تفاوت های داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای (Tetracyclic Antidepressants – TeCAs) و ضد افسردگی سه حلقه‌ای (Tricyclic Antidepressants – TCAs) از نظر ساختار شیمیایی، مکانیزم عمل و برخی عوارض جانبی شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های مهمی نیز بین آن‌ها وجود دارد. در زیر به تفاوت‌های کلیدی این دو دسته دارویی اشاره می‌کنم:
۱. ساختار شیمیایی
– سه حلقه‌ای‌ها (TCAs): این داروها دارای سه حلقه در ساختار شیمیایی خود هستند.
– چهار حلقه‌ای‌ها (TeCAs): همانطور که از نام آن‌ها مشخص است، دارای چهار حلقه در ساختار شیمیایی خود می‌باشند.
۲. مکانیزم عمل
– هر دو گروه از داروها با مهار بازجذب سروتونین (۵-HT) و نوراپی‌نفرین (NE) در مغز عمل می‌کنند و باعث افزایش سطح این انتقال‌دهنده‌های عصبی در فضای سیناپسی می‌شوند. این افزایش به بهبود خلق و کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.
– TCAs: اثرات گسترده‌تری بر روی گیرنده‌های هیستامین، استیل‌کولین و آلفا-آدرنرژیک دارند، که باعث ایجاد عوارض جانبی بیشتری مانند خواب‌آلودگی، خشکی دهان و افت فشار خون می‌شود.
– TeCAs: تأثیرات کمتری بر گیرنده‌های آلفا و موسکارینی دارند و بنابراین عوارضی مانند خشکی دهان و یبوست در آن‌ها کمتر است. برخی از این داروها (مثل مورتازاپین) اثرات بیشتری بر گیرنده‌های هیستامین دارند که باعث خواب‌آوری و افزایش وزن می‌شود.
۳. عوارض جانبی
– سه حلقه‌ای‌ها (TCAs): به دلیل تأثیر بر گیرنده‌های موسکارینی و آلفا-آدرنرژیک، عوارضی مانند خشکی دهان، یبوست، تاری دید، افت فشار خون وضعیتی، تپش قلب و عوارض قلبی دارند. به همین دلیل، استفاده از آن‌ها در افراد مسن یا با مشکلات قلبی باید با احتیاط انجام شود.
– چهار حلقه‌ای‌ها (TeCAs): این داروها به‌ویژه مورتازاپین عوارض جانبی متفاوتی دارند. خواب‌آلودگی و افزایش وزن از شایع‌ترین عوارض هستند. همچنین اثرات کمتری بر گیرنده‌های موسکارینی و آلفا دارند که به معنای کمتر بودن عوارضی مانند خشکی دهان و مشکلات قلبی است.
۴. مصرف در گروه‌های خاص
– سه حلقه‌ای‌ها (TCAs): به دلیل عوارض قلبی و خطراتی مانند اوردوز، این داروها باید با احتیاط ویژه در افراد مسن و کسانی که مشکلات قلبی دارند مصرف شوند.
– چهار حلقه‌ای‌ها (TeCAs): به دلیل عوارض کمتر بر سیستم قلبی و عروقی، معمولاً امن‌تر هستند و در بیماران مسن یا افرادی با مشکلات قلبی به طور ایمن‌تری تجویز می‌شوند.
۵. کاربردهای بالینی
– سه حلقه‌ای‌ها (TCAs): بیشتر برای افسردگی مقاوم و برخی شرایط دیگر مانند دردهای عصبی، سردردهای میگرنی و شب‌ادراری کودکان استفاده می‌شوند.
– چهار حلقه‌ای‌ها (TeCAs): مانند مورتازاپین اغلب برای افسردگی‌های همراه با بی‌خوابی و در مواردی که نیاز به افزایش وزن است (مثلاً در افسردگی‌های شدید همراه با کاهش اشتها و وزن) استفاده می‌شوند.
۶. خطرات اوردوز
– سه حلقه‌ای‌ها (TCAs): خطر مسمومیت و مرگ در صورت مصرف بیش از حد این داروها به‌ویژه به دلیل تأثیرات قلبی بیشتر است.
– چهار حلقه‌ای‌ها (TeCAs): خطر مسمومیت کمتری نسبت به TCAs دارند و در صورت مصرف بیش از حد ایمن‌تر هستند.
۷. تداخلات دارویی
– TCAs: تداخلات دارویی زیادی با سایر داروها دارند، به خصوص داروهایی که بر سیستم قلبی یا فشار خون تأثیر می‌گذارند.
– TeCAs: نسبت به TCAs تداخلات دارویی کمتری دارند و ایمن‌تر به نظر می‌رسند.
جمع‌بندی
– ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (TCAs): عوارض جانبی گسترده‌تر، خطرات بیشتر در دوزهای بالا و استفاده محدودتر به دلیل تداخلات دارویی و مشکلات قلبی.
– ضد افسردگی‌های چهارحلقه‌ای (TeCAs): عوارض جانبی کمتر در برخی موارد (مانند خشکی دهان و مشکلات قلبی)، اما عوارض خاص مانند خواب‌آلودگی و افزایش وزن شایع‌تر است. امن‌تر برای بیماران با مشکلات قلبی و در دوزهای بالا کمتر خطرناک.
