تعاریف اصطلاحات مرتبط با ژورنال‌های علمی

مقاله ویترین فعالیت های علمی شماست. 

تعاریف اصطلاحات مرتبط با ژورنال‌های علمی

۱. ژورنال علمی (Scientific Journal)

یک نشریه پژوهشی که مقالات علمی و تحقیقاتی را در یک حوزه تخصصی منتشر می‌کند. این ژورنال‌ها معمولاً دارای فرآیند داوری همتا (Peer Review) هستند تا از کیفیت و اعتبار مقالات اطمینان حاصل شود.

۲. ناشر (Publisher)

سازمانی که مسئول انتشار ژورنال‌های علمی است. ناشران می‌توانند دانشگاهی (مانند Springer، Elsevier، Wiley) یا مؤسسات تحقیقاتی باشند که ژورنال‌های علمی را منتشر می‌کنند.

۳. سردبیر (Editor-in-Chief)

فردی که مسئولیت نهایی ژورنال را بر عهده دارد. وظایف او شامل نظارت بر کیفیت مقالات، هدایت فرآیند داوری و تصمیم‌گیری درباره پذیرش یا رد مقالات است.

۴. بازبینی (Revise)

فرآیندی که طی آن نویسنده مقاله، اصلاحاتی را بر اساس پیشنهادهای داوران و سردبیر انجام می‌دهد. این بازبینی می‌تواند جزئی (Minor Revision) یا کلی (Major Revision) باشد.

۵. ارسال مقاله (Submit)

فرآیند ارسال مقاله برای بررسی و داوری در ژورنال علمی. این کار معمولاً از طریق سامانه‌های آنلاین ژورنال انجام می‌شود.

۶. دامنه موضوعی (Scope)

حوزه‌های تحقیقاتی و موضوعاتی که ژورنال آن‌ها را پوشش می‌دهد. نویسندگان باید مقاله خود را به ژورنالی ارسال کنند که همخوانی موضوعی با پژوهش آن‌ها دارد.

۷. نویسنده / نویسنده مسئول (Author / Corresponding Author)

• Author: کسی که مقاله را نوشته است و در لیست نویسندگان مقاله قرار دارد.
• Corresponding Author: نویسنده‌ای که مسئول ارتباط با ژورنال و پیگیری وضعیت مقاله است. معمولاً این فرد پاسخگوی سؤالات داوران و سردبیر نیز خواهد بود.

۸. داوری همتا (Peer Review)

فرآیندی که در آن مقاله توسط متخصصان حوزه علمی مرتبط ارزیابی می‌شود تا از کیفیت، دقت علمی و نوآوری پژوهش اطمینان حاصل شود. داوران نظرات خود را ارائه داده و ممکن است مقاله را پذیرش، رد یا برای بازبینی مجدد ارسال کنند.

۹. پذیرش مقاله (Accept)

مرحله‌ای که در آن ژورنال مقاله را تأیید کرده و برای چاپ آماده می‌کند. پذیرش ممکن است پس از یک یا چند مرحله بازبینی و اصلاحات انجام شود.

۱۰. هیئت تحریریه (Editorial Board)

گروهی از متخصصان علمی که در مدیریت ژورنال، ارزیابی مقالات و تعیین سیاست‌های علمی ژورنال نقش دارند. این گروه شامل سردبیر، ویراستاران بخش و سایر اعضای ارشد علمی است.

۱۱. نامه پوششی (Cover Letter)

نامه‌ای که همراه مقاله برای ژورنال ارسال می‌شود. در این نامه، نویسنده اهمیت مقاله، همخوانی آن با ژورنال و دلیل انتخاب آن ژورنال را توضیح می‌دهد. این نامه معمولاً در تصمیم اولیه سردبیر نقش دارد.

۱۲. رد مقاله (Reject)

تصمیم ژورنال برای نپذیرفتن مقاله. این رد شدن ممکن است پس از داوری یا بدون ارسال به داوری (Desk Rejection) باشد. دلایل رد مقاله شامل عدم همخوانی با دامنه ژورنال، کیفیت پایین یا مشکلات علمی جدی است.

۱۳. ویرایش نهایی (Proofread)

فرآیندی که در آن مقاله از نظر گرامر، املاء، ساختار جملات و استنادها بررسی می‌شود تا قبل از چاپ هیچ خطای زبانی یا نگارشی باقی نماند.

۱۴. اشتراک (Subscription)

روشی که در آن خوانندگان، دانشگاه‌ها یا مؤسسات برای دسترسی به مقالات یک ژورنال هزینه پرداخت می‌کنند. در ژورنال‌های اشتراکی، مقالات به‌صورت رایگان در دسترس عموم نیستند.

۱۵. ضریب تأثیر (Impact Factor – IF)

یک شاخص برای اندازه‌گیری تعداد استنادها به مقالات منتشرشده در یک ژورنال طی دو سال گذشته. ضریب تأثیر بالاتر نشان‌دهنده کیفیت و تأثیرگذاری بیشتر ژورنال در جامعه علمی است.

۱۶. شاخص اچ (H-index)

شاخصی برای ارزیابی عملکرد علمی یک پژوهشگر یا یک ژورنال. اگر یک محقق h مقاله منتشر کرده باشد که هر کدام حداقل h بار استناد دریافت کرده‌اند، مقدار H-index برابر با h خواهد بود.

۱۷. پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC – Islamic World Science Citation Center)

یک پایگاه نمایه‌سازی علمی که مقالات و ژورنال‌های منتشرشده در کشورهای اسلامی را رتبه‌بندی و ارزیابی می‌کند. ISC مشابه ISI است اما تمرکز آن بر کشورهای اسلامی است.

۱۸. ارسال مجدد (Re-submit)

زمانی که یک مقاله که قبلاً رد شده یا نیاز به اصلاح دارد، پس از بازبینی و انجام تغییرات مجدداً به همان ژورنال یا ژورنال دیگری ارسال می‌شود.

۱۹. دسترسی آزاد (Open Access)

نوعی انتشار که در آن مقالات به‌صورت رایگان و بدون محدودیت در دسترس عموم قرار می‌گیرند. این مدل معمولاً نیازمند پرداخت هزینه پردازش مقاله (APC) از سوی نویسنده است.

۲۰. ژورنال جعلی (Fake Journal)

ژورنال‌های نامعتبر که بدون انجام داوری علمی واقعی، مقالات را تنها برای کسب درآمد منتشر می‌کنند. این ژورنال‌ها معمولاً در لیست پایگاه‌های معتبر نمایه نمی‌شوند و انتشار مقاله در آن‌ها به اعتبار علمی پژوهشگر لطمه می‌زند.

۲۱. امتیاز سایت (Site Score)

شاخصی مشابه ضریب تأثیر که توسط پایگاه Scopus ارائه می‌شود. این شاخص بر اساس میانگین تعداد استنادها به مقالات منتشرشده در ژورنال طی چهار سال گذشته محاسبه می‌شود.

۲۲. گزارش استنادی ژورنال‌ها (JCR – Journal Citation Reports)

یک گزارش سالانه که توسط پایگاه Web of Science (ISI) منتشر می‌شود و اطلاعاتی در مورد ضریب تأثیر و رتبه‌بندی ژورنال‌ها ارائه می‌دهد.

۲۳. دسترسی (Access)

به معنای امکان مشاهده و دانلود مقالات یک ژورنال. این دسترسی ممکن است رایگان (Open Access) یا نیازمند اشتراک (Subscription-based Access) باشد.

۲۴. در حال بررسی (Under Review / Under Process)

اصطلاحی که نشان می‌دهد مقاله هنوز در مراحل داوری و بررسی علمی در ژورنال است و تصمیم نهایی درباره آن گرفته نشده است.

۲۵. دسترسی محدود (Closed Access)

نوعی انتشار که در آن مقالات ژورنال فقط برای کاربران دارای اشتراک یا پرداخت هزینه قابل‌دسترسی هستند.

۲۶. استناد (Citation)

زمانی که یک مقاله علمی به مقاله‌ای دیگر ارجاع داده و از آن استفاده کند. تعداد استنادات به یک مقاله نشان‌دهنده تأثیرگذاری آن در جامعه علمی است.

۲۷. شماره استاندارد بین‌المللی ژورنال (ISSN – International Standard Serial Number)

کد عددی منحصربه‌فردی که به هر ژورنال علمی اختصاص داده می‌شود تا به‌عنوان یک شناسه رسمی برای آن عمل کند.

۲۸. شاخص اس‌جی‌آر (SJR – SCImago Journal Rank)

یک شاخص رتبه‌بندی ژورنال‌ها که توسط پایگاه Scopus ارائه می‌شود. این شاخص علاوه بر تعداد استنادات، اعتبار علمی ژورنال‌هایی که استنادها از آن‌ها آمده‌اند را نیز در نظر می‌گیرد.

جمع‌بندی

این اصطلاحات کلیدی در فرآیند ارسال، داوری و انتشار مقالات علمی بسیار مهم هستند. آشنایی با آن‌ها به پژوهشگران کمک می‌کند تا مقاله خود را به‌درستی برای ژورنال‌های معتبر ارسال کرده و شانس پذیرش را افزایش دهند. بنابراین، این اصطلاحات برای پژوهشگران و دانشجویانی که قصد انتشار مقاله در ژورنال‌های علمی دارند، بسیار مهم هستند. آشنایی با این مفاهیم به انتخاب ژورنال مناسب، درک فرآیند داوری و افزایش تأثیر پژوهش‌های علمی کمک می‌کند.