آنچه در مورد بیماری کبد چرب باید بدانید

کبد چرب می تواند در چهار مرحله پیشرفت کند:

1. کبد چرب ساده. تجمع چربی اضافی در کبد وجود دارد. کبد چرب ساده اگر پیشرفت نکند تا حد زیادی بی ضرر است.
2. استاتوهپاتیت. علاوه بر چربی اضافی، التهاب در کبد نیز وجود دارد.
3. فیبروز. التهاب مداوم در کبد اکنون باعث ایجاد اسکار شده است. با این حال، کبد هنوز هم می تواند به طور کلی عملکرد طبیعی داشته باشد.
4. سیروز. زخم شدن کبد به طور گسترده ای گسترش یافته است و توانایی کبد را برای عملکرد مختل می کند. این شدیدترین مرحله است و برگشت ناپذیر است.

هر دو AFLD و NAFLD به طور مشابه ظاهر می شوند. با این حال، در بسیاری از موارد، کبد چرب علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. اما ممکن است احساس خستگی کنید، یا احساس ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم خود داشته باشید .

برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم شدن کبد می شوند. اسکار کبد به عنوان فیبروز کبد شناخته می شود. اگر دچار فیبروز شدید کبدی شوید، به آن سیروز می گویند، یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی که می تواند باعث نارسایی کبد شود.

آسیب کبدی ناشی از سیروز دائمی است. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از توسعه آن جلوگیری کنید.

سیروز ممکن است علائمی مانند:

• درد شکم
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف یا خستگی
• حالت تهوع
• خارش پوست
• زردی پوست و چشم
• کبودی یا خونریزی آسان
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع رنگ پریده
• تجمع مایع در شکم (آسیت)
• تورم (ادم) پاهای شما
• خوشه های شبکه مانند رگ های خونی زیر پوست شما
• بزرگ شدن سینه در مردان
• گیجی

برای کمک به جلوگیری از پیشرفت کبد چرب و ایجاد عوارض، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک بسیار مهم است.

درباره انواع بیماری کبد چرب

دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد: غیر الکلی و الکلی.

کبد چرب در دوران بارداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد، اگرچه این غیر معمول است.

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) زمانی است که چربی در کبد افرادی که الکل زیادی مصرف نمی کنند، تجمع می یابد.

اگر چربی اضافی در کبد خود دارید و سابقه مصرف زیاد الکل ندارید، ممکن است تشخیص NAFLD دریافت کنید. اگر التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان NAFLD ساده شناخته می شود.

استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی NAFLD است. زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. پزشک شما ممکن است NASH را در موارد زیر تشخیص دهد:

• شما چربی اضافی در کبد خود دارید
• کبد شما ملتهب است
• سابقه مصرف زیاد الکل ندارید

در صورت عدم درمان، NASH می تواند باعث فیبروز کبدی شود. در موارد شدید، این می تواند به سیروز و نارسایی کبد تبدیل شود.

بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)

مصرف زیاد الکل به کبد آسیب می رساند. بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. اگر التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می شود.

استئاتوهپاتیت الکلی (ASH) نوعی AFLD است. زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است که به آن هپاتیت الکلی نیز می‌گویند . پزشک شما ممکن است ASH را در موارد زیر تشخیص دهد:

• شما چربی اضافی در کبد خود دارید
• کبد شما ملتهب است
• شما مقدار زیادی الکل می نوشید

اگر به درستی درمان نشود، ASH می تواند باعث فیبروز کبدی شود. اسکار شدید کبد (سیروز) می تواند منجر به نارسایی کبد شود.

کبد چرب حاد بارداری (AFLP)

کبد چرب حاد بارداری (AFLP) زمانی است که در دوران بارداری چربی اضافی در کبد ایجاد می شود. این یک عارضه نادر اما جدی بارداری است. علت دقیق ناشناخته است، اگرچه ژنتیک ممکن است یک دلیل باشد.

هنگامی که AFLP ایجاد می شود، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می شود. در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد.

اگر پزشک شما AFLP را تشخیص دهد، می خواهد نوزاد شما را در اسرع وقت به دنیا بیاورد. ممکن است چند روز پس از زایمان نیاز به مراقبت های بعدی داشته باشید.

سلامت کبد شما احتمالا ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد.

علل بیماری کبد چرب چیست؟

در بیماری کبد چرب، چربی اضافی در سلول های کبدی ذخیره می شود و در آنجا تجمع می یابد. عوامل مختلفی می توانند باعث این تجمع چربی شوند.

نوشیدن بیش از حد الکل می تواند باعث AFLD شود. مصرف زیاد الکل می تواند فرآیندهای متابولیک خاصی را در کبد تغییر دهد. برخی از این محصولات متابولیک می توانند با اسیدهای چرب ترکیب شوند و منجر به تشکیل انواع چربی شوند که می توانند در کبد انباشته شوند.

در افرادی که الکل زیاد مصرف نمی کنند، علت بیماری کبد چرب کمتر مشخص است. برای این افراد، ممکن است بدن آنها بیش از حد چربی تولید کند یا به اندازه کافی چربی را متابولیزه نکند.

یک یا چند عامل زیر ممکن است در افرادی که الکل زیادی مصرف نمی‌کنند و به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند، نقش داشته باشد:

• چاقی
• دیابت نوع ۲
• مقاومت به انسولین
• سطوح بالای چربی، به ویژه تری گلیسیرید ، در خون
• سندرم متابولیک

سایر علل بالقوه کبد چرب عبارتند از:

• بارداری
• عوارض جانبی برخی از انواع داروها
• برخی از انواع عفونت ها مانند هپاتیت C
• برخی از شرایط ژنتیکی نادر

عوامل خطر چیست؟

عامل خطر اصلی برای AFLD نوشیدن مقادیر زیاد الکل است. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نوشیدن سنگین را اینگونه تعریف می کند:

• ۱۵ نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای مردان
• ۸ نوشیدنی یا بیشتر در هفته برای زنان

پژوهش نشان داده است که مردانی که روزانه ۴۰ تا ۸۰ گرم الکل مصرف می کنند و زنانی که ۲۰ تا ۴۰ گرم الکل در روز در طی ۱۰ تا ۱۲ سال مصرف می کنند در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کبدی مرتبط با الکل هستند.

برای مرجع، یک نوشیدنی استاندارد حاوی حدود ۱۴ گرم الکل است. 

علاوه بر مصرف زیاد الکل، سایر عوامل خطر برای AFLD نیز وجود دارد که عبارتند از:

• سن بالاتر
• ژنتیک
• چاقی
• سیگار کشیدن
• سابقه برخی عفونت ها مانند هپاتیت C

عوامل خطر اصلی برای NAFLD عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• مقاومت به انسولین
• دیابت نوع ۲
• کلسترول بالا
• تری گلیسیرید بالا
• سندرم متابولیک

سایر عوامل خطر برای NAFLD عبارتند از:

• سن بالاتر
• داشتن سابقه خانوادگی بیماری کبدی
• مصرف برخی داروها، مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex) و آمیودارون (Pacerone)
• بارداری
• سابقه برخی عفونت ها مانند هپاتیت C
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• آپنه انسدادی خواب
• قرار گرفتن در معرض سموم خاص
• کاهش وزن سریع
• شرایط ژنتیکی نادر، مانند بیماری ویلسون یا هیپوبتالیپوپروتئینمی

به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که در مقایسه با افرادی که فاکتورهای خطر ندارند، در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. این بدان معنا نیست که شما مطمئناً آن را در آینده توسعه خواهید داد.

اگر یک یا چند عامل خطر برای بیماری کبد چرب دارید، با پزشک خود در مورد راهکارهای پیشگیری صحبت کنید.

کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص کبد چرب، پزشک سابقه پزشکی شما را می گیرد، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و یک یا چند آزمایش را تجویز می کند.

اگر پزشک شما مشکوک باشد که شما ممکن است کبد چرب داشته باشید، احتمالاً از شما سؤالاتی در مورد زیر خواهد پرسید:

• سابقه پزشکی خانوادگی شما، از جمله هرگونه سابقه بیماری کبدی
• مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی شما
• هر شرایط پزشکی که ممکن است داشته باشید
• هر دارویی که ممکن است مصرف کنید
• تغییرات اخیر در سلامت شما

اگر خستگی، از دست دادن اشتها یا سایر علائم غیرقابل توضیح را تجربه کرده اید، به پزشک خود اطلاع دهید.

معاینه بدنی

برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکم شما را لمس یا فشار دهد. اگر کبد شما بزرگ شده باشد، ممکن است آن را احساس کنند.

با این حال، ممکن است کبد شما بدون بزرگ شدن ملتهب شود. پزشک شما ممکن است نتواند تشخیص دهد که کبد شما با لمس ملتهب شده است یا خیر.

آزمایشات خون

در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب پس از نشان دادن افزایش آنزیم های کبدی در آزمایش خون تشخیص داده می شود. به عنوان مثال، پزشک ممکن است آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم های کبدی شما تجویز کند.

اگر علائم یا علائم بیماری کبدی در شما ایجاد شده باشد، یا ممکن است به عنوان بخشی از آزمایش خون معمول برای شما تجویز شود، ممکن است پزشک شما این آزمایش ها را توصیه کند. 

افزایش آنزیم های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از علل بالقوه التهاب کبد است، اما این تنها علت نیست.

اگر نتایج آزمایش شما برای افزایش آنزیم های کبدی مثبت باشد، احتمالاً پزشک آزمایش های بیشتری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می کند.

مطالعات تصویربرداری

پزشک شما ممکن است از یک یا چند مورد از آزمایش های تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبدی استفاده کند:

• معاینه سونوگرافی
• سی تی اسکن
• اسکن ام آر آی

آنها همچنین ممکن است آزمایشی به نام الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan) را سفارش دهند. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری سفتی کبد استفاده می کند. می تواند به بررسی جای زخم کمک کند.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد در نظر گرفته می شود.

در طول بیوپسی کبد، پزشک یک سوزن را به کبد شما وارد می کند و یک تکه بافت را برای معاینه برمی دارد. برای کاهش درد به شما یک بی حس کننده موضعی می دهند.

این آزمایش می تواند به تشخیص اینکه آیا شما بیماری کبد چرب و اسکار کبدی دارید یا خیر کمک می کند.

کبد چرب چگونه درمان می‌شود و آیا برگشت پذیر است؟

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب تایید نشده است. تحقیقات بیشتری برای توسعه و آزمایش داروهایی برای درمان این بیماری مورد نیاز است.

در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی می تواند به معکوس کردن بیشتر مراحل بیماری کبد چرب کمک کند. برای مثال، پزشک ممکن است به شما توصیه کند:

• الکل را محدود یا اجتناب کنید
• برای کاهش وزن قدم بردارید
• تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید
• از مصرف داروها و مکمل هایی که برای کبد شما سخت هستند خودداری کنید

اگر مبتلا به AFLD هستید، پزشک به شما دستور می دهد که به طور کامل از الکل خودداری کنید. آنها همچنین ممکن است یک برنامه سم زدایی و مشاوره در صورت ابتلا به اختلال مصرف الکل (AUD) را توصیه کنند.

چندین عفونت ویروسی نیز می تواند به کبد آسیب برساند. برای محافظت از سلامت کبد، پزشک ممکن است به شما توصیه کند واکسن هپاتیت A و هپاتیت B دریافت کنید. بسته به وضعیت شما، ممکن است غربالگری منظم برای هپاتیت C را نیز توصیه کنند.

سیروز همچنین می تواند عوارض مختلفی ایجاد کند، از جمله:

• فشار خون پورتال، زمانی که فشار خون در ورید پورتال کبد بیش از حد بالا باشد
• افزایش خطر عفونت
• سرطان کبد

اگر دچار عوارض سیروز شده اید، پزشک ممکن است درمان های اضافی مانند داروها یا جراحی را توصیه کند.

سیروز همچنین می تواند منجر به نارسایی کبد شود. اگر دچار نارسایی کبدی شوید، ممکن است به پیوند کبد نیاز داشته باشید. 

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی خط اول درمان بیماری کبد چرب است. بسته به شرایط فعلی و عادات سبک زندگی شما، ممکن است به موارد زیر کمک کند:

• کاهش وزن
• مصرف الکل را کاهش داده یا از آن خودداری کنید
• رژیم غذایی غنی از مواد مغذی داشته باشید که کالری اضافی، چربی اشباع شده و چربی های ترانس کم باشد
• در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید

بررسی تحقیقاتی ۲۰۲۰ نشان می دهد که مکمل های ویتامین E ممکن است به بهبود سطوح ALT و AST، التهاب و چربی اضافی در NAFLD کمک کنند.

با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. برخی از خطرات سلامتی در ارتباط با مصرف بیش از حد ویتامین E وجود دارد.

همیشه قبل از امتحان یک مکمل جدید یا درمان طبیعی با پزشک خود صحبت کنید. برخی از مکمل ها یا درمان های طبیعی ممکن است به کبد شما استرس وارد کنند یا با داروهایی که مصرف می کنید تداخل داشته باشند.

رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب

اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، ممکن است پزشک شما را تشویق کند که رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان این بیماری و کاهش خطر عوارض تنظیم کنید.

به عنوان مثال، آنها ممکن است به شما توصیه کنند که کارهای زیر را انجام دهید:

• رژیم غذایی خود را متعادل کنید. سعی کنید غذاها را از همه گروه های غذایی انتخاب کنید. این شامل میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی، لبنیات کم چرب و چربی ها و روغن های سالم است.
• کالری را کاهش دهید. سعی کنید مصرف غذاهای پرکالری خود را محدود کنید.
• روی فیبر تمرکز کنید. فیبر می تواند به بهبود عملکرد کبد شما کمک کند. نمونه ای از غذاهای غنی از فیبر شامل میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل است.
• غذاهای خاصی را محدود کنید. اقداماتی را برای کاهش مصرف غذاهایی که دارای مقادیر زیر هستند انجام دهید:
  • سدیم (نمک)
  • کربوهیدرات های تصفیه شده، مانند شیرینی، برنج سفید، نان سفید، یا سایر محصولات غلات تصفیه شده
  • چربی های اشباع شده که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می شوند.
  • چربی های ترانس که در غذاهای سرخ شده و بسیاری از میان وعده های فرآوری شده وجود دارد
• از صدف های خام یا نیم پز پرهیز کنید. صدف های خام یا نیم پز می توانند حاوی باکتری هایی باشند که می توانند شما را به شدت بیمار کنند.
• آدرس الکل. با پزشک خود در مورد اینکه آیا می توانید الکل مصرف کنید یا خیر صحبت کنید. بسته به وضعیت کبدتان، ممکن است بتوانید الکل را در حد اعتدال بنوشید. اگر AFLD دارید، باید به طور کامل از الکل خودداری کنید.
• آب بنوشید. نوشیدن مقدار زیادی آب می تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.

درباره برخی دیگر از تغییرات رژیم غذایی که ممکن است به شما در مدیریت بیماری کبد چرب کمک کند، بیشتر بیاموزید. 

پیشگیری

برای پیشگیری از بیماری کبد چرب و عوارض احتمالی آن، پیروی از یک سبک زندگی سالم بسیار مهم است. برخی از نکات پیشگیری عمومی عبارتند از:

• محدود کردن یا اجتناب از الکل
• مدیریت وزن خود
• خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی که دارای چربی های اشباع شده، چربی های ترانس و کربوهیدرات های تصفیه شده است
• اقدامات لازم را برای مدیریت قند خون، سطح تری گلیسیرید و سطح کلسترول انجام دهید
• در صورت ابتلا به دیابت، برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک خود را دنبال کنید
• با هدف حداقل ۳۰ دقیقه ورزش بیشتر روزهای هفته

انجام این مراحل همچنین می تواند به بهبود سلامت کلی شما کمک کند.

چشم انداز چیست؟

در بسیاری از موارد، معکوس کردن بیماری کبد چرب از طریق تغییر شیوه زندگی، مانند محدود کردن الکل، تنظیم رژیم غذایی و مدیریت وزن امکان پذیر است. این تغییرات ممکن است به جلوگیری از آسیب بیشتر کبد و ایجاد اسکار کمک کند.

مخصوصاً برای AFLD، پرهیز کامل از مصرف الکل مهم است. اگر برای عدم مصرف الکل به کمک نیاز دارید، شرکت در یک برنامه سم زدایی و مشاوره را در نظر بگیرید.

هنگامی که بیماری کبد چرب درمان نشود، می تواند به التهاب، فیبروز و سیروز تبدیل شود. جای زخم ناشی از سیروز برگشت پذیر نیست. اگر به سیروز مبتلا شوید، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد را نیز افزایش می دهد. این عوارض می تواند تهدید کننده زندگی باشد.

به طور کلی، چشم انداز بیماری کبد چرب زمانی بهترین است که درمان در مراحل اولیه، قبل از فیبروز و سیروز آغاز شود.

برای بهترین نتیجه، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک و تمرین کلی سبک زندگی سالم بسیار مهم است.

کلام پایانی

بیماری کبد چرب زمانی است که چربی اضافی در کبد انباشته می شود. این ممکن است به دلیل مصرف زیاد الکل اتفاق بیفتد. در این مورد، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می شود.

زمانی که کبد چرب در فردی که زیاد الکل نمی‌نوشد ایجاد می‌شود، به آن بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را تجربه نمی کنند. هنگامی که علائم اولیه وجود داشته باشد، می تواند غیر اختصاصی باشد و شامل مواردی مانند درد و خستگی سمت راست بالای شکم باشد.

درمان اولیه برای بیماری کبد چرب ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است که سلامت کبد را ارتقا می دهد. این امکان وجود دارد که آسیب ناشی از بیماری کبد چرب زمانی که در مراحل اولیه درمان شود، معکوس شود.