بختک (Night Hag)

بختک حالت سنگینی است که در خواب به انسان دست می دهد.پدیده پزشکی فلج خواب همان بختک است.

شاید برای شما پیش آمده باشد که بیدار باشید اما چشمانتان باز نشود و نتوانید تکان بخورید و به سختی نفس بکشید،حتی قادر به دهان باز کردن و حرف زدن هم نباشید.در بسیاری از فرهنگ های دنیا رایج است که گویا موجودی بر روی سینه فرد نشسته و نمی گذارد فرد تکان بخورد.در کشور ما به این حالت بختک گفته می شود.

در افسانه ها و باورهای عامیانه ایرانی بختک را موجودی شبح مانند و نامرئی دانسته اند که بر روی سینه افراد می نشیند و قصد خفه کردن او را دارد. برخی بختک را نوعی کابوس میدانند که این یک باور غلط است.دلیل ترس از این حالت بخاطر ناتوانی انسان و احساسی خفگی و فلج شدن بوده. برخی هم بر این باورند که بختک درون انسان رخنه می کند. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» نیز از اینجا وارد ادبیات فارسی شد

بختک در باورهای یونانی

مردم یونان بر این باورند که فرجنک (بختک) کنیز اسکندر بوده. هنگامی که کلاغ مشک آب حیات اسکندر را نوک زد و شکست این کنیز بی درنگ از آن آب نوشید و اسکندر که سخت خشمگین شده بود با شمشیر یک ضرب به بینی او زد.

فرجنک هم از گِلی یا خمیری برای خود بینی درست کرد و به دلیل خوردن آب حیات عمری جاودانه پیدا کرد و از آن روز هرکس را خوابیده به پشت ببیند بر سینه او میجهد و اگر آن شخص از خواب بیدار شود و سعی کند به بینی فرجنک آسیب رساند، فرجنک از ترس آسیب دیدن بینی خود، گنجی از گنج های اسکندر را به فرد رشوه می دهد. به عقیده عوام فرجنک در تاریکی بخصوص در جنگل ها و باغ ها و زیر درختان پنهان شده است و فردی که زیر درخت بخوابد را خفه می کند (خفگی در خوابیدن زیر درخت همان ترشح گاز کربنیکی است که از گیاهان خارج می شود). اگر بتوان بینی فرجنک را گرفت،میتوان هر آرزویی کرد و فرجنک آن را برآورده می کند.

توضیح علمی بختک یا فلج خواب

در طی خواب مرحله ای به نام حرکت تند چشم اتفاق می افتد (Rapid Eye (Movement(REM).در این مرحله که فرد در حالا رویا دیدن است مغز به اعضای بدن دستور خاموشی میدهد که فرد خواب خود را برون ریزی نکند (اگر خواب میبیند دارد راه میرود،از رختخواب بلند نشده و راه نرود).

هنگامی که فرد بخواهد از خواب بیدار شود مغر کنترل بدن را به عهده می گیرد،گاهی قبل از اینکه مغر کنترل اعضاء بدن را به عهده بگیرد انسان هوشیاری خود را باز می یابد که نتیجه آن احساس فلج بودن است. بختک بیشتر برای کسانی که خواب منظم ندارند یا بیش از حد خسته اند یا مشکلات عصبی دارند اتفاق می افتد.

نقطهٔ مقابل این عارضه زمانی است که برخی افراد هنگام دیدن رویا، دست‌ها و پاهای خود را تکان می‌دهند یا در موارد شدیدتر دچار خوابگردی (راه رفتن در حین خواب) می‌شوند.

چگونه از شر بختک خلاص شویم؟

در مرحله اول سعی کنیم آرامش خودمان را حفظ کنیم و هوشیار باشیم که قراری نیست اتفاق بدی بی افتد و این فقط یک فلج خواب ساده است

هر چقدر ترس بیشتر باشد بختک سنگین تر شده و نفس کشیدن سخت تر است.

سعی کنید از خواب بیدار شوید. تکان دادن ناگهانی خود به یک سمت یا باز و بسته کردن مشت خود کمک می کند.

پس از بیدار شدن فورا به خواب نروید چون که دوباره بختک سراغ شما می آید.توصیه می شود با آب سرد صورت خود را شسته و پس از گذشت چند دقیقه دوباره بخوابید.

افسانه های قوم های مختلف در باره بختک

در سوئد،دانمارک،نروژ و ایسلند بختک را با نام Mare می شناسند که بر روی سینه افراد نشسته و باعث می شود کابوس ببینند.

در مالزی بختک را با نام kana tevoro یعنی خورده شدن توسط دیو (demon) می شناسند.این دیو روح از دست رفتگان می دانند که برای کار ناتمام برگشته اند.

در کانادا و آمریکا بختک را روحی فیزیکی ولی نامرئی می نامند که بر روی سینه انسان نشسته و احساس فلج بودن به فرد دست می دهد.

در نیجریه و بعضی از قسمت های آفریقا بختک را به نام «شیطان سوار بر پشت تو» می شناسند.

در ترکیه بختک را نوعی جن به نام Karabasan می دانند که مانند باورهای دیگر بر روی سینه فرد می نشیند و فرد را فلج می کند.برای فرار از دست این جن گفته می شود که سوره الفلق و الناس خوانده شود تا الله شیاطین را از این فرد دور کند.گفته می شود این جن کلاه بزرگی دارد و اگر فرد شجاع باشد که این کلاه را بردارد،جن تا ابد برده آن فرد می شود.

در تایلند بختک را روحی به نام phi am می شناسند و بر این باورند که امکان دارد در بدن کبودی هم ایجاد کند.

در چین شرقی بر این باوردند بختک یک موش است که با تغذیه از تنفس فرد در حال خواب خودش را تبدیل به انسان می کند. به طور کلی چینی ها بختک را با اسم pinyin می شناسند که به معنای فشار بر روی بدن است.

در ژاپن بختک با نام kanashibari رایج است

در کره بختک روحی با نام gawi nulim که انسان را در خواب به تخت فشار می دهد.

در منگلستان نام بختک khar darakh است که به معنای فشار داده شدن توسط تاریکی است.

در تبت بختک را با نام dip non یا dip phok می شناسند که بعنای گیر کردن در تاریکی است.

در فرهنگ ویتنامی بختک با نام ma đè یا bóng đè شناخته می شود که به معنای نگه داشته شدن توسط تاریکی یا روح است.

در قوم کاشمیر بختک با نام pasikdhar یا sayaa شناخته می شود که در هر خانه ای زندگی می کند و اگر آن خانه تمیز نباشد یا خدا در آن پرستیده نشود این موجود به اعضا خانه حمله می کند.

در پاکستان بختک با همین نام یا شیطان شناخته می شود که میتواند طلسم شدن،چشم کردن کسی یا حسودی کردن،روح،یا طلسم و … باشد.

در قوم عرب با نام جاثوم شناخته می شود که گویا نوعی جن است که انسان را در خواب خفه می کند و برای جلوگیری از آن به سمت راست میخوابند و آیت الکرسی میخوانند.

کردها بختک را با نام motakka می شناسند که اغلب سراغ خردسالان می رود.

در بعضی از قوم های افغان بختک را با نام khapasa می شناسند که انگشت شصت ندارد و به همین دلیل نمیتواند کامل انسان را در خواب خفه کند.

در قوم زیمبابوه بختک را با نام madzikirira می شناسند که توسط یه جادوگر به شکار یک فرد خوابیده می رود.

در قوم اتیوپی نام بختک dukak است که بر این باورن با خوردن نوعی گل به نام khat در خواب می آید.

در مناطق ساحلی آفریقا بختک را با نام jinamizi می شناسند که نفس کشیدن را سخت می کند.

در اروپا هم تقریبا همین باورها رایج است که یا یک نوع پدیده علمی در خواب است یا یک نوع روح یا جن

بریزیلی ها بر این باورند که بختک یک پیرزن عجوزه و زشت است که موهایی آشفته، دماغ دراز، چشمانی قرمز، ناخن های بلند و کثیف و خنده ای شیطانی دارد که بر سقف خانه نشسته و اگر فرد با شکمی پر بخوابد این پیرزن بر سینه او می جهد.