پاداش و تنبیه
مراکز پاداش در طول مسیری به نام دسته میانی مغز قدامی (Medial forebrain boundle) و به ویژه در هسته‌های طرفی و شکمی میانی هیپوتالاموس قوی‌ترین مراکز این ناحیه هستند.
نواحی اصلی تنبیه در ناحیه خاکستری اطراف قنات مرکزی در مزانسفال قرار دارند. خشم با مراکز تنبیه در ارتباط است که یک هیپوتالاموس طرفی و برخی هسته‌های آمیگدال سبب خشم می‌شوند. برخی معتقدند تحریک ضعیف هیپوتالاموس طرفی سبب پاداش و تحریک قوی آن سبب خشم می‌شود.
آمیگدال در لغت یعنی بادام و تشکیلاتی است که در لوب تمپورال قرار گرفته است. به دلیل ارتباط گسترده با نئوکورتکس، آمیگدال را پنجره‌ای می‌دانند که شخصی از طریق آن موقعیت خود را در بیرون مشاهده می‌کند. چون تحریک برخی از نواحی آمیگدال سبب ایجاد خشم در حیوان می‌شود آن را یکی از مراکز خشم می‌دانند. در صورت تخریب دو طرفه آمیگدال، سندرومی به نام کلاوربوسی (kluver-bucy syndrome) رخ می‌دهد. از جمله علائم این سندروم عبارتند از:
- نترسیدن
- کنجکاوی افراطی
- فراموشی سریع
- تمایل به وارد کردن اشیا در دهان
- تحریک جنسی
- ناتوانی در تمیز دوستان و افراد غریبه
- فقدان عواطف
کدام یک بیشتر انگیزه می‌دهد؟
جرمی بنتهام فیلسوف قرن ۱۸ می‌نویسد: «درد و لذت، تمام اعمال، گفتار و افکار ما را هدایت می‌کند.» عصب شناسی امروز نیز نظریه بنتهام را تایید می کند.
خیلی عجیب نیست سازمان‌ها هم وقتی می‌خواهند انگیزه انجام کاری را بدهند، یا وعده لذت ناشی از پاداش را می‌دهند و یا درد ناشی از تنبیه. اما کدام را باید استفاده کرد؟ وعده هویج یا تهدید چوب؟
بر اساس تحقیقی که در یک بیمارستان نیویورک برای تشویق کارکنان بخش مراقبت پزشکی برای شستن دستشان انجام شد، برای این سوال جوابی به دست می‌دهد. در ابتدا در جلوی دستگاه ضدعفونی کننده دست، پیام‌های هشدار آمیز مبنی بر خطرات نشستن دست پخش شد اما تنها ۱۰ درصد از افراد دستشان را ضدعفونی می‌کردند. بعد از انجام یک مداخله و افزودن یک بُرد الکترونیکی جریان تغییر کرد. این بُرد الکترونیکی بعد از هر بار استفاده عبارت «کارِت عالی بود» را بازگو می کرد و به عبارتی بازخورد مثبت می‌داد. در نتیجه افراد بیشتری ترغیب به استفاده شدند.
بر این اساس پاداش انگیزاننده قوی تری است اما نه همیشه!
علم عصب شناسی توصیه می‌کند، زمانی که می‌خواهید افراد را تشویق به انجام کاری کنید، بهترین انگیزه پاداش و تصویر کردن لذت ناشی از آن است. اما زمانی که می‌خواهید افراد را از کاری منع کنید، بهترین انگیزاننده تنبیه است.
این موضوع کاملا به ساختار مغز ما مرتبط است. وقتی انتظار پاداش و چیزهای خوب را داریم، مغز ما دستور «برو» را می‌دهد. اما وقتی انتظار چیزهای سخت و درد را داریم، مغز ما فرمان «ایست» را می‌دهد.
برای مثال اگر حتی به فرزند خود می‌گویید: «اگر دیگر کتاب را پاره نکنی برات شکلات می‌خرم» احتمالا زیاد اثربخش نخواهد بود. اما اگر بگویید: «اگر کتاب را پاره کنی، از استفاده از تبلت محروم می‌شوی» احتمالا اثر بیشتری خواهد داشت.
تنبیه و پاداش در جای خود اثربخش هستند. فقط باید حواسمان باشد دنبال منع هستیم یا ترویج.
