کاشف واکسن فلج اطفال کیست؟
با ما باشید تا با تاریخ کشف واکسن فلج اطفال و تاریخچه مختصر آن آشنا شویم و ببینیم که این بیماری در نهایت چگونه به کنترل انسان درآمد.
تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
در اوایل دهه ۱۹۵۰، دو محقق برجسته پزشکی هر یک راهی برای محافظت از جهان در برابر پلی آمیلیت که بیماری ایجاد کننده فلج است و عمدتاً با نام فلج اطفال شناخته می شود یافتند. واکسن های ایجاد شده توسط دکتر جوناس سالک Dr. Jonas Salk و دکتر آلبرت سابین Dr. Albert Sabin تقریباً منجر به از بین رفتن جهانی فلج اطفال شد.
فلج اطفال چیست؟
براساس بررسی سال ۲۰۱۲ که توسط میکروبیولوژیست و متخصص فلج اطفال آندا بایکوس Anda Baicus انجام شد و در مجله جهانی ویروس شناسی منتشر گردید، فلج اطفال بیماری است که تنها انسان ها را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند به نورون هایی که کنترل حرکت را کنترل را بر عهده دارد آسیب بزند و موجب فلج جزئی یا کامل شود. طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC)، یک فرد سالم از طریق مصرف آب و غذای آلوده به ویروس فلج اطفال دچار این بیماری می شود و علاوه بر این فلج اطفال از طریق تماس با اشیاء آلوده (مانند دست های کثیف) و سپس تماس دست ها با دهان، نیز قادر است که فرد را مبتلا کند.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
تاریخچه فلج اطفال
مطالعات مربوط به مومیایی های مصر نشان می دهد ابتلای کودکان به بیماری فلج اطفال به سال های بسیار دور و به دوران باستان می رسد. اما همه گیری فلج اطفال در سال ۱۸۰۰ در ایالات متحده رخ داد. به گزارش History.com، در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۱۶، بیش از ۲۷۰۰۰ نفر بر اثر این بیماری فلج شدند و حداقل ۶۰۰۰ نفر درگذشتند. برای چند دهه بعدی نیز این بیماری همه گیر در سرتاسر ایالات متحده و اروپا گسترش یافت و تنها در سال ۱۹۵۲، ۵۸۰۰ مورد جدید بیماری فلج اطفال و ۳۰۰۰ مرگ و میر ناشی از این بیماری در ایالات متحده رخ داد.
سال ها بود که درمان این بیماری کشنده دغدغه بسیاری از پزشکان جهان بود؛ بعضی از پزشکانی که در این مسیر کار می کردند به کشفیاتی نیز نائل شدند؛ بعضی از آن ها دریافتند که فلج اطفال گاهی می تواند افراد را به خود آلوده کند و در عین حال هیچ نشانه ای نیز نداشته باشد.
در یک پژوهش صورت گرفته در سال ۱۹۴۷ که در مجله ژورنال آمریکایی بهداشت به چاپ رسید؛ محققان گزارش دادند که شیوع بیماری ضد ویروس در فاضلاب شهر نیویورک به این معنی است که برای هر مورد مشکوک به ابتلای فلج اطفال تقریباً صد مورد دیگر وجود دارد؛ به عبارت دیگر آن ها به این نتیجه رسیده اند که به ازای هر یک نفری که مبتلا به فلج اطفال است و علائم آن را بروز می دهد صد نفر دیگر نیز وجود دارند که بهاین بیماری مبتلاء شده اند اما علائم بیماری در آن ها آشکار نمی شود و همین مسئله سبب می شود که حتی خودشان از موضوع بی اطلاع بمانند.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
تحقیقات جدیدی که اخیراً توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا انجام شده نشان می دهد که از بین ۱۰۰ مورد ابتلا به فلج اطفال ۷۲ نفر از آن ها هرگز علائمی را تجربه نخواهند کرد و از این میان تنها ۱ نفر از میان ۴ نفری که به بیماری مبتلا شده اند علائمی چون علائم آنفولانزا را بروز خواهند داد.
در اواخر دهه ۱۹۳۰، محققان دریافتند که فرقی نمی کند که افراد مبتلا به بیماری چه آن ها علائم آن را بروز می دهند و چه کسانی که علائم آن در آن ها بروز پیدا نمی کند مدفوع شان تا چندین هفته می تواند حاوی ویروس فلج اطفال باشد. از آن زمان است که محققان روی این مسئله تأکید می کنند که افراد آلوده به ویروس فلج اطفال حتی اگر عللائمی نداشته باشند می توانند دیگران را مبتلا کنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا اظهار داشته است که افراد بیمار می توانند ویروس را بلافاصله قبل از نشان دادن علائم و حداکثر دو هفته پس از ظهور علائمشان به دیگران منتقل نمایند.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
ساخت واکسن فلج اطفال
کار بر روی ساخت واکسن فلج اطفال از دهه ۱۹۳۰ آغاز شد و اما این تلاش های اولیه چندان موفق نبودند و با شکست رو به رو شدند؛ تا دهه ۱۹۵۰ و به مدت بیست سال تلاش های گسترده محققان راه به جایی نبرد تا این که در سال ۱۹۵۳ دکتر جوناس سالک پزشک یهودی تبار آمریکایی واکسن فلج اطفال غیر فعال (IPV) خود را معرفی کرد.
بنا به گفته History.com، جوناس سالک در دهه ۱۹۳۰ به عنوان دانشجو در دانشگاه نیویورک مشغول به مطالعه ویروس های مختلف بود؛ سالک از جمله کسانی بود که به ساخت واکسن آنفولانزا در جنگ جهانی دوم کمک شایانی کرده بود.
در سال ۱۹۴۸، فرانکلین روزولت، رئیس جمهور وقت ایالات متحده یک جایزه تحقیقاتی به پاس خدمات وی اعطاء کرد و پروژه ای را برای سالک تعریف کرد که به او اجازه می داد به بررسی فلج اطفال در بنیاد ملی فلج اطفال بپردازد. بعد ها نام این پروژه به پروژه مارس دیمز تغییر کرد.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
روزولت در سال ۱۹۲۱ در ۳۹ سالگی به فلج اطفال مبتلا شده بود و بیماری هر دو پای او را به طور دائم فلج کرد بنابرین علاقمند بود که در درمان فلج اطفال مشارکت فعال داشته باشد و برای همین در سال ۱۹۳۸، در طول پنج سال زمان ریاست جمهوری خود به فکر تأسیس بنیاد ملی فلج اطفال در آمریکا افتاد. به دلیل محبوبیت روزولت، وی توانست مبالغ قابل توجهی را جمع آوری کرده و بیماران زیادی را تحت پوشش قراردهد.
دکتر جوناس سالک همه مسیر را خودش طی نکرده بود و بار ها نیز اشاره کرد که در موضوع کشف واکسن فلج اطفال بیش از همه مدیون تحقیقات و نتایج آزمایش ها و مطالعات دانشمندان و محققان قبلی است. سالک ابتدا ویروس را وارد سلول های کلیوی یک میمون کرد سپس ویروس را جدا کرده و آن را با فرمالین، یک محلول ارگانیک فرمالدئید و آب غیرفعال کرد که معمولاً به عنوان ماده ضد عفونی کننده و سرم سازی استفاده می شود. آندا بایکوس که در ساخت واکسن به جوناس کمک کرده است بعد ها اشاره کرد که یک روش مشابه روش جوناس در سال ۱۹۳۵ و توسط دانشمند آمریکایی موریس بردی Maurice Brodie انجام شده است که در آن بردی آنتی ویروس ویروس را از بافت نخاع میمون زنده استخراج کرده و ویروس را در محلول ۱۰٪ فرمالین قرار داده است. موریس بردی واکسن خود را روی ۲۰ میمون و سپس بر روی ۳۰۰ کودک مدرسه ای آزمایش کرد اما نتایج ضعیف بود و بردی را نا امید کرد و وی دیگر به سراغ آزمایش های مجدد و بهبود روشش نرفت.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
ویژگی های عجیب واکسن فلج اطفال
واکسن ساخته شده توسط سالک کمی از واکسن های دیگر سایر بیماری ها متفاوت بود و حتی کمی از نظر جامعه پزشکی و دارویی دنیا عجیب و بحث بر انگیز بود؛ واکسن فلج اطفال ساخته شده جوناس سالک به جای استفاده از یک نسخه ضعیف شده ویروس مانند آن چه که در واکسن های اوریون و سرخک به کار گرفته می شد؛ از ویروس غیر فعال یا “کشته شده” استفاده کرده بود!
این واکسن با این ویژگی عجیب چگونه می توانست فرد را از ابتلا به آن نجات دهد؟
هنگامی که واکسن حاوی ویروس های کرده فلج اطفال به بدن تزرق می شود نمی تواند باعث عفونت شود زیرا ویروس غیرفعال است. اما سیستم ایمنی بدن نمی تواند ویروس فعال شده را از ویروس غیرفعال متمایز کند و برای مبارزه با ویروس پادتن ایجاد می کند.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
در سال ۱۹۵۳، سالک آزمایش واکسن فلج اطفال غیرفعال خود (IPV) را بر روی تعداد کمی از بیماران سابق فلج اطفال در منطقه پیتسبورگ امتحان کرد و در کنار این بیماران واکسن را به خودش، همسرش و سه پسرش نیز تزریق کرد. نتایج موفقیت آمیز بودند و طبق اعلام History.com خبر این موفقیت بزرگ در شبکه رادیویی ملی CBS در ۲۵ مارس ۱۹۵۳ به جهان اعلام شد و این کشف از جوناس سالک فرد مشهوری ساخت.
جوناس سالک مردی با یک رسالت بزرگ
جوناس سالک پزشکی نبود که شیفته شهرت و ثروتی باشد که نتیجه سال ها زحمت و شاید حق او بود؛ او با کشف و ساخت واکسن فلج اطفال جان هزاران نفر را نجات داد و همه این ها به خاطر این بود که او یک پزشک بود این را وظیفه خود می دانست؛ او هیچ گاه حق ثبت اختراع واکسن ساخته شده اش را به نام خود نزد و زمانی که دلیل این کار را از او پرسیدند پاسخ داد: “هیچ ثبت اختراعی وجود ندارد. آیا می‌توانید خورشید را ثبت اختراع کنید؟”
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
اولین آزمایش های گسترده واکسن فلج اطفال
اولین آزمایش بالینی در مقیاس بزرگ واکسن ساخته شده سالک در سال ۱۹۵۴ آغاز شد و بیش از ۱ میلیون شرکت کننده در آن ثبت نام کردند. براساس بررسی ها و گزارش های انجام شده Arnold S. Monto، در سال ۱۹۹۹ که در ژورنال Epidemiological Review ثبت شد، این اولین آزمایش واکسن بود که در مقیاس بزرگ برای اجرای یک طرح پزشکی واکسیناسیون انجام می شد و بعد از این طرح گسترده بود که واکسیناسیون های گسترده دیگری در سطح جهانی باب شدند.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
دکتر توماس فرانسیس جی Dr. Thomas Francis, Jr از دانشمند پیشرو در طرح واکسنیناسیون سراسری فلج اطفال از دانشگاه میشیگان، نتایج مثبت این طرح را در یک کنفرانس مطبوعاتی در تاریخ ۱۲ آوریل ۱۹۵۵ اعلام کرد. بعداً در همان روز، دولت آمریکا واکسن ساخته شه سالک را واکسنی کاملا موثر و بی خطر برای استفاده در مقیاس گسترده معرفی کرد.
بعد از همین کنفرانس مطبوعاتی بود که ادوارد آر مرو Edward R. Murrow، خبرنگار CBS از سالک در خصوص حق ثبت اختراع واکسن فلج اطفال سوال کرد و این جمله تاریخی در همین زمان از او گفته شد که حق ثبت اختراع وجود ندارد و آیا می توانید خورشید را ثبت اختراع کنید؟
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
گزارش هایی از موارد ابتلا به فلج اطفال پس از دریافت واکسن
قصه ساخته شدن واکسن فلج اطفال به همین جا ختم نمی شود. تنها چند هفته بعد از طرح واکسیناسیون گسترده گزارش هایی دریافت شد که نشان می دادند تعدادی از کودکانی که واکسن فلج اطفال را دریافت کرده اند؛ پس دریافت آن دچار فلج شده اند! تکاپوی گسترده ای آغاز شد و بیش از ۲۵۰ مورد فلج اطفال جدید در دسته واکسن های ساخته شده توسط آزمایشگاه های کاتر ردیابی شدند. این دسته ها حاوی سویه های فعال و گونه های زنده از ویروس فلج اطفال بود که در واکسن های ساخته شده کمپانی کاتر ساخته شده بودند.
سازمان جراحی عمومی ایالات متحده مصرف واکسن فلج اطفال را متوقف کرد تا همه تولیدکنندگان برای ایمنی بررسی و تأیید شوند. در آن زمان در آمریکا مقررات دولت چندان زیادی در مورد تولید کنندگان واکسن وجود نداشت اما بعد از ماجرایی که به آن اشاره کردیم و بعد ها به عنوان حادثه کاتر Cutter شناخته شد همه چیز به سرعت تغییر کرد و قوانین سختگیرانه ای بر تولید کنندگان واکسن وضع شد. از آن زمان تاکنون هیچ موردی در خصوص ابتلا به فلج اطفال در افرادی که از واکسن ساخته شده سالک استفاده کرده اند گزارش نشده است.
واکسن خوراکی فلج اطفال
در حالی که جوناس سالک مشغول تولید واکسن فلج اطفال غیر فعال خود بود، آلبرت سابین Albert Sabin ایمنی شناس و ویروس شناس آمریکایی که رقیب حرفه ای و شغلی جوناس بود و در در دانشگاه سینسیناتی کار می کرد. وی مخالف طرح واکسن سالک بود و واکسن ویروس غیرفعال را خطرناک می دانست.
در سال ۱۹۶۳، سابین واکسنی که حاوی ویروس زنده فلج اطفال بود و برای هر سه نوع ویروس شناخته شده فلج اطفال موثر واقع شده بود ساخت و آن را به تایید دولت ایالات متحده رساند. نسخه واکسن فلج اطفال سابین ارزان تر از واکسن ساخته شده سالک بود و استفاده از آن نیز ساده بود و به صورت خوراکی مصرف می شد و به سرعت جای واکسن کشف شده سالک را در بازار آمریکا گرفت. در سال ۱۹۷۲، سابین سویه های واکسن خود را به سازمان بهداشت جهانی (WHO) اهدا کرد که این امر دسترسی به واکسن را در کشورهای کم درآمد افزایش می داد.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
واکسن خوراکی فلج اطفال سابین (OPV) برای کمک به کاهش تعداد موارد فلج اطفال در سطح جهان بسیار حیاتی بود اما بر خلاف واکسن ساخته شده توسط سالک – که هیچگونه خطر فلج بودن را ندارد – واکسن خوراکی فلج اطفال سابین ریسک ابتلا به فلج اطفال را افزایش می داد و این در حالی بود که واکسن جوناس سالک به هیچ وجه این ریسک را نداشت. بعد ها WHO تخمین زد که ۱ در ۲٫۷ میلیون دوز از واکسن خوراکی فلج اطفال ساخته شده آلبرت سابین منجر به فلج اطفال می شود.
کاشف واکسن فلج اطفال کیست – تاریخ کشف واکسن فلج اطفال
از سال ۲۰۰۰، واکسن فلج اطفال غیر فعال سالک به عنوان تنها نسخه ای معرفی شد که به منظور جلوگیری از خطرات فلج اطفال هیچ گونه خطری را به همراه نداشت. اما هنوز که هنوز است از واکسن خوراکی فلج اطفال در بسیاری از نقاط جهان استفاده می شود و دلیل آن هم ارزان تر بودن آن است.
به طور کلی توصیه می شود که کودکان چهار دوز واکسن فلج اطفال سالک را استفاده نمایند. در دو ماهگی، در چهار ماهگی، و دیگیری در شش تا هجده ماهگی و آخری هم در چهار تا سالگی.
