پروژه ژنوم انسان و جنگ افزارهای خطرناک نوین

تاریخچه پروژه ژنوم انسان

طرح نقشه‌برداری و تعیین توالی کل ژنوم انسان اولین بار در سال ۱۹۸۴ در کنفرانسی در آلتا یوتا (Alta Uta) مطرح شد. تأمین قسمتی از بودجه این پروژه را دپارتمان انرژی آمریکا به عهده گرفت و در سال ۱۹۸۸ کنگره آمریکا رسماً اجرای پروژه ژنوم انسانی را از سال ۱۹۹۱ به مدت ۱۵ سال تصویب کرد. در این سال انستیتو بهداشت ملی آمریکا (اِن آی اِچ)(National Institutes of Health(NIH)) نیز برای اجرای این طرح اعلام آمادگی نمود. پس‌ از آن کشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان و ژاپن نیز به این پروژه پیوستند و در سال ۱۹۹۸ سازمان ژنوم انسانی (اِچ‌یو‌جی‌اُ) (Human Genome Organization(HUGO)) ایجاد شد. در سال ۲۰۰۳ دانشمندان در پروژه‌ای بین‌المللی که عمدتاً از آمریکا هدایت می‌شد، اعلام کردند که توانسته‌اند رمز ژنتیکی انسان را به‌طور کامل باز کنند. اهداف اولیه پروژه ژنوم انسانی که از سوی اِچ‌یو‌جی‌اُ دنبال می‌شد تعیین نقشه دقیق ژنتیکی کروموزوم‌ها، تهیه نقشه فیزیکی کروموزوم‌های ارگانیسم‌هایی که به‌عنوان مدل انتخاب‌شده‌اند، تعیین توالی کل ژنوم انسان و نیز ایجاد شبکه‌های ارتباطی و بانک‌های اطلاعاتی بود. در ادامه سازوکار و کارکرد این اطلاعات در مقوله درمان بیان خواهد شد.

ساز و کار ژن درمانی

ژن‌درمانی تکنیکی است که برای تصحیح ژن‌های معیوبی که مسئول ایجاد بیماری هستند بکار می‌رود. پژوهشگران از رویکردهای مختلفی برای تصحیح ژن‌های معیوب استفاده می‌کنند. یک رویکرد، تعویض ژن غیرطبیعی از طریق «بازترکیبی هومولوگ» (جابه‌جا شدن قطعاتی بین کروموزوم‌های همتا) است. ژن غیرطبیعی را می‌توان از طریق جهش معکوس انتخابی (معکوس کردن توالی معیوب) ترمیم کرد که باعث می‌شود، ژن به کارکرد طبیعی‌اش بازگردد. تنظیم یک ژن خاص (میزانی را که یک ژن خاموش و روشن می‌شود) را نیز می‌توان تغییر داد.

اما در رایج‌ترین رویکرد ژن‌درمانی، «ژن طبیعی» به درون ژنوم وارد می‌شود تا جایگزین یک ژن بیماری‌زای «غیرطبیعی» شود. این کار به‌وسیله یک مولکول حامل (vector) انجام می‌شود. در حال حاضر رایج‌ترین حامل مورداستفاده، ویروسی است که به‌طور ژنتیکی تغییر داده‌شده است. ویروس‌ها طوری تکامل‌یافته‌اند تا ژن‌هایشان را به شیوه‌ای آسیب‌زا به درون سلول‌های انسانی وارد کنند. دانشمندان سعی کرده‌اند تا از این توانایی ویروس‌ها سود ببرند و ژنوم ویروس‌ها را طوری دست‌کاری کنند که ژن‌های بیماری‌زا را از سلول هدف، حذف و ژن‌های درمان‌کننده را وارد آن کنند.

درنهایت پروتئین‌های دارای کارکرد جدید که به‌وسیله ژن درمان‌کننده ایجاد می‌شوند، سلول را به وضعیت طبیعی بازمی‌گردانند. به‌غیر از ویروس‌ها، گزینه‌های دیگری برای واردکردن ژن‌ها به درون سلول‌ها وجود دارد. ساده‌ترین روش، واردکردن مستقیم DNA درمانی به درون سلول است. این رویکرد ازلحاظ کارکرد محدودیت دارد، زیرا می‌توان آن را تنها در مورد بافت‌های معینی به کار برد و نیاز به مقادیر زیادی DNA دارد. در سال ۲۰۰۹ انستیتو بهداشت ملی آمریکا موفق شد با یک تست ژنتیکی، خصوصیات اخلاقی، نقایص و وضعیت سلامت «دهنده» را مشخص کند. فرضاً براساس همین تست بود که آنجلینا جولی، بازیگر سرشناس آمریکایی متوجه شد به‌احتمال ۹۶ درصد تا چند سال آینده به سرطان مبتلا خواهد شد و مسیرهای درمانی را از چند سال قبل‌تر آغاز کرد. این بخش مثبت پرونده رشد علم بیوژنتیک است و طبیعتاً هیچ حاکمیتی به‌صورت رایگان چنین پیشرفت قابل‌توجهی را در اختیار دیگران قرار نخواهد داد!

سوءاستفاده قدرت‌ها از نقشه ژنوم

امروزه به دنبال پیشرفت‌های عظیم علم تعیین توالی ژنوم انسان، درمان بسیاری از بیماری‌ها به‌صورت وابسته به ژنوم و بعضاً منحصر به ژنوم یک فرد طراحی می‌شوند؛ اما آیا این امکان وجود دارد این ابزار پرمنفعت که می‌تواند جان میلیون‌ها انسان را نجات دهد به یک جنگ‌افزار نوین تبدیل شود؟ همه رویکردهایی که در فرآیند ژن‌درمانی اشاره شد می‌تواند بصورت برعکس هم انجام شود. در این صورت نه تنها دیگر هدف، درمان بیماری‌ها نخواهد بود، بلکه این علم به ابزاری برای تهدید و کشتار انسان‌های بی‌گناه تبدیل خواهد شد به‌گونه‌ای که ممکن است حتی کسی هم متوجه علت مرگ‌شان نشود!

با گسترش تکنولوژی، هرساله دقت و سرعت بالاتر می‌رود و هزینه‌های تعیین توالی ژنوم کاهش می‌یابد. با توجه به این امر، دور از انتظار نیست که تبهکاران تا ۲۰۲۰ بتوانند ژنوم افراد را به‌منظور مهندسی و طراحی سلاح‌های جدید بیوتروریستی مورداستفاده قرار دهند. پیش‌تر‌ها، جنگ قدرت میان کشورهایی برقرار بود که به توانایی ساخت و ذخیره بمب اتم دست‌یافته بودند؛ اما امروزه دیگر تلاش برای نابودی جمعیت کثیری از انسان‌ها با سروصدای بسیار و بر جای گذاشتن تصاویر ضد بشری مشابه آنچه آمریکایی‌ها در هیروشیما و ناکازاکی، از خود برجای گذاشتند به‌نوعی از مد رفته محسوب می‌شود! بمب اتم هنوز از قدرت بازدارندگی خوبی برخوردار است اما دیگر “مشروعیت اخلاقی” ندارد. واضح است که جهان به سمت “صلح” هم در حال حرکت نیست و کماکان تلاش برای نابودی بشریت، در اولویت برنامه‌های دفاعی قدرت‌های بزرگ قرار دارد. پس در حال حاضر دولت‌ها در کشورهای پیشرفته روی چه نوع جنگ‌افزاری سرمایه‌گذاری نموده‌اند؟

شواهد و قرائن زیادی نشان می‌دهد که جنگ‌افزارهای آینده از شاخه “بیوتروریسم” سر بر خواهند آورد. براساس تعریف پلیس بین‌الملل در سال ۲۰۰۷، بیوتروریسم به معنای منتشر ساختن عوامل بیولوژیکی یا سمی، با هدف کشتن یا آسیب رساندن به انسان‏ها، حیوانات و گیاهان با قصد و نیت قبلی است تا با وحشت‌آفرینی، تهدید، دولت یا گروهی از مردم را به انجام عملی یا برآورده کردن خواسته‌‏های سیاسی یا اجتماعی مشخصی مجبور کنند. تجربه پخش باکتری طاعون و آلوده‌سازی خوابگاه‌های دشمن با مدفوع آلوده نیز به رم باستان در قرن ۱۴ برمی‌گردد! سمی‌کردن آب و غذای حریف البته از همه این موارد قدیمی‌تر است. پس بیوتروریسم موضوع جدیدی محسوب نمی‌شود اما قطعاً شکل امروزی آن با موارد باستانی تفاوت زیادی دارد هم‌چنین در گذشته کشتار با عواملی مثل گازهای کشنده و سموم و ویروس‌های بیماری‌زا به‌صورت عام صورت می‌گرفت. تغییر جهت باد در جبهه جنگی که در آن از بمب شیمیایی استفاده می‌شد به‌راحتی می‌توانست مجری حمله بیوتروریستی را آلوده کند! آلوده‌سازی آب و خاک نیز اثرات زیست‌محیطی بادوامی از خود برجای می‌گذارد. ویروس و باکتری نیز از قابلیت انتشار خارج از کنترل برخوردار هستند. همه این عوامل باعث شد دانش سیاه بیوتروریسم به سمت شناسایی کدهای زیستی انسانی تغییر جهت دهد.

شناسایی کدهای زیستی و بیوتروریسم

شاید باور نکنید اما نقشه ژنتیکی گروه‌های زیستی انسانی در مناطق جغرافیایی مختلف و حتی در میان جنس‌ها و نژادهای مختلف با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. شناخت تفاوت‌ها کار راحتی نیست و نیازمند ثبت و ضبط طولانی‌مدت نمونه‌های زیستی اقوام و نژادهای گوناگون بشری است. پس از شناخت این تفاوت‌ها می‌توان به جنگ‌افزارهایی مثل ویروس‌ها و باکتری‌های طراحی شده، اندیشید که فرضاً در عین انتشار عمومی در یک جامعه تنها دارندگان ژن یا صفت زیستی خاصی را از پا درآورند. در آن صورت می‌توان به محصولات کشاورزی وارداتی یا حتی واکسن و دارویی معمولی اندیشید که در صورت مصرف در سرزمین به هم تنیده و هم‌مرزی که در آن صهیونیست‌ها و فلسطینی‌ها به‌صورت مختلط در آن زیست می‌کنند، برای فلسطینی‌ها مرگ‌آور باشد اما فرضاً صهیونیست‌های ساکن در منطقه زیستی مشترک را نابود نسازند! البته این‌یک تصور ساده‌سازی شده برای درک مطلب است ولی حقایق چندان هم دور از فضای این مثال‌ها نیستند.

خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های زیادی هم موضوع ساخت سلاح‌های ژنتیکی برای قومیت‌های خاص را مطرح کرده‌اند. در سال ۲۰۰۴، روزنامه گاردین (The Guardian) گزارش کرده است که بی اِم اِی (British Medical Association (BMA))، انجمن پزشکی بریتانیا، سلاح‌های زیستی را طراحی کرده است که اقوام خاصی را هدف‌گیری می‌کنند. گاردین در ادامه مشکلاتی را که به دنبال پیشرفت علم و ساخت این سلاح‌ها ایجاد می‌شود، برمی‌شمارد. هم‌چنین قدرت‌ها ممکن است با عنوان درمان آلزایمر یا سایر بیماری‌های زوال دهنده، اهداف شوم‌شان را دنبال کنند. در سال ۲۰۱۲، در همین راستا آتلانتیک (The Atlantic) نوشت: در آینده‌ای نزدیک، امکان ایجاد ویروس‌هایی که افرادی خاص با توالی DNA خاص را مبتلا می‌کنند وجود دارد. آتلانتیک در ادامه یک سناریوی فرضی را مطرح می‌کند، به این صورت که یک ویروس که در جمعیت عام، آنفلوانزای خفیف ایجاد می‌کند باعث بروز علائم مرگ در رئیس‌جمهور ایالات‌متحده می‌شود. به گزارش ساندی تایمز (The Sunday Times) ، اسرائیل در تلاش است که یک بمب ضدنژادی تولید کند و به‌طور اختصاصی‌ خصوصیات ژنتیکی جمعیت عرب‌ها را مورد هدف قرار دهد، وایرد نیوز (Wired News) هم این خبر را تأیید کرده است.

مراکز متعددی در غرب به‌ویژه در آمریکا به تحقیق و پژوهش درزمینه‌‌ی ژنتیک می‌پردازند. قدرت‌ها با استفاده از این پژوهش‌ها، سلاح‌های ژنتیکی برضد اقوام خاص را طراحی می‌کنند. دارپا DARPA) (Defense Advanced Research Projects Agency)) مرکز پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا که تحت کنترل پنتاگون است هزینه‌های هنگفتی را به دانشگاه‌ها و مؤسسات مختلف اعطا می‌کند و در ازای آن، از آن‌ها می‌خواهد که تحقیقاتی در راستای شناخت ژنوم انسان، تولید قطعات دی اِن اِی مصنوعی بیماری‌زا و دست‌کاری ژنوم افراد به انجام برسانند.

به‌طور مثال برای طراحی و تولید دی اِن اِی، ۳۲ میلیون دلار به موسسه اِم آی تی کمک مالی کرده است. دارپا هم‌چنین سالانه ۲ میلیارد دلار بودجه برای ایجاد سربازهای مافوق بشری و نیز نیروی انتظامی پیشرفته صرف می‌کند. سربازهای موردنظر که حاصل دست‌کاری ژنتیک ژنوم انسان خواهند بود، هیچ‌گونه درد، ترس و خستگی را احساس نمی‌کنند و بیش از آنکه شبیه انسان باشند، ماشین هستند. دانشمندان نگران هستند که این تغییرات در ژنوم انسان تا سال ۲۰۴۵ منجر به آمیختگی انسان و ماشین گردد و درنهایت نامیرایی رخ دهد و دوره ترنس هیومنیسم (فرا بشری) آغاز گردد!

ما اکنون در دوره ای زندگی می‌کنیم که میان گروه‌های زیادی از دانشمندان رقابتی نفس‌گیر بابت شناسایی این تفاوت‌های ژنتیکی و ثبت کامل اطلاعات ژنوم یا نقشه زیستی انسان در جریان است. در این مسابقه بزرگ هر نوع تلاش برای بهره‌مندی از بانک‌های زیستی سایر ملت‌ها نوعی دوپینگ اثربخش محسوب می‌شود. در عصر ما که اطلاعات و تحقیقات، تجاری‌سازی شده‌اند، بانک‌های اطلاعاتی مثل جست‌وجوگر گوگل با پروژه‌ای تحت عنوان ژنوم گوگل و شرکت آمازون که درزمینه‌‌ِی ذخیره‌سازی اطلاعات ژنتیکی رقابت می‌کنند، ممکن است این اطلاعات سری را در اختیار بنگاه‌های تحقیقاتی قرار دهند که فعالیت‌شان خارج از حوزه حقوق بشر و مسائل انسانی است.

با گذشت از دوره توالی‌یابی ژنوم، دوره سنتز دی اِن اِی آغاز می‌شود. با علم سنتز دی اِن اِی می‌توان ویروس‌هایی را که ژنوم‌شان توالی‌یابی شده است را بطور مصنوعی تولید کرد. هم‌چنین در فرآیند سنتز دی اِن اِی می‌توان عوامل بیماری‌زای جدیدی را نیز تولید کرد. در سال ۲۰۰۱ دکتر اکارد ویمر (Dr. Eckard Wimmer) توانست ویروس پولیو را به صورت مصنوعی تولید کند، پس از آن در سال ۲۰۰۵ دکتر جفری تابن برگر و همکارش ترنس تامپی (Dr. Jeffrey Taubenberger and Terrence Tumpey) ویروس آنفلوانزا را به صورت مصنوعی تولید کردند. دکتر استیون بلاک (Dr. Steven Block) کارشناس جنگ‌های بیولوژیکی درباره عوامل بیماری‌زای مهندسی‌ ژنتیک ‌شده اذعان می‌دارد که این عوامل به راحتی دست‌کاری و پراکنده می‌شوند؛ و هم‌چنین قادر به آسیب‌زدن به اقوام خاصی بوده و میزان کشندگی بالاتری دارند. گاه حملات بیوتروریستی به قدری سریع فراگیر می‌شوند که مهارشان غیرممکن خواهد بود. فلذا پیشگیری از وقوع حملات بیوتروریستی با استفاده از راهکارهای اطلاعاتی، بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از مقابله با تبعات آن است.

مخاطرات تحقق رؤیای کودتای بیوتروریسم به‌واسطه گنجینه ژنوم افراد

اصحاب قدرت می‌توانند با آناتومی ژن-بانک حاصل از سرقت اطلاعات بومی و ملی، مهندسی نسل‌های آینده ملت‌ها را در دست‌گیرند تا از این طریق تعداد متولدان کشورها را براساس معیارهای خاصی تغییر دهند، مثلاً جنسیت نوزادان را به‌صورت هدفمند تغییر دهند یا ضریب هوشی موردنیاز برای انجام برخی امور را دگرگون کنند به‌عنوان نمونه، فراوانی نخبگان در برخی رشته‌ها کاهش یابد. هم‌چنین می‌توانند پروژه‌های بیوتروریستی ویژه‌ای را برای افراد خاص تدوین کنند تا به‌عنوان‌مثال آن‌ها را به آلرژی‌ها یا برخی بیماری‌های ناشناخته یا مهلک مبتلا کنند. به‌علاوه ابرقدرت‌ها می‌توانند با ارسال اطلاعات تحلیل‌شده به شرکت‌های دارویی خود، درمان بیماری‌هایی را که خود در یک منطقه آن را شیوع داده‌اند ارائه دهند و درنتیجه برای شرکت‌های خود که در حوزه درمان و دارو فعالیت می‌کنند منافع ویژه اقتصادی به ارمغان آورند. ساخت تسلیحات نامتعارفی که بتوانند با کمترین قدرت نابودی فیزیکی، بیشترین افراد با ژنتیک خاص را متأثر و یا نابود کنند، می توانند از دیگر عواقب دستیابی قدرت‌ها به ژنوم ملت‌ها باشند. علاوه‌بر این‌ها بیماری‌های خاص را با استفاده از عوامل طبیعی از قبیل بادها و طوفان‌ها و بدون اینکه کشوری به‌عنوان مهاجم شناخته شود، شیوع دهند.

چگونگی روند سوءاستفاده محتمل از ژنوم ایرانیان

اخیراً جبهه جدیدی با عنوان «کودتای بیوتروریسم» علیه ایران بازشده است. مخالفان می‌کوشند تا با استفاده از ادوات متنوع جنگ نرم و بدون استفاده از نیروی نظامی با ایران مبارزه کنند. ایران به سبب داشتن قومیت‌های مختلف به لحاظ ژنتیکی یک کشور «هتروژن» (متنوع و غیریکنواخت) است، از این‌رو سرقت‌ هرچه بیشتر و متنوع‌تر از ژنوم ایرانی‌ها سود بیشتری را نصیب مخالفان خواهد کرد. مخالفان برای رسیدن به این هدف ترفندهای مختلفی را به کار می‌گیرند.

به‌تازگی در فضای شبکه‌های ارتباطی مجازی کلیپ ضبط‌ شده مشهوری دست‌به‌دست می‌شود که در آن مجموعه‌ای از بازیگران از مردم تقاضا می‌کنند با کمک چند گوش پاک‌کن (سوآپ) ارسالی از مکانی نامعلوم، نمونه‌ای از سلول‌های دهانی خود را باهدف «نجات بیماران سرطانی» به بانک ژن جهانی هدیه کنند. در این کلیپ که رهبر آن «گلشیفته فراهانی» است با ناراحتی از سهم کم نمونه‌های ایرانی در بانک جهانی ژن یاد می‌شود و این موضوع با این برچسب که ایرانی‌ها علاقه‌ای به نجات دادن جان بیماران ایرانی و خارجی ندارند، تقبیح می‌شود. حرف اصلی کلیپ یادشده این است که برای «نجات بیماران لوسمی و سرطانی» جهان نیازمند اهدای نمونه سلولی ایرانیان است! فضای کلیپ به‌شدت احساسی است و در انتهای آن آدرس «بانک جهانی اهداکنندگان نمونه مغز استخوان» و مجموعه بانک‌های ژن کشورهای اروپایی و آمریکا بیان می‌شود.

اما اصل ماجرا چیست؟ سال‌هاست مجموعه‌ای از کشورهای پیشرفته، در قالب «ژن بانک» به جمع‌آوری نمونه‌های زیستی و ژنتیکی ملت‌ها و کشورهای مختلف مشغول هستند اما در کشورهای توسعه‌یافته به‌واسطه قوانین «حقوقی و اخلاقی»، صیانت از اطلاعات زیستی و ژنتیکی از اهمیتی فوق‌العاده و استراتژیک برخوردار است چراکه با دزدی اطلاعات بومی و ملی دیگران می‌توان مهندسی نسل‌ها را در دست گرفت. اکنون سال‌هاست در کشور ما مانور مبارزه با «حملات بیوتروریستی» برگزار می‌شود اما به‌واسطه ضعف شدید «آزمایشگاه‌های بیوزیستی و بیوژنتیکی» از توان اندکی برای شناسایی دست‌کاری‌های احتمالی تعبیه‌شده در خوراک و محیط‌زیست کشورمان برخوردار هستیم. فرضاً پس از اهتمام نظام به موضوع حیاتی و استراتژیک «افزایش نرخ رشد جمعیت» برخلاف میل سازمان‌های بین‌المللی، واضح است که دشمنان جامعه ایرانی بیکار نخواهند نشست. با احتساب چنین موارد بدیهی، آمار بی‌نظیر میزان ناباروری و نازایی ۲۰ درصدی ایرانی‌ها در شرایطی که این نرخ در کشورهای منطقه و سایر جوامع بشری در حد ۱۰ درصد است، بسیار مهم می‌شود.

کلید دستیابی به «کدهای ژنتیکی» برای شکست جوامع از درون، غنی کردن هر چه بیشتر بانک‌های ژن و زیستی تهیه‌شده از آن‌هاست. با احتساب این موضوع، گلشیفته فراهانی و سایرین در قالب کلیپ مذکور، دانسته یا نادانسته در مسیر دیپلماسی مشاهیر دستگاه سیاست‌گذار غرب حرکت کرده و به اسم «بیماران سرطانی» به تکمیل پروژه‌های بیوتروریستی غرب علیه ملت خود کمک می‌کنند. بیان این نکته ضروری است که با سلول‌های پوششی دهان و نمونه آب دهان جذب‌شده در سوآپ (گوش پاک‌کن) ارسالی به در منازل ایرانی‌ها، هیچ بیمار سرطانی را نمی‌توان نجات داد و این ادعا دروغی بزرگ است! در واقع با این نمونه‌ها به‌سادگی و با صرف هزینه حداقلی امکان دستیابی به نقشه ژنتیکی ملت ایران برای «دیگران» فراهم می‌شود. در حقیقت می‌توان گفت ما با به اشتراک‌گذاری نمونه‌های زیستی و ژنتیکی «رمز کارت‌های بانکی و حیاتی» خود را بدون توجه به عواقب آن به «دزدان» پیشکش می‌کنیم. لازم به ذکر است که از همه سلول‌هایی که دارای هسته باشند می‌توان DNA یا ماده وراثتی را استخراج کرد، بنابراین می‌توان برای نمونه‌گیری علاوه‌بر گلبول‌های سفید خون، از بزاق و یا حتی دیگر ترشحات بدن هم استفاده کرد.

گام اول این جاسوسی نرم، ثبت اطلاعات ژنتیکی ایرانیان است. مخالفان با استفاده از سه گروه از افراد می‌توانند به نقشه جامع ژنتیک ایرانیان دست یابند. گروه اول نخبگان و برجستگان شامل فارغ‌التحصیلان، ورزشکاران، اساتید و هنرمندانی است که به کشورهای موسوم به «نخبه پذیر» سفر می‌کنند. گروه دوم مسافران یا مهاجرانی هستند که در قالب‌های مختلفی مثل توریست سلامت، بررسی ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری، کاریابی و مانند آن به کشورهای مترصد تهیه «ژن-بانک‌ها» سفر می‌کنند. ایرانیان مقیم خارج را می‌توان گروه هدف سومی برای ثبت‌کنندگان نقشه جامع ژنتیکی ایرانی‌ها دانست.

در ادامه، دانشمندان رشته بیوتروریسم پس از دست‌یابی به مخازن نمونه‌های ژنتیکی و زیستی ایرانیان، با تمرکز بر نقاط ضعف ژنتیکی و زیستی به‌دست‌آمده، به دست‌کاری تروریستی محیط‌زیست ما اقدام می‌کنند. درنهایت چون ما دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی کشورهای متخاصم نداریم، در صورت آغاز اقدامات مخرب آن‌ها، گزینه‌های کمتری را نیز به‌صورت فی‌البداهه برای مقابله با آنان خواهیم داشت. محمود تولایی رئیس سازمان بسیج علمی و عضو هیئت‌مدیره انجمن ‏بیوتکنولوژی، ژنتیک و ایمنی زیستی ایران در این راستا می‌گوید: ریشه این حرکت مربوط به یک مجموعه آزمایشگاهی در انگلستان است که اعلام کرده‌اند ‏می‌خواهیم به شناخت بیماری‌های خاص و خطرناک کمک کنیم، اما با توجه به سوابق کشور انگلستان در لطمه زدن ‏به کشور ما، این نگرانی وجود دارد که هدف اصلی آن‌ها به دست آوردن اطلاعات ژنتیکی مردم جهان سوم به‌ویژه ‏جمهوری اسلامی ایران باشد‎.

او هم‌چنین گفت: گاهی حتی پیش‌آمده که یک پزشک در قالب اجرای طرحی بدون اینکه صلاحدید ‏کشور را در نظر بگیرد و با مراکز تحقیقاتی داخلی هماهنگی کند، با هر مرکز تحقیقاتی در دنیا وارد مذاکره می‌شود و ‏در بررسی یک دارو، نمونه‌های بیمار خود را برای آن مجموعه‌ها ارسال می‌کند، با این کار برای مردم کشورش ‏خطرآفرینی کرده است و البته این کار، خلاف اصول اخلاق پزشکی است‎. پس در چنین شرایطی “حفاظت از بانک‌های‌ ژنتیکی” ایرانی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند! به اشتراک‌گذاری رایگان و داوطلبانه نمونه‌های زیستی نادر ایرانیان با مراکز رسمی وزارت بهداشت آمریکا مثل موسسه ملی بهداشت آمریکا NIH-NCBI به بهانه همکاری‌های علمی تنها نشان‌دهنده فاصله زیاد برخی مدیران و مسئولان کشورمان از فضای حاکمیتی جهانی است! حال‌آنکه در جوامع پیشرفته، اطلاعات ژنتیکی تک‌تک افراد مشمول «حق مالکیت قانونی» است و در حیطه «حریم خصوصی امنیتی» دارای «ارزش اقتصادی» طبقه‌بندی می‌شود. برای «حمایت قانونی» از اطلاعات ژنتیکی و زیستی ایرانیان اتخاذ رویکرد‌های ساختاری و نظامات اداری و عملیاتی ویژه‌ای در کنار هوشمندی بیش‌ازپیش دستگاه‌های اطلاعاتی ضروری است.

طرح ایرانوم باهدف بررسی ژنوم اقوام ایرانی

دکتر سیروس زینلی رئیس انجمن بیوتکنولوژی ایران از اجرای طرح “ایرانوم” باهدف بررسی ژنوم اقوام مختلف ایرانی در قالب بررسی ۸۰۰ نوع ژنوم خبر داد. وی در ادامه افزود: این پروژه باهدف تشخیص آسان‌تر، دقیق‌تر و سریع‌تر بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های ژنتیکی و صعب‌العلاج طراحی‌شده است. رئیس انجمن بیوتکنولوژی ایران گفت: برای انجام این پروژه و بررسی ژنوم انسانی ایرانی‌ها لازم است دستگاه‌های دیگری خریداری شود؛ بنابراین درصورتی‌که این دستگاه‌ها خریداری شود این کار در کشور صورت می‌گیرد اما در غیر این صورت در چارچوب این طرح ژنوم ۸۰۰ ایرانی از قومیت‌های مختلف برای بررسی‌های کامل ژنتیکی به خارج از کشور ارسال می‌شود. وی افزود: بنابراین یکی از اهداف این طرح بررسی عوامل ژنتیکی بیماری‌ها براساس جمعیت اقوام ایرانی است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا ارسال ژنوم ایرانی‌ها به خارج از کشور به مسئله خروج ژنوم انسانی از ایران در رابطه با مباحث بیوتروریسم که در چند ماه گذشته هشدارهایی در این رابطه داده‌شده بود، کمک نمی‌کند؟ گفت: البته اولویت اول انجام این پروژه در داخل کشور است اما اگر مراکز مربوطه موفق به خریداری دستگاه‌های مربوط به آن نشدند، به‌ناچار نمونه‌ها باید به خارج از کشور ارسال شوند. زینلی افزود: حتی اگر این پروژه در داخل کشور انجام شود، درنهایت نتایج این اطلاعات باید در سایت‌های مربوطه قرار گیرد تا دانشمندان و محققان بتوانند از آن‌ها استفاده کنند بنابراین درنتیجه موضوع تفاوت چندانی وجود ندارد.

با توجه به مصاحبه انجام‌شده می‌توان گفت که مسئولان مربوطه خواسته یا ناخواسته قصد دارند کدهای با ارزش مردم کشورمان را در اختیار بانک‌های جهانی ژن قرار دهند. لازم است که بدانیم معاندان با هر شیوه‌ای به دنبال آسیب زدن به‌نظام جمهوری اسلامی هستند فلذا صلاحدیدهای بیشتری برای پروژه‌ای با این عظمت لازم است. این در حالی است که کشورهای دیگر، بیشتر از مخازن ژنومی خود مراقبت کرده و در این راستا تمهیدات پیشگیرانه‌ای را اتخاذ کرده‌اند. من‌باب مثال روزنامه روسی کومرسانت گزارش کرده است که دولت روسیه از انتقال هرگونه نمونه زیستی افراد به کشورهای غربی خودداری می‌کند. این گزارش ادعا می‌کند که دلیل این خودداری، جلوگیری از توسعه سلاح‌های ژنتیکی است که توسط مؤسسات غربی طراحی‌شده و جمعیت روس‌ها را نشانه می‌گیرند.

جالب است بدانید برای پیشگیری از حمله بیوتروریسمی، همه‌ی فاضلاب‌های پوتین رئیس‌جمهور روسیه پس از سفرهای او به کشورهای مختلف جمع‌آوری و به روسیه بازگردانده می‌شود! اما در کشور ما به دلیل ناآگاهی یا سهل‌انگاری خیلی بهایی به موضوع حفاظت از ژنوم داده نمی‌شود. آیا هیچ‌یک از شما حاضر هستید فرضاً رمز شخصی فیس‌بوک خود را به دیگری بدهید؟! اهمیت نمونه خون یا سلول‌های شما هزاران برابر بیشتر از رمز ورود به شبکه‌های اجتماعی است! این نمونه‌ها بر تمام جنبه‌های زندگی ما تأثیر مستقیم دارد؛ از کشاورزی گرفته تا سلامت نسل آینده و تعیین نتیجه جنگ‌های فرضی منطقه‌ای!