آنوسمی چیست: کربویی؛ علل، تشخیص، عوارض و درمان نابویایی
آنوسمی (Anosmia) از دست دادن جزئی یا کامل حس بویایی (sense of smell) است. این فقدان ممکن است موقت یا دائمی باشد. شرایط رایجی که پوشش بینی را تحریک میکند، مانند آلرژی (allergies) یا سرماخوردگی (cold)، میتواند منجر به آنوسمی موقت (temporary anosmia) شود.
شرایط جدیتری که بر مغز یا اعصاب تأثیر میگذارد، مانند تومورهای مغزی () یا ضربه به سر ()، میتواند باعث از دست دادن دائمی بویایی شود. سن بالا گاهی باعث آنوسمی می شود.
آنوسمی معمولاً جدی نیست، اما می تواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
افراد مبتلا به آنوسمی ممکن است نتوانند به طور کامل طعم غذاها را بچشند و علاقه خود را به خوردن از دست بدهند. این میتواند منجر به کاهش وزن (weight loss) یا سوء تغذیه (malnutrition) شود. آنوسمی همچنین می تواند منجر به افسردگی (depression) شود زیرا ممکن است توانایی فرد را برای بو کردن یا چشیدن غذاهای لذت بخش مختل کند.
چه چیزی باعث آنوسمی میشود؟
آنوسمی اغلب به دلیل تورم یا انسداد در بینی ایجاد می شود که از رسیدن بوها به بالای بینی جلوگیری می کند. آنوسمی گاهی اوقات به دلیل مشکل در سیستم ارسال سیگنال از بینی به مغز ایجاد می شود.
در زیر دلایل اصلی آنوسمی آورده شده است:
تحریک غشاهای مخاطی پوشاننده بینی
این می تواند ناشی از:
- عفونت های سینوسی
- سرماخوردگی های معمولی
- سیگار کشیدن
- آنفولانزا (the flu, or influenza)
- آلرژی (رینیت آلرژیک)
- احتقان مزمن غیر مرتبط با آلرژی (رینیت غیر آلرژیک)
سرماخوردگی شایع ترین علت از دست دادن جزئی و موقت بویایی است. در این موارد آنوسمی خود به خود برطرف می شود.
انسداد مجاری بینی
اگر چیزی از نظر فیزیکی مانع عبور هوا به داخل بینی شود، از دست دادن بویایی رخ می دهد. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تومورها
- پولیپ بینی
- تغییر شکل استخوان در داخل بینی یا تیغه بینی
آسیب مغزی یا عصبی
گیرنده هایی در داخل بینی وجود دارند که اطلاعات را از طریق اعصاب به مغز می فرستند. اگر بخشی از این مسیر آسیب ببیند، آنوسمی ممکن است رخ دهد. شرایط زیادی وجود دارد که می تواند باعث این آسیب شود، از جمله:
- کهنسال
- بیماری آلزایمر
- تومورهای مغزی
- بیماری هانتینگتون
- مشکلات هورمونی
- تیروئید کم کار
- داروها، از جمله برخی آنتی بیوتیک ها و داروهای فشار خون بالا
- اسکلروز چندگانه
- بیماری پارکینسون
- روانگسیختگی
- صرع
- دیابت
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که داخل بینی شما را می سوزاند
- آسیب مغزی یا سر
- جراحی مغز
- سوء تغذیه و کمبود ویتامین
- پرتو درمانی
- اعتیاد طولانی مدت به الکل
- سکته
در موارد نادر، افراد به دلیل یک بیماری ژنتیکی بدون حس بویایی متولد می شوند. به این آنوسمی مادرزادی می گویند.
آنوسمی چگونه تشخیص داده می شود؟
اندازه گیری از دست دادن بویایی دشوار است. پزشک ممکن است در مورد علائم فعلی از شما سوالاتی بپرسد، بینی شما را معاینه کند، یک معاینه فیزیکی کامل انجام دهد و در مورد سابقه سلامتی شما بپرسد.
آنها ممکن است در مورد زمان شروع مشکل، اینکه آیا همه یا فقط برخی از انواع بوها تحت تأثیر قرار گرفته اند، و اینکه آیا می توانید طعم غذا را بچشید یا نه، سؤال بپرسند. بسته به پاسخ شما، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را نیز انجام دهد:
- سی تی اسکن ، که از اشعه ایکس برای ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می کند
- اسکن MRI ، که از امواج رادیویی و آهنربا برای مشاهده مغز استفاده می کند
- اشعه ایکس از جمجمه
- آندوسکوپی بینی برای بررسی داخل بینی
عوارض آنوسمی چیست؟
افراد مبتلا به آنوسمی ممکن است علاقه خود را به غذا و خوردن از دست بدهند که منجر به سوء تغذیه و کاهش وزن می شود.
افراد مبتلا به آنوسمی باید مطمئن شوند که همیشه هشدار دهنده دود در خانه های خود دارند. آنها همچنین باید در نگهداری مواد غذایی و استفاده از گاز طبیعی احتیاط کنند زیرا ممکن است در تشخیص غذاهای فاسد و نشت گاز مشکل داشته باشند.
اقدامات احتیاطی توصیه شده عبارتند از:
- برچسب زدن صحیح به مواد غذایی دارای تاریخ انقضا
- خواندن برچسب روی مواد شیمیایی مانند پاک کننده های آشپزخانه و حشره کش ها
- با استفاده از وسایل برقی
آنوسمی چگونه درمان میشود؟
درمان بستگی به علت دارد. اگر از دست دادن بویایی همراه با سرماخوردگی، آلرژی یا عفونت سینوسی رخ دهد، معمولاً طی چند روز خود به خود برطرف می شود. اگر پس از کاهش علائم سرماخوردگی یا آلرژی، آنوسمی برطرف نشد، باید با پزشک خود مشورت کنید.
درمان هایی که ممکن است به رفع آنوسمی ناشی از تحریک بینی کمک کند عبارتند از:
- ضد احتقان ها
- آنتی هیستامین ها
- اسپری بینی استروئیدی
- آنتی بیوتیک ها، برای عفونت های باکتریایی
- کاهش قرار گرفتن در معرض محرک های بینی و آلرژن ها
- ترک سیگار
از دست دادن بویایی ناشی از انسداد بینی را می توان با برداشتن هر چیزی که مانع عبور بینی شما می شود، درمان کرد. این برداشت ممکن است شامل روشی برای برداشتن پولیپ بینی، صاف کردن سپتوم بینی یا پاک کردن سینوس ها باشد.
افراد مسن بیشتر مستعد از دست دادن حس بویایی برای همیشه هستند.
در حال حاضر هیچ درمانی برای افراد مبتلا به آنوسمی مادرزادی وجود ندارد.
افرادی که نسبی حس بویایی خود را از دست داده اند می توانند مواد طعم دهنده غلیظ را به غذا اضافه کنند تا لذت خود را بهبود بخشند.
منابع
- Congenital anosmia. (n.d.).
rarediseases.info.nih.gov/diseases/9486/congenital-anosmia - Lost or changed sense of smell. (2017).
nhs.uk/conditions/anosmia/Pages/Introduction.aspx - Mayo Clinic Staff. (2018). Loss of smell.
mayoclinic.org/symptoms/loss-of-smell/basics/definition/sym-20050804 - Smell and taste disorders in primary care. (2013).
aafp.org/afp/2013/1215/p852.html