تفاوت بین سلول های گیاهی و سلول های جانوری چیست
تفاوت اصلی – سلولهای گیاهی و سلولهای جانوری
سلولهای گیاهی (Plant cells ) و سلولهای جانوری (animal cells) دو نوع سلول یوکاریوتی (eukaryotic cells) هستند. بنابراین، هر دو نوع سلول از اندامکهای دارای غشاء (membrane-bound organelles) مانند هسته (nucleus)، میتوکندری (mitochondria) و شبکه آندوپلاسمی (endoplasmic reticulum) تشکیل شده اند. هر دو نوع سلول حاوی ریبوزوم ۸۰S برای سنتز پروتئین هستند. سلولهای گیاهی به دلیل وجود دیواره سلولی، شکل مستطیلی و ثابتی از خود نشان میدهند. دیواره سلولی آنها عمدتاً از سلولز تشکیل شده است. برعکس، سلولهای جانوری به دلیل عدم وجود دیواره سلولی، شکلی گرد و نامنظم دارند. تفاوت اصلی بین سلولهای گیاهی و سلولهای جانوری در این است که سلولهای گیاهی از دیوارههای سلولی و کلروپلاست تشکیل شده اند در حالی که سلولهای جانوری فاقد دیواره سلولی و کلروپلاست هستند.
سلولهای گیاهی چیست؟
سلولهای گیاهی متعلق به فرمانرو Plantae هستند. یکی از ویژگیهای بارز سلولهای گیاهی، دیواره سلولی سلولزی است. دیواره سلولی گیاه عمدتاً از ترکیبات مختلفی مانند سلولز، همیسلولز، پکتین و لیگنین تشکیل شده است. این ترکیبات توسط پروتوپلاست در غشای سلولی ترشح میشوند. دیواره سلولی شکلی را برای تشکیل بافتهای گیاه فراهم میکند و علاوه بر محافظت، نقشی حیاتی در ارتباطات بین سلولی ایفا میکند. دیواره سلولی به شکل گیری روابط گیاه و میکروب (plant-microbe interactions) کمک میکند. پلاسمادسماتا (Plasmodesmata) یک مسیر ارتباطی تخصصی سلول به سلول است که از طریق منافذ در دیواره سلولی اولیه ایجاد میشود. پلاسمالما و شبکه آندوپلاسمی سلولهای مجاور از طریق پلاسمودسماتا پیوسته هستند.
از سوی دیگر، سلولهای گیاهی از یک واکوئل بزرگ و مرکزی تشکیل شده اند. غشای واکوئل تونوپلاست نامیده میشود. واکوئل پر از آب، تورگ سلول را حفظ میکند و به کنترل حرکت مولکولها بین سیتوزول و شیره کمک میکند. در نهایت، واکوئل پروتئینهای هضم شده و اندامکها و سایر مواد مفید را ذخیره میکند.
یکی دیگر از ویژگیهای مهم سلولهای گیاهی توانایی آنها در تولید کربوهیدرات از دی اکسید کربن و آب با کمک نور خورشید است. این فرآیند فتوسنتز نامیده میشود. کلروفیل رنگدانه سبز رنگی است که نور خورشید را جذب میکند. در پلاستیدهایی که به عنوان کلروپلاست شناخته میشوند، رخ میدهد.
از طرفی آمیل پلاستها یکی دیگر از انواع پلاستیدی هستند که برای نگهداری نشاسته تخصصی میباشند. Elaioplasts برای ذخیره سازی چربی تخصصی هستند. رنگدانهها سنتز و در کروموپلاستها ذخیره میشوند. پلاستیدها از ژنوم خود با حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ ژن منحصر به فرد در آن تشکیل شده اند. تصور میشود که پلاستیدها از درون همزیستیهای پروکاریوتی موجود در یوکاریوتهای اجداد اولیه منشأ میگیرند.
سلولهای جانوری چیست؟
سلول پرسلولی (Multicellular cells) متعلق به فرمانروی animalia هستند که به سلولهای جانوری اشاره دارد. تقریباً ۲۱۰ نوع سلول متمایز را میتوان در بدن انسان بالغ یافت. آنها عملکردهای مختلفی مانند تولید آنزیمها، هورمونها و تولید انرژی دارند. سلولهای جانوری در مقایسه با سلولهای گیاهی از نظر اندازه کوچکتر هستند. آنها به دلیل عدم وجود دیواره سلولی نامنظم هستند. مرز بیرونی سلول جانوری غشای پلاسمایی است که نیمه تراوا در نظر گرفته میشود. غشاهای نیمه تراوا فقط به مولکولهای منتخب اجازه میدهند در عرض آن حرکت کنند. غشای پلاسمایی از فسفولیپیدهایی تشکیل شده است که حاوی سرهای قطبی و دمهای غیر قطبی هستند. توسط مدل دو لایه لیپیدی توصیف شده است. سلولهای جانوری همچنین فاقد واکوئل بزرگ و پلاستید هستند. آنها حاوی ساختارهایی مانند مژک، سانتریول، تاژک و لیزوزوم هستند. لیزوزومها آنزیمهای گوارشی را ذخیره میکنند.
شکل ۲- سلول جانوری تعمیم یافته
تفاوتهای سلولهای گیاهی و سلولهای جانوری
دیواره سلولی
سلولهای گیاهی: سلولهای گیاهی از دیواره سلولی تشکیل شده اند که از سلولز تشکیل شده است.
سلولهای جانوری: سلولهای جانوری دیواره سلولی ندارند. بنابراین، شکل سلولهای جانوری میتواند متغیر باشد.
اندازه سلول
سلولهای گیاهی: سلولهای گیاهی معمولاً از نظر اندازه بزرگتر هستند.
سلولهای جانوری: سلولهای جانوری نسبتاً کوچکتر هستند.
شکل
سلولهای گیاهی: سلولهای جانوری دارای شکل مستطیلی و ثابت هستند.
سلولهای جانوری: سلولهای گیاهی شکلی گرد و نامنظم دارند.
واکوئل
سلولهای گیاهی: آنها یک یا چند واکوئل نسبتاً بسیار کوچکتر دارند.
سلولهای جانوری: دارای یک واکوئل بزرگ و مرکزی هستند که ۹۰ درصد حجم سلول را میگیرد.
سانتریولها
سلولهای گیاهی: سانتریولها در اشکال پستتر گیاهان وجود دارند.
سلولهای جانوری: سانتریولها در همه جانوران وجود دارند.
کلروپلاست
سلولهای گیاهی: سلولهای گیاهی از کلروپلاست برای تولید غذای خود تشکیل شده اند. از این رو سلولهای گیاهی اتوتوف هستند.
سلولهای جانوری: سلولهای جانوری حاوی کلروپلاست نیستند. از این رو سلولهای جانوری هتروتروف هستند.
لیزوزومها
سلولهای گیاهی: لیزوزوم ندارند.
سلولهای جانوری: از لیزوزومهای موجود در سیتوپلاسم تشکیل شده اند.
گلی اکسیزومها
سلولهای گیاهی: از گلی اکسیزومها تشکیل شده اند.
سلولهای جانوری: گلیوکسیزوم ندارند.
اتصالات
سلولهای گیاهی: آنها از پلاسمودسماتا به عنوان اتصالات سلولی تشکیل شده اند.
سلولهای جانوری: اتصالات محکم و دسموزومها به عنوان اتصالات وجود دارند.
رزرو و ذخیره غذا
سلولهای گیاهی: غذا را به شکل نشاسته ذخیره میکنند.
سلولهای جانوری: غذا را به شکل گلیکوژن ذخیره میکنند.
سنتز اسید آمینه و کوآنزیم
سلولهای گیاهی: سلولهای گیاهی تمام آمینواسیدها، کوآنزیمها و ویتامینهای مورد نیاز را به تنهایی سنتز میکنند.
سلولهای جانوری: سلولهای جانوری قادر به سنتز تمام اسیدهای آمینه، کوآنزیمها و ویتامینهای مورد نیاز خود نیستند.
تشکیل دوک
سلولهای گیاهی: تشکیل دوک به صورت آنسترال است.
سلولهای جانوری: تشکیل دوک به صورت آمفیاستری است.
انفجار سلولی
سلولهای گیاهی: سلولهای گیاهی در شرایط هیپوتونیک به دلیل وجود دیواره سلولی نمیترکند.
سلولهای جانوری: سلولهای جانوری در شرایط هیپوتونیک میترکند.
نتیجه
ساختار اصلی سلولهای گیاهی و جانوری نسبتاً یکسان است. سلولهای جانوری کوچکتر از سلولهای گیاهی هستند. آنها همچنین از یک شکل نامنظم تشکیل شده اند. بنابراین سلولهای جانوری میتوانند به عنوان ناقل عمل کنند. رایج ترین نمونه گلبولهای قرمز در سیستم دایره ای انسان است. از سوی دیگر، سلولهای گیاهی حاوی پلاستیدهایی به نام کلروپلاست برای فتوسنتز هستند. اما سلولهای جانوری حاوی کلروپلاست نیستند. بنابراین، سلولهای گیاهی به عنوان اتوتروف در نظر گرفته میشوند در حالی که سلولهای جانوری به عنوان هتروتروف در نظر گرفته میشوند. این تفاوت اصلی بین سلولهای گیاهی و جانوری است.
منابع
۱. “Plant cell”. Wikipedia, the free encyclopedia, 2017. Accessed 22 Feb 2017
۲. “Plant Cell Anatomy”. Encharnted Learning, 2016. Accessed 22 Feb 2017
۳. “Animal Cell Structure”. MOLECULAR EXPRESSIONS, 2015. Accessed 22 Feb 2017
۴. “Animal cell”. TutorVista.com, 2017. Accessed 22 Feb 2017
Image Courtesy:
۱. “Simple diagram of plant cell (en).svg”. By domdomegg – Own work (CC-By-4.0) via Commons Wikimedia
۲. “۰۳۱۲ Animal Cell and Components.jpg”. By OpenStex – (CC-BY-4.0) via Commons Wikimedia