کبد شما بزرگترین اندام جامد بدن شماست. محل کبد بیشتر در قسمت بالای سمت راست شکم، درست زیر دیافراگم است. بخشی از کبد به سمت چپ بالای شکم نیز می رود.

به طور متوسط، کبد در فرد بزرگسال، حدود ۳ پوند وزن دارد و تقریباً به اندازه یک فوتبال است.

این عضو برای عملکردهای متابولیک بدن و سیستم ایمنی حیاتی است. بدون کبد کارآمد، فرد نمی تواند زنده بماند.

ساختار کبد چگونه است؟

کبد عضوی به شکل نیمه ماه است که در قسمت پایین نسبتاً مستقیم است. کمی در حفره بدن کج می شود و قسمت چپ بالای معده و قسمت راست بالای قسمت اول روده کوچک قرار دارد.

کبد دارای دو بخش یا لوب اصلی است. هر لوب بیشتر به هشت بخش تقسیم می شود. هر بخش دارای حدود ۱۰۰۰ لوبول یا لوب کوچک است. هر یک از این لوبول ها دارای یک لوله (مجرای) کوچک است که به سمت مجرای مشترک کبدی جریان دارد.

در مقایسه با بقیه بدن، کبد مقدار قابل توجهی خون در آن جریان دارد. تخمین زده می شود که ۱۳ درصد از خون بدن، که تقریباً یک پیمانه است، در هر لحظه در کبد است.

هدف از کبد چیست؟

وظایف اصلی کبد در فرآیندهای متابولیک بدن است. این شامل:

تجزیه یا تبدیل مواد غذایی مانند چربی ها و پروتئین ها
استخراج انرژی، ویتامین ها و مواد معدنی
سموم را کمتر برای بدن مضر می کند و آنها را از جریان خون خارج می کند

کبد این کار را با دریافت خون با مواد مغذی از اندام های گوارشی از طریق سیاهرگی به نام ورید باب انجام می دهد. بسیاری از سلول های کبد که به هپاتوسیت ها معروف هستند، این خون را می پذیرند و فیلتر می کنند.

تخمین زده می‌شود که کبد روزانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر (mL) صفرا، که سپس به روده کوچک می رود و به تجزیه بیشتر چربی ها کمک می کند. در همین حال، آمونیاک، یک محصول جانبی سمی تجزیه پروتئین، را از طریق ادرار به شکل اوره آزاد می کند.

کبد چگونه بازسازی می‌شود؟

کبد واقعاً اندامی شگفت انگیز است زیرا توانایی بازسازی را دارد. این بدان معنی است که پس از آسیب یا جراحی برای برداشتن بافت، بافت کبد می‌تواند تا حد مشخصی رشد کند.

کبد با بزرگ شدن سلول های موجود شروع به رشد می کند. سپس سلول های کبدی جدید شروع به تکثیر می کنند.

در سال ۱۹۳۱، مطالعه ای روی موش ها برای اولین بار نشان داد که در عرض یک هفته پس از برداشتن دو سوم کبد موش، اندام به وزن اولیه خود بازگشته است. مطالعات دیگر این یافته ها را در جوندگان تایید کرده اند و تحقیقات نشان داده است که کبد انسان نیز می تواند رفتار مشابهی داشته باشد.

چه بیماری‌هایی می‌توانند در کبد ایجاد شوند؟

انواع مختلفی از بیماری ها وجود دارند که می توانند بر کبد و عملکرد آن تأثیر بگذارند. برخی درمان های موفقیت آمیز دارند در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند. نمونه هایی از شرایط رایجی که بر کبد تأثیر می گذارد عبارتند از:

هپاتیت خود ایمنی

هپاتیت خودایمنی باعث می شود که سیستم ایمنی بدن به خود حمله کند و بافت کبد سالم را از بین ببرد. بافت کبد سالم هپاتیت خود ایمنی می تواند منجر به سیروز کبدی و سایر آسیب های کبدی شود.

آترزی صفراوی

آترزی صفراوی حالتی است که بر مجاری صفراوی و جریان صفرا در نوزدان تاثیر می گذارد. مجاری صفراوی داخل و خارج کبد دچار زخم و انسداد می شوند.

این بیماری می تواند مادرزادی باشد یا در نتیجه التهاب رخ دهد. معمولاً به جراحی و در بسیاری از موارد پیوند کبد نیاز دارد.

هموکروماتوز

هموکروماتوز باعث انباشته شدن آهن اضافی در بدن می شود. انباشته شدن بیش از حد آهن به کبد می‌تواند آسیب بزند.

هموکروماتوز اولیه معمولاً به دلیل اختلالات ژنتیکی ایجاد می شود که در تولید گلبول های قرمز اختلال ایجاد می کند.

هموکروماتوز ثانویه به دلیل مصرف بیش از حد آهن در رژیم غذایی یا تزریق خون ایجاد می شود. اگر کم خونی شدید یا بیماری دیگری دارید که نیاز به تزریق مکرر خون دارد، می توانید آهن در خونتان انباشته شود. اما، درمان هایی برای کاهش خطر این اتفاق وجود دارد.

علل دیگر می تواند شامل نارسایی کبد یا هپاتیت B یا C باشد.

نوع سوم، اما بسیار نادر، هموکروماتوز نوزادی است که زمانی اتفاق می افتد که کبد جنین در رحم آسیب دیده باشد.

هپاتیت A

هپاتیت ویروسی به یک عفونت ویروسی اشاره دارد که باعث التهاب کبد می شود. انواع هپاتیت حروف متفاوتی دارند، از جمله A، B، C، D و E. هر کدام علل و شدت متفاوتی دارند.

هپاتیت A در مناطقی که آب آشامیدنی تمیز ندارند و سیستم های بهداشتی ضعیفی دارند شایع تر است. اکثر مردم ممکن است از هپاتیت A بدون نارسایی کبدی یا عوارض طولانی مدت بهبود یابند.

هپاتیت B

هپاتیت B می تواند باعث عفونت کوتاه مدت یا طولانی مدت شود. در بزرگسالان در ایالات متحده، این بیماری بیشتر از طریق تماس جنسی منتقل می شود. با این حال، فرد می تواند از طریق سوزن مشترک یا تزریق تصادفی سوزن آلوده به خود نیز به آن مبتلا شود.

این وضعیت می تواند عوارض جدی از جمله نارسایی کبد و سرطان ایجاد کند. برای پیشگیری از این بیماری واکسیناسیون وجود دارد.

هپاتیت C

هپاتیت C می تواند یک عفونت حاد یا مزمن باشد. این بیماری بیشتر از طریق تماس با خون حاوی ویروس هپاتیت C، مانند استفاده از سوزن های ناپاک مشترک برای تزریق مواد مخدر یا استفاده از خالکوبی، منتقل می شود.

تماس جنسی محافظت نشده با فردی که حامل ویروس است نیز می تواند باعث انتقال عفونت شود. اما، این یک اتفاق کمتر رایج است.

این وضعیت می تواند باعث التهاب شود که می تواند منجر به سیروز، نارسایی کبد و سرطان کبد شود.

بیماری کبد چرب غیر الکلی و NASH

بیماری کبد چرب غیر الکلی وضعیتی است که در آن چربی در کبد ایجاد می‌شود. چربی بیش از حد می تواند به کبد آسیب برساند و باعث التهاب شود.

استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی بیماری کبد چرب غیر الکلی است که باعث ایجاد اسکار یا فیبروز می شود. افرادی که وزن اضافی دارند و دارای شرایط مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع ۲ هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

سرطان کبد

اگر سرطان در کبد ایجاد شود، سلول ها را از بین می برد و بر عملکرد طبیعی کبد تأثیر می گذارد. میزان سرطان کبد در ایالات متحده طی ۳۰ سال گذشته سه برابر شده است.

افراد مبتلا به سیروز در معرض خطر بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان کبد هستند.

کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) شایع ترین نوع سرطان کبد است. از سلول های کبد شروع می شود.

سیروز و نارسایی کبد

سیروز کبدی وضعیتی است که در آن بافت اسکار ایجاد می شود و بافت زخمی جایگزین بافت سالم کبد می‌شود. این باعث از دست دادن عملکرد کبد می شود که منجر به نارسایی مزمن کبد می شود. این یک بیماری جدی است که باید بلافاصله درمان شود.

تعدادی از شرایط می توانند باعث سیروز شوند. اینها شامل مصرف زیاد الکل طولانی مدت، هپاتیت مزمن یا اختلالات ژنتیکی نادر مانند بیماری ویلسون است.

سیروز همچنین ممکن است باعث ایجاد فشار بالا در ورید باب کبد شود که منجر به وضعیتی به نام پرفشاری خون پورتال می شود . این می تواند باعث آسیت شود که زمانی رخ می دهد که مایعات به داخل شکم نشت کنند.

شکم ممکن است متورم و دردناک شود. آسیت همچنین می تواند باعث ادم شود که تورم پاها و مچ پا است. اگر آسیت عفونی شود، پریتونیت باکتریایی خود به خودی نامیده می شود ، وضعیتی که در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.

نوع دیگری از نارسایی کبد، نارسایی حاد کبدی است که بدتر شدن سریع عملکرد کبد است. نارسایی حاد کبد می تواند به طور ناگهانی یا در عرض چند هفته یا چند روز اتفاق بیفتد. علل ممکن است شامل:

مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول)
خون رسانی ناکافی به کبد
هپاتیت
مصرف بیش از حد دارو
برخی مکمل های گیاهی یا رژیمی

بیماری کبدی الکلی

بیماری کبد الکلی یک وضعیت متابولیکی موثر بر کبد است. به دلیل مصرف طولانی و بیش از حد الکل ایجاد می شود. ممکن است برای هر فردی پیشرفت متفاوتی داشته باشد، اما به طور کلی سه مرحله وجود دارد:

تجمع چربی در سلول های کبدی
التهاب سلول های کبدی
سیروز

نوع الکل تاثیری در ایجاد این عارضه ندارد. آنچه اهمیت دارد مصرف مقادیر زیاد در طول زمان است. زنان بیشتر به این عارضه مبتلا می شوند. سایر خطرات شامل چاقی و خوردن رژیم غذایی پرچرب و عفونت همزمان هپاتیت C است.

علائم بیماری های کبدی

بسیاری از بیماری‌های کبدی با علائمی شبیه آنفولانزا شروع می‌شوند و به علائم شدیدتر آسیب کبدی مانند زردی و ادرار تیره تبدیل می‌شوند.

سایر علائم مشکلات کبدی عبارتند از:

خستگی
از دست دادن اشتها
حالت تهوع
استفراغ
درد مفاصل
ناراحتی یا درد معده
خونریزی بینی
عروق خونی غیر طبیعی روی پوست (آنژیوم عنکبوتی)
خارش پوست
ضعف
میل جنسی کم

علائم جدی تر عبارتند از:

زردی پوست و چشم (یرقان)
سردرگمی و مشکل در تفکر واضح
تورم شکم (آسیت)
تورم پاها (ادم)
ناتوانی جنسی
ژنیکوماستی (زمانی که مردان شروع به رشد بافت سینه می کنند)
بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
ادرار تیره
مدفوع کم رنگ

اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه کردید، فوراً با پزشک خود صحبت کنید.

چگونه کبد خود را سالم نگه داریم

این تغییرات سبک زندگی می تواند به شما در حفظ سلامت کبد کمک کند:

برای هپاتیت A و هپاتیت B واکسینه شوید.
رابطه جنسی ایمن را با کاندوم انجام دهید.
از سوزن یا وسایل مراقبت شخصی (تیغ، مسواک و غیره) مشترک استفاده نکنید.
به طور منظم ورزش کنید.
در مورد داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود صحبت کنید زیرا ممکن است بر کبد شما تأثیر بگذارد.
مقدار الکلی را که مصرف می کنید محدود کنید، زیرا کبد شما برای تجزیه سموم ناشی از الکل نیاز به مقدار زیادی دارد.
یک رژیم غذایی متعادل با فیبر و ماهی های چرب حفظ کنید.