟ دلیل بیاورید.
۲- چگونه میتوانید به کمک این دستگاه، مقدار هوای دم و بازدم خود را نیز اندازه بگیرید؟
سایر اعمال دستگاه تنفس
تکلم: خنجره محل قرارگیری پردههای صوتی است. این پردهها حاصل چین خوردگی مخاط به سمت داخل اند. پردههای صوتی صدا را تولید میکنند. شکل دهی به صدا به وسیله بخشیهایی مانند لبها و دهان صورت میگیرد.
سرفه و عطسه: چنانچه ذرات خارجی یا گازهایی که ممکن است مضر یا نامطلوب باشند به مجاری تنفسی وارد شوند، باعث واکنش سرفه یا عطسه میشود؛ در این حالت هوا با فشار از راه دهان (سرفه) یا بینی و دهان (عطسه) همراه با مواد خارجی به بیرون رانده میشود (شکل ۱۵). در افرادی که دخانیات مصرف میکنند، به علت از بین رفتن یاختههای مژکدار مخاط تنفسی، سرفه راه مؤثرتری برای بیرون راندن مواد خارجی است و به همین علت این گونه افراد به سرفههای مکرر مبتلا هستند.
شکل ۱۵- عطسه یکی از سازوکارهای بیرون راندن مواد خارجی است.
تنظیم تنفس
دم، با انقباض میان بند و ماهیچههای بین دنده ای خارجی آغاز میشود. انقباض این ماهیچهها بصل انتها با دستوری انجام میشود که از طرف مرکز تنفس در بصل النخاع صادر شده است (شکل ۱۶). با پایان یافتن دم، بازدم بدون نیاز به پیام عصبی، با بازگشت ماهیچهها به حالت استراحت و نیز ویژگی کشسانی ششها انجام میشود.
شکل ۱۶- مراکز عصبی تنفس
تنفس، مرکز دیگری هم دارد که در پل مغز، واقع است و با اثر بر مرکز تنفس در بصل النخاع، دم را خاتمه میدهد. مرکز تنفس در پل مغز میتواند مدت زمان دم را تنظیم کند.
افزایش کربن دی اکسید و کاهش اکسیژن خون نیز از عوامل مؤثر در تنظیم تنفس اند.
» فایل word
» فایل pdf
کتاب زیستشناسی دهم
فصل ۱ـ دنیای زنده
گفتار ۱. زیستشناسی چیست؟
گفتار ۲. گستره حیات
گفتار ۳. یاختـه و بافـت در بـدن انسـان
فصل ۲ـ گوارش و جذب مواد
گفتار ۱. ساختار و عملکرد لولۀ گوارش
گفتار ۲. جذب مواد و تنظیم فعّالیت دستگاه گوارش
گفتار ۳. تنوع گوارش در جانداران
فصل ۳ـ تبادلات گازی
گفتار ۱. سازوکار دستگاه تنفس در انسان
گفتار ۲. تهویۀ ششی
گفتار ۳. تنوع تبادلات گازی
فصل ۴ـ گردش مواد در بدن
گفتار ۱. قلب
گفتار ۲. رگها
گفتار ۳. خون
گفتار ۴. تنوع گردش مواد در جانداران
فصل ۵ ـ تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد
گفتار ۱. هم ایسـتایی وکلیهها
گفتار ۲. تشـکیل ادرار و تخلیـۀ آن
گفتار ۳. تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران
فصل ۶ ـ از یاخته تا گیاه
گفتار ۱. ویژگیهـای یاختـۀ گیاهـی
گفتار ۲. سامانۀ بافتی
گفتار ۳. ساختار گیاهان
فصـل ۷ـ جـذب و انتقـال مـواد در گیاهـان
گفتار ۱. تغذیـۀ گیاهـی
گفتار ۲. جانداران مؤثر در تغذیۀ گیاهی
گفتار ۳. انتقـال مـواد در گیاهـان
در ادامه خود را بیازمایید:
در ادامه بخوانید:
بارمبندی زیستشناسی دهم ۱۴۰۲-۱۴۰۱
درس زیستشناسی ۱
ارزشیابی از دانش آموزان در این درس به دو صورت مستمر و پایانی انجام میشود.
ارزشیابی مستمر براساس فعالیت های گروهی یا انفرادی دانش آموزان در کلاس یا خارج از کلاس و در طول سال تحصیلی انجام میشود. این ارزشیابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم و دانش آموز در هنگام انجام هر فعالیت و بر اساس عملکرد دانش آموزان در انجام فعالیتها، مانند ارائه گزارش، مشارکت در بحث های گروهی، پاسخ به پرسشهای کتبی و شفاهی انجام میشود.
نمره این ارزشیابی برای هر نوبت (نوبت اول سال و نوبت دوم سال) ۲۰ نمره است.
ارزشیابی پایانی در دو نوبت به صــورت آزمون کتبی انجام میشــود. در نوبت اول ۲۰ نمره از پنج فصــل اول کتاب (تا آخر گفتار ۲ فصل چهار، آخر صفحه ۶۰) است. در نوبت دوم پنج نمره به قسمت اول و ۱۵ نمره به قسمت دوم کتاب اختصاص دارد. بارم بندی فصل ها برای نوبت اول، دوم و شهریور مطابق جدول زیر پیشنهاد میشود.
توجه داشته باشید که طرح پرسش از مطالب مربوط به بیشتر بدانید، واژه شناسی، پاورقی ها و پیوست های آخر کتاب در همه آزمونها ممنوع است.
شماره فصل و عنوان | نوبت اول ۲۰ نمره قسمت اول کتاب | نیمسال دوم (۵ نمره قسمت اول و ۱۵ نمره قسمت دوم) |
۱- دنیای زنده | ۴/۵ | ۱ |
۲- گوارش و جذب مواد | ۶ | ۲ |
۳- تبادلات گازی | ۴ | ۱ |
۴- گردش مواد در بدن گفتار ۱ | ۲/۵ | ۱ |
فعالیتها | ۳ | |
۵- گردش مواد در بدن گفتارهای ۲ و ۳ و ۴ | – | ۳/۵ |
۶- تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد | – | ۲/۵ |
۷- از یاخته تا گیاه | – | ۴ |
۸- جذب و انتقال مواد در گیاهان | – | ۳ |
فعالیتها | – | ۲ |
جمع | ۲۰ | ۲۰ |
شماره فصل و عنوان | شهریور |
۱- دنیای زنده | ۲ |
۲- گوارش و جذب مواد | ۳ |
۳- تبادلات گازی | ۲ |
۴- گردش مواد در بدن | ۳/۵ |
۵- تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد | ۱/۵ |
۶- از یاخته تا گیاه | ۳ |
۷- جذب و انتقال مواد در گیاهان | ۲/۵ |
فعالیتها | ۲/۵ |
جمع | ۲۰ |
سوالات عالین دمتون گرم