راهنمای عوارض جانبی رایج داروهای ضد افسردگی

طبق دستورالعمل های انجمن روانپزشکی آمریکا (American Psychiatric Association)، داروهای ضد افسردگی (Antidepressant medications) گزینه اول برای درمان اختلال افسردگی اساسی ( major depressive disorder :MDD) هستند. آنها همچنین می توانند به درمان شرایط اضطرابی از جمله اختلال اضطراب فراگیر کمک کنند.

انواع مختلفی از داروهای ضد افسردگی بر اساس نحوه عملکرد آنها در مغز وجود دارد. برخی برای درمان برخی شرایط و علائم بهتر هستند. اما همه آنها با عوارض جانبی بالقوه همراه هستند.

به طور کلی، هر نوع عوارض جانبی تا حدودی متفاوتی ایجاد می کند، اما هنوز هم ممکن است در یک نوع واحد تفاوت وجود داشته باشد.

افراد همچنین می توانند به داروهای ضد افسردگی واکنش متفاوتی نشان دهند. برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی نگران کننده ای نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است یک یا چند عارضه جانبی جدی داشته باشند. به همین دلیل است که ممکن است لازم باشد قبل از یافتن داروی مناسب، چند داروی مختلف را امتحان کنید.

در اینجا نگاهی به انواع اصلی داروهای ضد افسردگی و برخی از عوارض جانبی که معمولاً با آنها مرتبط است، می پردازیم. اگر نوع خاصی را مصرف می کنید، احتمالاً همه عوارض جانبی مرتبط با آن را تجربه نخواهید کرد. همچنین ممکن است عوارض جانبی دیگری را نیز تجربه کنید، از جمله برخی عوارض جدی که در اینجا ذکر نشده است.

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) 

SSRIها بر سروتونین تأثیر می گذارند، که یک انتقال دهنده عصبی است که در بسیاری از چیزها از جمله خلق و خوی شما نقش دارد. انتقال دهنده های عصبی به عنوان پیام رسان های شیمیایی در بدن شما عمل می کنند.

هنگامی که مغز شما سروتونین ترشح می کند، مقداری از آن برای ارتباط با سلول های دیگر استفاده می شود و مقداری از آن به سلولی که آن را آزاد کرده است باز می گردد. SSRIها مقدار سروتونینی را که به سلولی که آن را آزاد می کند برمی گرداند کاهش می دهد و در مغز شما برای برقراری ارتباط با سلول های دیگر در دسترس است.

کارشناسان در مورد نقش سروتونین در افسردگی کاملا مطمئن نیستند. اما بسیاری بر این باورند که سطوح پایین سروتونین یک عامل کمک کننده است.

داروهای ضد افسردگی SSRI عبارتند از:

• سیتالوپرام (سلکسا)
• اسیتالوپرام (Lexapro)
• پاروکستین (Brisdelle، Paxil، Pexeva)
• فلوکستین (پروزاک)
• فلووکسامین
• سرترالین (Zoloft)

SSRI ها رایج ترین انتخاب برای درمان MDD هستند، اما می توانند در موارد زیر نیز کمک کنند:

• اختلال اضطراب فراگیر
• اختلال هراس
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال ناخوشی پیش‌قاعدگی
• اختلال استرس پس از سانحه
• اختلال شخصیت وسواسی اجباری
• گرگرفتگی

عوارض جانبی رایج

شایع ترین عوارض جانبی SSRI ها عبارتند از:

• سردرد
• حالت تهوع
• مشکل خواب
• سرگیجه
• اسهال
• ضعف و خستگی
• اضطراب
• ناراحتی معده
• دهان خشک
• مشکلات جنسی مانند میل جنسی کم، اختلال نعوظ یا مشکلات انزال

احتمال بروز عوارض جانبی جنسی SSRIها نسبت به برخی از داروهای ضد افسردگی بیشتر است. آنها همچنین می توانند اشتها را افزایش دهند و به طور بالقوه منجر به افزایش وزن شوند.

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs)  

مانند SSRI ها، SNRI ها اغلب برای درمان MDD استفاده می شوند. مشابه SSRI ها، SNRI ها از جذب مجدد برخی انتقال دهنده های عصبی توسط سلول های مغز جلوگیری می کنند. این باعث می شود تعداد بیشتری از آنها برای ارتباط با سلول های دیگر در دسترس باشند.

در مورد SNRI ها، انتقال دهنده های عصبی تحت تأثیر سروتونین و نوراپی نفرین هستند.

داروهای ضد افسردگی SNRI عبارتند از:

• دسوونلافاکسین (خدزلا، پریستیق)
• دولوکستین (Cymbalta)
• لوومیلناسیپران (فتزیما)
• میلناسیپران (Savella)
• ونلافاکسین (Effexor XR)

SNRI ها اغلب برای درمان افسردگی استفاده می شوند، اما می توانند به موارد زیر نیز کمک کنند:

• آسیب عصبی ناشی از دیابت
• فیبرومیالژیا
• اختلال اضطراب فراگیر
• گرگرفتگی

عوارض جانبی رایج

شایع ترین عوارض جانبی SNRI ها عبارتند از:

• سردرد
• حالت تهوع
• بیخوابی
• خواب آلودگی
• دهان خشک
• سرگیجه
• از دست دادن اشتها
• یبوست
• مشکلات جنسی مانند میل جنسی کم، اختلال نعوظ یا مشکلات انزال
• ضعف و خستگی
• تعریق

SNRI ها می توانند عوارض جانبی جنسی ایجاد کنند، اما نه به اندازه SSRI ها. برخی از افرادی که SNRI مصرف می کنند نیز ممکن است وزن اضافه کنند، اما کاهش وزن شایع تر است.

در برخی موارد، افرادی که SNRI مصرف می کنند ممکن است متوجه افزایش فشار خون شوند.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs) 

TCA ها گروه قدیمی تری از داروهای ضد افسردگی هستند. آنها مانند SNRI ها به افزایش سطح نوراپی نفرین و سروتونین مغز شما کمک می کنند. اما آنها همچنین اثرات انتقال دهنده عصبی دیگری به نام استیل کولین را کاهش می دهند.

این تاثیر بر استیل کولین خطر عوارض جانبی خاص را افزایش می دهد. در نتیجه، TCA ها معمولاً فقط در صورتی استفاده می شوند که SSRI و SNRI برای شما خوب کار نکنند.

برخی از TCA های رایج عبارتند از:

• آمی تریپتیلین (Elavil)
• کلومیپرامین (آنافرانیل)
• دزیپرامین (نورپرامین)
• دوکسپین
• ایمی پرامین (توفرانیل)
• نورتریپتیلین (Pamelor)

علاوه بر درمان افسردگی، بسیاری از TCA ها برای سایر شرایط استفاده می شوند، از جمله:

• درد عصبی ناشی از زونا
• آسیب عصبی ناشی از دیابت
• اختلال اضطراب اجتماعی
• فیبرومیالژیا
• سردرد میگرنی
• شب ادراری در کودکان

عوارض جانبی رایج

عوارض جانبی رایج تر TCA ها عبارتند از:

• سردرد
• دهان خشک
• تاری دید
• مشکلات گوارشی مانند ناراحتی معده، حالت تهوع و یبوست
• سرگیجه
• خواب آلودگی
• مشکل خواب
• مشکلات حافظه
• خستگی
• افزایش وزن
• مشکلات جنسی مانند میل جنسی کم، اختلال نعوظ یا مشکلات انزال
• مشکل در ادرار کردن
• ضربان قلب سریع
• تعریق

عوارض جانبی TCA ها مشابه عوارض جانبی SSRI و SNRI است، اما اغلب بیشتر رخ می دهد و می تواند آزاردهنده تر باشد.

TCAها همچنین به احتمال زیاد عوارض جانبی خاصی ایجاد می کنند، از جمله:

• دهان خشک
• تاری دید
• یبوست
• مشکل در ادرار کردن
• افزایش وزن
• خواب آلودگی

در موارد نادر، TCA ها همچنین می توانند عوارض جانبی بالقوه خطرناک مرتبط با قلب ایجاد کنند، مانند:

• فشار خون پایین هنگام ایستادن
• فشار خون بالا
• ضربان قلب غیر طبیعی یا آریتمی

مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) 

مانند TCA ها، MAOI ها گروه قدیمی تری از داروها هستند. امروزه معمولاً برای افسردگی استفاده نمی‌شوند، اما اگر دیگران تسکین ندهند، ممکن است ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما آن‌ها را پیشنهاد کند.

MAOI با جلوگیری از تجزیه برخی انتقال دهنده های عصبی توسط بدن شما کار می کند. این باعث افزایش سطح سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین می شود.

برخی از MAOIهای رایج عبارتند از:

• ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
• فنلزین (ناردیل)
• ترانیل سیپرومین (Parnate)
• سلژیلین (الدپریل، امسام)

علاوه بر افسردگی، برخی از MAOI ها برای سایر شرایط استفاده می شوند. گاهی اوقات از فنلزین و ترانیل سیپرومین برای اختلال هراس و اضطراب اجتماعی استفاده می شود. سلژیلین برای بیماری پارکینسون استفاده می شود.

عوارض جانبی رایج

شایع‌ترین عوارض جانبی MAOI عبارتند از:

• فشار خون پایین
• حالت تهوع
• سردرد
• خواب آلودگی
• سرگیجه
• دهان خشک
• افزایش وزن
• دل درد
• گیجی
• اسهال
• آبریزش بینی
• مشکلات جنسی مانند میل جنسی کم، اختلال نعوظ یا مشکلات انزال

MAOI بیشتر از سایر داروهای ضد افسردگی باعث کاهش فشار خون می شود. این داروها همچنین می توانند با غذاهای حاوی تیرامین تداخل داشته باشند و باعث افزایش خطرناک فشار خون شوند.

آنتاگونیست سروتونین و مهارکننده های بازجذب (SARIs) 

SARI ها به عنوان تعدیل کننده های سروتونین یا داروهای ضد افسردگی فنیل پیپرازین نیز شناخته می شوند. آنها گاهی اوقات به عنوان داروهای ضد افسردگی غیر معمول در نظر گرفته می شوند زیرا آنها متفاوت عمل می کنند. SARI می تواند به درمان کمک کند:

• افسردگی
• اضطراب
• اختلال هراس

مانند اکثر داروهای ضد افسردگی دیگر، SARI ها به افزایش میزان سروتونین در دسترس – و گاهی اوقات سایر انتقال دهنده های عصبی – در مغز کمک می کنند. اما آنها این کار را به روش های متفاوت از سایر داروهای ضد افسردگی انجام می دهند.

برخی از SARI ها عبارتند از:

• نفازودون
• ترازودون (Oleptro)

عوارض جانبی رایج

شایع ترین عوارض جانبی SARI ها عبارتند از:

• خواب آلودگی
• دهان خشک
• سردرد
• سرگیجه
• حالت تهوع
• خستگی
• استفراغ
• تاری دید
• اسهال
• یبوست
• فشار خون پایین
• گیجی

بسیاری از افرادی که از SARI استفاده می کنند دچار خواب آلودگی یا خواب آلودگی می شوند. این باعث می شود آنها گزینه بالقوه خوبی برای افراد مبتلا به بی خوابی باشند، به خصوص اگر افسردگی نیز داشته باشند.

داروهای ضد افسردگی غیر معمول 

برخی از داروهای ضد افسردگی به سادگی در هیچ یک از گروه های اصلی قرار نمی گیرند، معمولاً به دلیل نحوه عملکردشان. اینها به عنوان داروهای ضد افسردگی غیر معمول شناخته می شوند.

بوپروپیون (ولبوترین)

برخلاف اکثر داروهای ضد افسردگی دیگر، بوپروپیون باعث افزایش سروتونین نمی شود. در عوض، نوراپی نفرین و دوپامین را افزایش می دهد. گاهی اوقات به عنوان یک مهارکننده بازجذب نوراپی نفرین-دوپامین طبقه بندی می شود.

بوپروپیون علاوه بر اینکه برای افسردگی استفاده می شود، برای کمک به ترک سیگار نیز استفاده می شود.

عوارض جانبی رایج بوپروپیون عبارتند از:

• مشکل خواب
• سردرد
• تحریک پذیری یا تحریک پذیری
• دهان خشک
• یبوست
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• حالت تهوع
• استفراغ
• تعریق
• سرگیجه
• اضطراب

در مقایسه با سایر داروهای ضد افسردگی، بوپروپیون کمتر باعث افزایش وزن می شود. در واقع کاهش وزن یک عارضه جانبی رایج است.

همچنین بوپروپیون کمتر باعث ایجاد مشکلات جنسی می شود. در نتیجه، گاهی اوقات در کنار سایر داروهای ضد افسردگی برای کاهش عوارض جانبی جنسی آنها تجویز می شود.

اما بیشتر از برخی داروهای ضد افسردگی دیگر باعث بی خوابی و اضطراب می شود. در موارد نادر، بوپروپیون می تواند باعث تشنج شود، به خصوص زمانی که در دوزهای بالا استفاده شود.

میرتازاپین (رمرون)

میرتازاپین اثرات نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین را در مغز شما به روشی متفاوت از سایر داروهای ضد افسردگی افزایش می دهد. گاهی اوقات به عنوان آنتاگونیست سروتونین خاص آنتاگونیست نورآدرنرژیک طبقه بندی می شود.

عوارض جانبی رایج تر میرتازاپین عبارتند از:

• خواب آلودگی
• دهان خشک
• افزایش اشتها
• افزایش وزن
• کلسترول بالا
• یبوست
• ضعف و خستگی
• سرگیجه

مانند ساری ها، میرتازاپین ممکن است باعث خواب آلودگی یا خواب آلودگی شود. در نتیجه، میرتازاپین ممکن است برای کسانی که افسردگی و مشکلات خواب دارند استفاده شود.

میرتازاپین همچنین می تواند باعث افزایش اشتها شود و احتمال افزایش وزن را نسبت به سایر داروهای ضد افسردگی بیشتر می کند.

ویلازودون (ویبرید)

ویلازودون اثرات سروتونین را در مغز به روش هایی مشابه و متفاوت از SSRI ها افزایش می دهد. گاهی اوقات آن را مهارکننده بازجذب آگونیست جزئی سروتونین می نامند.

عوارض جانبی شایع تر ویلازودون عبارتند از:

• اسهال
• حالت تهوع
• سرگیجه
• دهان خشک
• مشکل خواب
• استفراغ

ویلازودون نسبت به بسیاری از داروهای ضد افسردگی دیگر مانند SSRI ها و TCA ها کمتر باعث افزایش وزن می شود. برخی از افرادی که ویلازودون مصرف می‌کنند مشکلات جنسی مانند میل جنسی کم یا اختلال نعوظ دارند، اما به نظر می‌رسد که این مورد در مقایسه با SSRI و SNRI با ویلازدون کمتر رایج است.

ورتوکستین (Trintellix)

ورتوکستین گاهی اوقات یک داروی ضد افسردگی چندوجهی نامیده می شود. این تا حدودی مانند یک SSRI عمل می کند، اما اثرات اضافی بر سطح سروتونین دارد.

عوارض جانبی رایج تر ورتیوکستین عبارتند از:

• مشکلات جنسی، مانند ارگاسم یا مشکلات انزال
• حالت تهوع
• اسهال
• سرگیجه
• دهان خشک
• یبوست
• استفراغ

احتمال بروز عوارض جانبی جنسی وورتیوکستین بیشتر از بسیاری از داروهای ضد افسردگی دیگر است. اما کمتر احتمال دارد که باعث افزایش وزن شود.

نمودار مقایسه عوارض جانبی 

نمودار زیر یک مقایسه کلی از برخی از عوارض جانبی رایج‌تر مرتبط با داروهای ضد افسردگی مختلف است.

هنگام استفاده از این نمودار، چند نکته را در نظر داشته باشید:

• واکنش همه افراد به داروهای ضد افسردگی متفاوت است، بنابراین ممکن است عوارض جانبی دیگری داشته باشید که در اینجا ذکر نشده است.
• شما احتمالاً تک تک عوارض جانبی مرتبط با یک داروی ضد افسردگی خاص را تجربه نخواهید کرد.
• برخی از داروها کم و بیش ممکن است عوارض جانبی خاصی ایجاد کنند. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما می تواند اطلاعات بیشتری در مورد عوارض جانبی رایج مرتبط با داروهای خاص در هر گروه به شما بدهد.
• برخی از عوارض جانبی ممکن است در طول زمان خفیف تر شوند یا به طور کامل ناپدید شوند، زیرا بدن شما به دارو عادت می کند.
• این نمودار فقط شامل عوارض جانبی رایج است. برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است عوارض جانبی کمتر شایع و جدی تری داشته باشند، از جمله افزایش افکار خودکشی.

خطر افکار و رفتارهای خودکشی 

برخی از داروهای ضد افسردگی، از جمله SSRI ها، ممکن است باعث افزایش افکار یا اعمال خودکشی شوند. این خطر در کودکان، نوجوانان و جوانان بیشتر است. همچنین در چند ماه اول درمان یا در طول تغییر دوز بیشتر است.

شما و اعضای خانواده، مراقبین و ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید مراقب هرگونه تغییر جدید یا ناگهانی در خلق و خو، رفتارها، افکار یا احساسات خود باشید. در صورت مشاهده هرگونه تغییر فوراً با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید.

سخن پایانی

انواع مختلفی از داروهای ضد افسردگی وجود دارد. هر کدام لیستی از عوارض جانبی بالقوه خود را دارند. هنگام انتخاب و امتحان یک داروی ضد افسردگی، مهم است که با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود همکاری نزدیک داشته باشید، به خصوص که به عوارض جانبی یک دارو عادت می کنید.

قبل از شروع هر داروی جدیدی، پزشک خود را در مورد سایر داروهایی که مصرف می کنید، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل های گیاهی، مانند خار مریم، مطلع کنید. اگر الکل می نوشید، حتماً در مورد هرگونه تداخل احتمالی که ممکن است با داروی شما داشته باشد نیز سؤال کنید.

علاوه بر عوارض جانبی، داروهای ضد افسردگی نیز می توانند در برخی از افراد واکنش های آلرژیک ایجاد کنند. اگر متوجه علائم یک واکنش آلرژیک شدید، مانند مشکل در تنفس یا تورم در صورت، زبان یا گلو شدید، فوراً به دنبال درمان پزشکی باشید.