آنفلوآنزا و سرماخوردگی؛ آیا سرماخوردگی همان آنفلوآنزاست

 معمولا بزرگسالان سالی ۴-۳ بار و بچه‌ها ۱۰-۶ بار سرما می‌خورند. علت، تنوع ویروس عامل و انتقال ساده آن از فرد مبتلا به فرد سالم است (دست دادن، عطسه‌کردن، سرفه‌کردن و…). رعایت بهداشت شامل شستشوی مطلوب دست‌ها بعد از تماس با افراد مبتلا، اجتناب از قرار گرفتن در معرض ترشحات دهان و بینی آنها هنگام سرفه یا عطسه برای اطرافیان و گرفتن دستمال مقابل دهان و بینی برای اجتناب از آلوده‌کردن دیگران برای افراد مبتلا توصیه شده است.

سرماخوردگی‌ همان آنفلوانزاست؟

نه، آنفلوانزا علایم شدیدتر و ماندگارتری نسبت به سرماخوردگی دارد. از ابتلا به آنفلوانزا می‌توان با تزریق به موقع واکسن (عمدتا برای کودکان و سالمندان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن و کارکنان بخش‌های خدمات بهداشتی) جلوگیری کرد.

تفاوت‌های سرماخوردگی و آنفلوانزا چیست؟

علایم هر دو مشابه هستند با این تفاوت که نشانه‌های سرماخوردگی خفیف و علایم آنفلوانزا شدید هستند. سرماخوردگی با احساس خستگی، سرفه و آبریزش بینی آغاز می‌شود و در فرد مبتلا به آن معمولا تب وجود ندارد یا خیلی خفیف است. درد عضلانی، گلودرد، اشک‌ریزش و سردرد هم ممکن است وجود داشته باشد اما آنفلوانزا ناگهانی آغاز می‌شود و با احساس ضعف و خستگی، تب، سرفه خشک، آبریزش بینی با لرز، درد عضلانی، سردرد شدید، چشم‌درد و گلودرد همراه است.

برای مقابله با سرماخوردگی مصرف دارو لازم است؟

سرماخوردگی ظرف ۱۰-۷ روز خود به خود بهبود می‌یابد ولی معمولا برای تسریع این روند و تخفیف علایم و نشانه‌های آن، درمان علامتی با بهره‌گیری از داروهای ضد سرماخوردگی که بدون‌ نسخه در دسترس قرار دارند، انجام می‌شود.

داروهای ضدسرماخوردگی چند نوع هستند؟

این داروها انواع زیادی دارند. با اختلاط و امتزاج اجزای مختلف دارویی که هر کدام بخشی از علایم سرماخوردگی را پوشش می‌دهند، داروهای گوناگونی تهیه و به بازار عرضه شده‌اند.

ترکیب‌های اصلی به کار رفته در این گونه فرآورده‌ها کدام‌اند؟

• استامینوفن (به‌عنوان مسکن و تب‌بر)

• دکسترومتورفان(به‌عنوان ضدسرفه)

• آنتی‌هیستامین(به‌عنوان ماده ضدحساسیت و آلرژی و مقابله‌کننده با تظاهرات آلرژیک)

• ضداحتقان(برای مقابله یا گرفتگی بینی و آبریزش)

ترکیب‌ها و خواص دارویی (فارماکولوژیک) این داروها چیست؟

استامینوفن(که به آن پاراستامول هم گفته می‌شود)

باعث کاهش درجه حرارت بدن (تب) و تسکین درد می‌شود. این دارو با دوزهای به کار رفته در فرآورده‌های بدون‌نسخه بدون عارضه جانبی است یا عوارض آن جزیی و قابل‌اغماض است.

آیا آسپیرین (ASA) که آن هم آثار ضددرد و تب‌ دارد، می‌تواند جایگزین استامینوفن شود؟

نه، زیرا معمولا و به‌‌خصوص در کودکان، تب می‌تواند منشاء ویروسی داشته باشد که در چنین حالتی مصرف آسپیرین منع شده است چون ممکن‌است باعث بروز «نشانگان خطرناک ری» ‌شود.

علاوه بر این، گاه آسپیرین را برای مهار فعالیت‌های پلاکت‌ها در کسانی که مستعد بروز اختلال‌های انعقادی هستند، به کار می‌برند اما استامینوفن اثری روی پلاکت‌ها ندارد. ضمنا آسپیرین می‌تواند دستگاه گوارش را تحریک و در افراد مستعد ایجاد خونریزی کند در حالی که استامینوفن از این جهت داروی سالمی به شمار می‌آید.

آیا مقادیر زیاد استامینوفن ایجاد مسمومیت می‌کند؟

تقریبا تمام داروها در محدوده‌هایی فراتر از حد درمانی‌شان آثار سمی و عوارض جدی ایجاد می‌کنند و استامینوفن هم از این قاعده مستثنی نیست. اگر بیماری سهوا یا عمدا از دوزهای زیاد استامینوفن یا ترکیب‌های حاوی استامینوفن استفاده کند، دچار مسمومیت کبدی (آسیب‌کبدی) ‌خواهدشد. به همین دلیل همیشه توصیه می‌شود بیش از مقادیر توصیه‌شده، این دارو مصرف نشود.

دکسترومتورفان چگونه روی سرفه اثر می‌کند؟

مرکز سرفه در مغز (بصل‌النخاع) با این دارو تضعیف می‌شود. البته سرفه یک واکنش لازم برای پاکسازی راه‌های هوایی از عوامل محرکی است که در آن جمع شده‌اند اما گاهی زیاد شدن سرفه باعث سلب آسایش بیمار سرماخورده و اطرافیانش می‌شود. در این صورت دکسترومتورفان به‌عنوان یک عامل سودمند برای تضعیف واکنش سرفه در بعضی از ترکیب‌های ضدسرماخوردگی به کار می‌رود.

نقش‌ آنتی‌هیستامین‌ها در داروهای ضدسرماخوردگی چیست؟

پیشگیری از علایم و نشانه‌های آلرژی (مثل رینیت، خارش، کهیر، جلوگیری از آبریزش و…)

معمولا از چه آنتی‌هیستامینی در داروهای ضدسرماخوردگی استفاده می‌شود؟

ترکیب ترجیح داده شده «کلرفنیرامین» است که علاوه بر آثار ضدهیستامینی، قدری هم باعث رخوت و خواب‌آلودگی می‌شود. البته این اثر برای کسانی که در فعالیت روزانه‌شان به دقت و تمرکز نیاز دارند، مناسب نیست ولی اگر این دارو شب‌ها مصرف شود، خواب بهتری برای بیمار ایجاد می‌کند.

مشکل خواب‌آلودگی داروهای ضدسرماخوردگی را از چه راهی حل کرده‌ا‌ند؟

راه‌حل ساده‌ای وجود دارد؛ داروهای ضدسرماخوردگی را به ۲ شکل «مخصوص روز» و «مخصوص شب» به بازار عرضه کرده‌اند. در فرآورده‌ مخصوص روز، داروی آنتی‌هیستامین حذف شده تا تاثیری بر دقت کار و تمرکز بیمار ایجاد نکند اما در فرآورده شب این جزء به بقیه اجزای داروی ضدسرماخوردگی اضافه شده و نتیجه این تمهید کنترل مطلوب علایم و نشانه‌های سرماخوردگی در روز و شب است.

می‌توان از سایر آنتی‌هیستامین‌ها هم استفاده کرد؟

حتما، مثلا می‌توان دیفن‌هیدرامین مصرف کرد که علاوه بر داشتن آثار آنتی‌هیستامینی تا حدودی آثار ضدسرفه هم دارد. البته حالت خواب‌آلودگی بیشتر آن نسبت به کلرفنیرامین را هم باید در نظر گرفت.

ضداحتقان‌ها چه می‌کنند؟

احتقان‌ یعنی پرخونی و در سرماخوردگی منظور پرخون شدن مخاط بینی به علت گشادشدن عروق این معبر تنفسی است که باعث دشواری در نفس کشیدن از راه بینی (گرفتگی بینی) می‌شود. البته باید توجه داشت گوش میانی و سینوس‌ها نیز دچار احتقان می‌شوند. پس در ترکیب‌های ضدسرماخوردگی از ترکیب‌های ضداحتقان «پزودوافدرین» استفاده می‌شود که این گرفتگی بینی، گوش و… را رفع می‌کنند.

چرا در درمان‌های ضدسرماخوردگی از آنتی‌بیوتیک استفاده نمی‌شود؟

چون ضرورتی ندارد. سرماخوردگی یا آنفلوانزا منشاء ویروسی دارند و آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها اثر ندارند. ولی اگر پزشک تشخیص دهد عفونت باکتریایی در گوش میانی، سینوس‌ها یا گلو وجود دارد، برای مقابله با عفونت‌های همراه با سرماخوردگی، ممکن‌است آنتی‌بیوتیک تجویز کند و در این صورت بیمار باید آنتی‌بیوتیک مصرف کند.