آنتی اکسیدان چیست و منابع طبیعی و قوی آن کدام خوراکی‌ها هستند

بدن ما بعد از انجام واکنش‌های سلولی، رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند. برای مثال کبد رادیکال‌های آزاد را تولید و از آنها برای سم‌زدایی بدن استفاده می‌کند، درحالی‌که گلبول‌های سفید خون از رادیکال‌های آزاد برای مقابله و از بین بردن ویروس‌ها و باکتری‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده استفاده می‌کنند. وقتی نوع خاصی از مولکول‌های حاوی اکسیژن می‌توانند آزادانه در بدن حرکت کنند، موجب ایجاد نوعی آسیبِ اکسیداتیو و در نتیجه تشکیل رادیکال‌های آزاد می‌شوند. اما وقتی در اثر تغذیه‌ی نامناسب یا قرار گرفتن در معرض سموم مختلف یا عوامل دیگر، سطح آنتی اکسیدان ها در بدن کمتر از رادیکال‌های آزاد شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

پایین آمدن سطح آنتی اکسیدان ها در بدن منجر به پیری زودرس، سلول‌های آسیب‌دیده یا جهش‌یافته، نسج و بافتِ آسیب‌دیده، فعال شدن ژن‌های معیوب در DNA و افزایش فشار بر سیستم ایمنیِ بدن می‌شود.

سبک‌زندگی غربی با فست‌فودها، تکیه بر داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌های زیست محیطی، عاملی برای گسترش رادیکال‌های آزاد است. از آنجا که بسیاری از ما از سنین جوانی در معرض استرسِ اکسیداتیو هستیم، به سطح بیشتری از آنتی اکسیدان ها نیاز داریم که به معنای مصرف بیشتر غذاهای حاوی آنتی اکسیدان است.

آنتی اکسیدان ها چه چیزهایی هستند؟

برای معرفی فواید آنتی اکسیدان ها باید ابتدا به تعریف آن بپردازیم، آنتی اکسیدان به هر ماده‌ای گفته می‌شود که بتواند فرآیند اکسیداسیون را مهار کند، مخصوصا موادی که برای جلوگیری از خراب شدن مواد غذایی ذخیره شده یا حذف عوامل بالقوه‌ی اکسیداسیون در بدن یک موجود زنده استفاده می‌شوند.

آنتی اکسیدان ها شامل مواد غذایی مختلفی هستند که حتما قبلا نام آنها را شنیده‌اید، مثلا کارتنوئیدها (carotenoids) مانند بتاکاروتن (beta-carotene)، لیکوپن (lycopene) و ویتامین C، این مواد نمونه‌ای از آنتی اکسیدان‌هایی هستند که فرآیند اکسیداسیون یا واکنش سلولی در برابر اکسیژن، پراکسید یا رادیکال‌های آزاد را مهار می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که برای سلامتی و طول عمر، فواید مصرف برخی از آنتی اکسیدان های خوراکی مانند سبزیجات، چای‌ها و مکمل‌ها به شرح زیر است:

• کند شدن روند پیری در پوست، نسوج بدن، مفاصل، چشم‌ها، ‌قلب و مغز؛
• داشتن پوستی سالم‌تر، جوان‌تر و درخشان‌تر؛
• کاهش ریسک ابتلا به سرطان؛
• افزایش سم‌زدایی در بدن؛
• افزایش طول عمر؛
• جلوگیری از بیماری‌های قلبی و سکته؛
• کاهش مشکلات شناختی مانند زوال عقل؛
• کاهش ریسک مشکلات چشمی مانند آب‌مروارید و بیماری ماکولا (macular degeneration) که موجب از بین رفتن شبکیه‌ی چشم می‌شود؛
• همچنین آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از اکسیداسیون و فساد مواد غذایی به آنها افزوده می‌شوند.

چرا به آنتی اکسیدان ها نیاز داریم و آنها در بدن چه کاری انجام می‌دهند؟

منابع غذایی سرشار از آنتی اکسیدان مانند سبزیجات، ادویه‌جات و انواع چای باعث کاهش تأثیر رادیکال‌های آزاد یا استرس اکسیداتیو می‌شوند که عامل ایجاد انواع بیماری‌ها هستند. مشکلات جسمانی که امروزه با آنها روبه‌رو هستیم مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و زوال عقل به دلیل افزایش میزان آسیب اکسیداتیو و التهاب رخ می‌دهند. به عبارت ساده، اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی است که موجب تولید رادیکال‌های آزاد و واکنش‌های شیمیایی زنجیره‌ای دیگر نیز می‌شود که مسئول آسیب‌های سلولی هستند.

استفاده از آنتی اکسیدان‌ها در رژیم غذایی برای مقابله با آسیب‌های ناشی از نور آبی یا اشعه‌ی خورشید، رژیم غذایی نامناسب، سیگار کشیدن یا استفاده از مواد مخدر، مصرف داروها، مسمومیت یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی،‌ استرس زیاد و سایر عوامل طبیعی که برای سلامتی خطرآفرین هستند، بسیار لازم و کمک‌کننده است. در فرایند مبارزه با آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، آنتی‌ کسیدان‌ها درحالی‌که با سلول‌های بدخیم یا سرطانی مقابله می‌کنند، از سلول‌های سالم نیز محافظت می‌نمایند.

تاریخچه‌ی شناخته شدن آنتی اکسیدان ها و کاربرد آنها

اینکه اولین بار آنتی‌اکسیدان‌ ها توسط چه کسی کشف شدند، دقیقا مشخص نیست. سابقه‌ی ظهور آنتی اکسیدان‌ ها در مبانی نظری پزشکی به اوایل قرن ۱۹ و ۲۰ برمی‌گردد اما محققان و کارشناسان علوم پزشکی از مدت‌ها قبل به بحث و تبادل نظر در مورد آنها پرداخته‌اند. هر آنتی اکسیدان تاریخچه‌ی کشف منحصربه‌فردی دارد. بعضی از آنها مانند ویتامین C و E در ابتدا توسط پزشکانی مانند هِنری اِی (Henry A) کشف شدند. متیل (Mattill) بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ به پژوهشی در این مورد پرداخت که طی آن مشخص شد حیواناتی که غذاهای کامل‌تری می‌خورند، زندگی طولانی‌تری دارند و سالم‌تر هستند.

جو مک‌کورد (Joe McCord) پژوهشگر دیگری بود که کاملا اتفاقی و از روی اشتباه مفتخر به کشف عملکرد آنزیم‌های آنتی اکسیدانی مانند سوپر اکسید دیموتاز (superoxide dismutase) شد. او به این نکته اشاره کرد که چگونه همه‌ی حیوانات این ترکیبات سودمند را در بدن خود نگه می‌دارند و با افزایش سن این مواد در بدن‌شان کاهش می‌یابد.

امروزه سطح آنتی اکسیدان موجود در مواد غذایی مختلف توسط تست ORAC محاسبه می‌شود که به معنای «ظرفیتِ جذبِ رادیکالِ اکسیژن» می‌باشد. تست ORAC قدرت جذب و از بین بردن رادیکال‌های آزاد توسط یک گیاه را نشان می‌دهد.

بیشتر میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان حاوی آنتی‌اکسیدانِ موجود در رژیم غذایی، حاوی ویتامین E، لوتئین (lutein)، ویتامین C، بتا کاروتن، فلونوئیدها(flavonoids) و لیکوپن هستند. اما چرا هیچ‌یک از نهادها میزان مجاز مصرف آنتی‌اکسیدان روزانه یا غذاهای حاویِ آنتی اکسیدان را توصیه نمی‌کند، زیرا بهتر است که آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن خود را روزانه از طریق مواد غذایی تأمین کنید.

ده ماده‌ی غذایی سرشار از آنتی اکسیدان

آنتی اکسیدان ها می‌توانند به سادگی به رژیم غذایی شما افزوده شوند. بر اساس امتیاز ORAC که توسط آزمایشگاه داده‌های غذایی، مرکز تحقیقات تغذیه‌ی انسانی بلتسویل (Beltsville) و سرویس تحقیقاتی کشاورزی آمریکا محاسبه می‌شود، برخی از غنی‌ترین مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان ها بر اساس امتیازشان عبارتند از:

1. زالزالک با ۲۵۰۰۰ امتیاز؛
2. تمشک وحشی با ۱۴۰۰۰ امتیاز؛
3. شکلات تلخ با ۲۱۰۰۰ امتیاز؛
4. گردوی آمریکایی با ۱۷۰۰۰ امتیاز؛
5. کنگر فرنگی با ۹۴۰۰ امتیاز؛
6. تمشک با ۱۴۰۰۰ امتیاز؛
7. لوبیا با ۸۴۰۰ امتیاز؛
8. زغال‌اخته با ۹۵۰۰ امتیاز؛
9. شاتوت با ۵۳۰۰ امتیاز؛
10. گشنیز با ۵۱۰۰ امتیاز.

امتیاز ORAC در مواد غذایی ذکر شده بر اساس وزن است به این معنا که نیازی نیست مقادیر زیادی از این غذاها را مصرف کنیم. سایر مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان که در فهرست بالا ذکر نشده‌اند و منابع غنی از آنتی اکسیدان ها هستند و فواید بسیاری دارند شامل گوجه‌فرنگی، هویج، کدوحلوایی، سیب‌زمینی شیرین، انار، توت‌فرنگی، کلم، کلم‌بروکلی، انگور قرمز، کدو و ماهی سالمون وحشی هستند. سعی کنید روزانه حداقل سه تا چهار عدد از این خوراکی‌ها را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید تا سالم‌تر بمانید.

۱۰ گیاه حاوی آنتی اکسیدان

در کنار غذاهای دارای آنتی اکسیدان، برخی گیاهان، ادویه‌جات و روغن‌های خاصی که از گیاهان خوراکی گرفته می‌شوند نیز در بالا بردن ترکیبات آنتی اکسیدانی در بدن کمک شایانی می‌کنند. در اینجا فهرست دیگری از گیاهانی را که می‌توانید برای بالا بردن ضریب ایمنی بدن خود در مقابل بیماری‌های مختلف از آنها در رژیم غذایی‌تان استفاده کنید، مشاهده خواهید کرد. بسیاری از این گیاهان و ادویه‌جات به شکل روغن خوراکی در دسترس هستند. به دنبال روغن‌های خالص با خاصیت درمانی بالا باشید زیرا سرشار از آنتی اکسیدان ها هستند.

1. میخک با ۳۱۴.۴۴۶ امتیاز ORAC؛
2. دارچین با ۲۶۷.۵۳۷ امتیاز ORAC؛
3. پونه‌‌ی کوهی با ۱۵۹.۲۷۷ امتیاز ORAC؛
4. زردچوبه با ۱۰۲.۷۰۰ امتیاز ORAC؛
5. کاکائو با ۸۰.۹۳۳ امتیاز ORAC؛
6. زیره ۷۶.۸۰۰ امتیاز ORAC؛
7. جعفری (خشک) ۷۴.۳۴۹ امتیاز ORAC؛
8. ریحان ۶۷.۵۵۳ امتیاز ORAC؛
9. زنجبیل ۲۸.۸۱۱ امتیاز ORAC؛
10. آویشن ۲۷.۴۲۶ امتیاز ORAC.

سایر گیاهان حاوی آنتی اکسیدان‌ عبارتند از سیر، فلفل‌هندی و چای سبز، سعی کنید روزانه دو تا سه عدد از این گیاهان یا چای‌های گیاهی را مصرف کنید.

۱۰ مکمل غذایی سرشار از آنتی اکسیدان

توصیه‌ی انجمن قلب آمریکا، کلینیک مایو (Mayo) و کلینیک کلیولند (Cleveland) این است که آنتی‌اکسیدان‌‌ها را از انواع مختلفی از غذاها تأمین کنید. اگرچه همیشه حالت ایده‌آل و معمولا مفیدتر این است که آنتی اکسیدان‌ ها را از غذاها دریافت کنید اما مصرف برخی دیگر از انواع خاص آنتی‌اکسیدان‌‌ها نیز که به شکل مکمل‌های غذایی موجودند سودمند است. هنوز بر سر این موضوع که مصرف مقادیر مشخصی از آنتی اکسیدان ها تا چه حد از بروز بیماری‌های مختلف جلوگیری می‌کند، بحث و تردید وجود دارد. برخی محققان می‌گویند آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند لوتئین و گلوتاتیون (glutathione) وقتی به شکل مکمل‌ها مصرف شوند، تأثیر بیشتری خواهند داشت، برای مثال برای جلوگیری از کاهش دید، دردهای مفاصل یا دیابت. اما سایر محققان این نتایج را قبول ندارند و می‌گویند مصرف مکمل‌های خاصی مانند ویتامین ‌A یا C به مقدار زیاد می‌تواند زیان‌آور باشد.

بنابراین فقط به یاد داشته باشید که ممکن است مصرف مکمل‌ها گاهی مفید باشد اما به شما کمک نمی‌کند تا عمر طولانی‌تری داشته باشید. این بستگی به سبک‌زندگی و رژیم غذایی شما دارد و ما هرگز نباید از مکمل‌ها به عنوان رژیم غذایی و یک عادت همیشگی استفاده کنیم.

اگر سالم هستید و رژیم غذایی متنوعی دارید، نیازی به استفاده از مکمل‌های آنتی اکسیدانی ندارید، اما اگر با مشکلاتی مانند کاهش دید، بیماری‌های قلبی یا دیابت مواجه شده‌اید می‌توانید از پزشک‌تان درخواست کنید تا میزان مشخصی از مکمل‌های حاوی آنتی اکسیدان را با توجه به نیازتان تجویز کند.

١. گلوتاتین (Glutathione)

گلوتاتین مهم‌ترین آنتی اکسیدان موجود در بدن است زیرا در سلول‌ها وجود دارد و به افزایش فعالیت سایر آنتی اکسیدان ها و ویتامین‌ها کمک می‌کند. گلوتاتیتن یک پپتاید (peptide) است که ترکیبی از سه آمینو اسید مهم است که نقشی حیاتی در بدن دارند، از جمله کمک به جذب ویتامین‌ها، تولید برخی آنزیم‌ها، سم‌زدایی، هضم چربی‌ها و از بین بردن سلول‌های سرطانی.

٢. کورستین (Quercetin)

کورستین به‌طور طبیعی در انواع توت‌ها و سبزیجات موجود است و به نظر می‌رسد مصرف آن برای تمامی افراد بی‌خطر است. بیشتر تحقیقات صورت گرفته در این مورد نشان می‌دهند که مصرف مواد غذایی سرشار از کورستین یا مصرف آن به صورت مکمل‌های خوراکی کوتاه‌مدت، عوارض جانبی ندارد یا عوارض کمی دارد. مصرف آن تا ۵۰۰ میلی‌گرم، دو بار در روز و به مدت ۱۲ هفته برای از بین بردن التهاب‌ها یا مشکلات جسمانی شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، آلرژی‌ها، عفونت‌ها، خستگی مزمن و علائم مربوط به بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت، توصیه می‌شود.

٣. لوتئین (Lutein)

مصرف لوتئین برای چشم، پوست، شریان‌ها، قلب و سیستم ایمنی بدن فواید زیادی دارد، اگرچه مواد غذایی طبیعی به نظر تأثیر بیشتری دارند و مصرف آنها کم‌خطرتر از مکمل‌هاست. برخی شواهد نشان می‌دهند که افرادی که لوتئین بیشتری در رژیم غذایی‌شان موجود است، کمتر به سرطان‌های سینه، روده‌‌ی بزرگ، دهانه‌ی رحم و ریه مبتلا می‌شوند.

۴. ویتامین ‌‌C

ویتامین C برای افزایش ایمنی بدن در مقابل سرماخوردگی، آنفولانزا و سرطان پوست و مشکلات چشمی مؤثر است.

۵. رسوراترول (Resveratrol)

رسوراترول ترکیبی فعال است که در کاکائو، انگور قرمز و توت‌های سیاه مانند توت‌های وحشی، تمشک‌، توت سیاه و تمشک آبی وجود دارد و یک آنتی اکسیدان بیوفلانوئید پلی‌فونیک است که توسط این گیاهان تولید می‌شود و برای مقابله با استرس، زخم‌ها و عفونت‌های قارچی، حفظ سلامت قلب، شریان‌ها و … مفید است.

۶. آستاکسانتین (Astaxanthin)

آستاکسانتین در ماهی سالمون وحشی و کِریل (از سخت‌پوستان دریاهای آزاد) موجود است و در کاهش لکه‌های پوستی،‌ افزایش سطح انرژی بدن، کمک به سلامتی مفاصل و جلوگیری از بروز علائم اختلال بیش‌فعالی مؤثر است.

٧. سلنیوم (Selenium)

سلنیوم یک ماده‌ی معدنی است که در خاک، غذاهای خاص و کمی نیز در آب موجود است و به ترشح غدد فوق کلیوی و تیروئید کمک می‌کند و از بروز مشکلات شناختی و بیماری‌های قلبی نیز جلوگیری می‌کند، همچنین با انواع ویروس‌ها مقابله می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آسم را کاهش می‌دهد.

٨. روغن اسطوخودوس (Lavender Essential Oil)

روغن اسطوخودوس التهاب را کاهش می‌دهد و به روش‌های مختلفی همچون تولید آنزیم‌های حاوی آنتی اکسیدان مهمی چون گلوتاتین، کاتالاز (catalase) و سوپر اکسید دیسموتاز (superoxide dismutase) کمک شایانی به سلامتی بدن می‌کند.

٩. کلروفیل یا سبزینه (Chlorophyll)

کلروفیل برای سم‌زدایی و جلوگیری از بروز سرطان‌های مختلف، از بین بردن اثرات مواد سرطان‌زا در بدن و محافظت از DNA در برابر سموم و استرس بسیار مفید است و در موادی مانند سبزیجاتِ برگ سبز، آب‌میوه‌های پودری سبز و جلبک‌های سبز-آبی وجود دارد.

۱۰. روغن کُندر (Frankincense Essential Oil)

روغن کندر از لحاظ کلینیکی، درمانی حیاتی برای انواع مختلف سرطان مانند سرطان سینه، مغز، روده‌ی بزرگ و پروستات است و توانایی تنظیم عملکرد اپی‌ژنتیک سلولی را دارد که تأثیر مثبتی در تسریع درمان بر ژن‌ها دارد. روغن کندر را سه بار در روز روی بدن (در ناحیه گردن) بمالید و سه قطره از آن را در ۲۸ گرم آب بریزید و ۳ بار در روز به عنوان یک طرح پیشگیری طبیعی از بیماری‌ها مصرف کنید.

فواید غذاهای حاوی آنتی اکسیدان برای سلامتی

١. کاهش اثرات پیری با کاهش آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد

همان‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره شد، یکی از مهم‌ترین اثرات آنتی اکسیدان‌ها کنترل رادیکا‌ل‌های آزاد موجود در بدن است که برای بافت‌ها و سلول‌های بدن بسیار مضر هستند. رادیکال‌های آزاد عامل بسیاری از مشکلات جسمانی و سرطان‌ها و دیابت و پیری زودرس پوست و چشم هستند.

اما رادیکال‌های آزاد دقیقا چه کاری انجام می‌دهند و چرا برای بدن مضر هستند؟ بدن از آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از اکسیژن استفاده می‌کند. الکترون‌ها به صورت جفتی موجود هستند و رادیکال‌های آزاد در واقع الکترون‌هایی هستند که جفت خود را از دست داده‌اند، این سلاح آنهاست زیرا با هر چیزی که برخورد کنند واکنش نشان می‌دهند و با سلول‌ها ترکیب می‌شوند تا الکترون از دست‌رفته‌‌ی خود را بازیابی کنند. این باعث می‌شود سلول‌های ترکیب‌شده قادر به عملکرد صحیح نباشند و به جویندگان الکترون تبدیل شوند. این سلول‌ها زنجیره‌ای از واکنش‌ها را در بدن ایجاد می‌کنند و موجب افزایش رادیکال‌های آزاد می‌شوند. این رادیکال‌های آزاد موجب آسیب به ‌DNA، غشای سلولی و آنزیم‌ها می‌شوند.

٢. حفاظت از بینایی و چشم‌ها

‌آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین‌های ‌C و E و بتاکاروتن در جلوگیری از بیماری فساد ماکولای چشم یا پیری چشم و کاهش دید تأثیر مثبتی دارند. بسیاری از غذاهای مغذی و حاوی آنتی اکسیدان‌ دارای لوتئین و زیکستانتین (zeaxanthin) هستند که با نام ویتامین‌های چشم شناخته می‌شوند و در خوراکی‌های رنگ روشنی مانند میوه‌ها و سبزیجات دارای برگ‌های سبز و زرد و نارنجی یافت می‌شوند. این ‌آنتی اکسیدان ها می‌توانند به راحتی در قسمت‌های مختلف بدن مخصوصا در بخش‌های باریک‌تر چشم مانند ماکولا و لنز حرکت کنند. در واقع بیش از ۶۰۰ نوع مختلف از کارتنوئیدها در طبیعت وجود دارند اما تنها ۲۰ نوع از آنها می‌توانند وارد چشم شوند و از این ۲۰ نوع تنها لوتئین و زیکستانتین به مقدار زیادی در بخش ماکولار چشم وجود دارند که با افزایش سن از بین می‌روند. موادی مانند لوتئین و سایر کارتنوئیدها که برای حفاظت از بینایی لازم هستند در غذاهای حاوی آنتی اکسیدانی همچون اسفناج، کلم‌پیچ، توت‌ها، کلم‌بروکلی و زرده تخم‌مرغ یافت می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که منابع سرشار از لوتئین مانند اسفناج به حفاظت از چشم و بهبود قابلیت دید کمک می‌کنند. آنتی اکسیدان های فلانوئیدی در انواع توت‌‌ها مانند زغال‌اخته یا انگور وجود دارند (همچنین این مواد سرشار از آنتی اکسیدان رسورترول نیز هستند) که به کاهش روند پیری چشم کمک می‌کنند.

٣. کاهش اثرات پیری پوست

شاید قابل مشاهده‌ترین رادیکال‌های آزادی که موجب تسریع روند پیری می‌شوند، در ظاهر و پوست بدن وجود داشته باشند. آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین C، بتا کاروتن و … با این آسیب‌ها مقابله می‌کنند. ویتامین‌های A و C موجب کاهش چروک‌ها و خشکی پوست می‌شوند، مخصوصا ویتامین C آنتی اکسیدانی قوی است که موجب کاهش آسیب‌های ناشی از آلودگی، استرس یا رژیم غذایی نامناسب می‌شود. کمبود ویتامین‌ A نیز موجب خشکی، پوسته‌پوسته شدن و ضخیم شدن بخش فولیکولی پوست می‌شود. درست همان‌گونه که رادیکال‌های آزاد با آسیب زدن به سلول‌های سطحی موجب کراتینه شدن پوست می‌شوند، غشای مخاطی دستگاه تنفسی، گوارشی و ادراری نیز می‌تواند بر اثر از بین رفتن بافت مخاطی سلول‌ها و در نتیجه ازدست دادن رطوبت و سختی بافت، از بین برود.

۴. جلوگیری از سکته و بیماری‌های قلبی

آنتی اکسیدان ها علاوه بر جلوگیری از آسیب‌ بافت‌ها و سلول‌ها در اثر رادیکال‌های آزاد به جلوگیری از بیماری‌های قلبی و سکته نیز کمک می‌کنند. در این مرحله داده‌های تحقیقاتی نشان‌دهنده‌ی تأثیر تمامیِ آنتی اکسیدان ها در جلوگیری از بیماری‌های قلبی نیستند اما برخی از آنها مانند ویتامین C در جلوگیری از آن مؤثرند. مجله‌ی آمریکایی تغذیه‌ی بالینی، طی پژوهشی به بررسی تأثیر ویتامین C در خون پرداخت و به این نتیجه رسید که این ویتامین تا ۵۰ درصد خطر بروز سکته را کاهش می‌دهد. پژوهش‌های زیادی در مورد افرادی که رژیم غذایی سرشار از آنتی اکسیدان مانند سبزیجات تازه، گیاهان، ادویه‌جات و میوه‌ها دارند، انجام شده است، نتیجه‌ی این بررسی‌نشان داده است که تمامی آنها با کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی شانس بیشتری برای زندگی طولانی‌تر و سالم‌تر دارند.

به نقل از بخش سلامت عمومی و پیشگیری دانشگاه ایالت ناوارا (Navarra)، «میوه‌ها و سبزیجات منابع سرشاری از آنتی اکسیدان های طبیعی هستند و این عموما پذیرفته‌شده است که آنتی‌اکسیدان‌ موجود در میوه‌ها و سبزیجات رابطه‌ی معکوسی با ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی یا افزایش ریسک ابتلا به این بیماری‌ها دارد.» مطالعات انجام شده در زمینه‌ی مشکلات و بیماری‌های قلبی نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های ویتامین E و بتاکاروتن به دلیل افزایش ریسک مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی شدیدا نهی شده است.

۵. کاهش ریسک ابتلا به سرطان

مطالعات نشان می‌دهند که مصرف ویتامین‌های A ،C و سایر آنتی اکسیدان ها به دلیل قابلیت آنها در کنترل سلول‌های بدخیم و تخریب سلول‌های سرطانی می‌تواند در پیشگیری یا درمان انواع مختلف سرطان بسیار مفید باشد. رتینویک اسید (Retinoic acid) که ماده‌ی شیمیایی موجود در ویتامین A است، نقش مهمی در رشد سلولی و تفکیک سلو‌ل‌های سرطانی دارد. سرطان‌های ریه، پروستات، سینه، مثانه، تخمدان، دهان و پوست می‌توانند با کمک این ماده سرکوب شوند. پژوهش دیگری به جمع آوری منابع مختلفی پرداخت که در آن به بررسی نقش رتینویک اسید در مقابله با سرطان‌های ملانوم، کبد، ریه، سینه و پروستات اشاره شده بود. این شواهد نشان می‌دهند که مواد مفیدی مانند رتینویک اسید اگر به طور طبیعی و از طریق غذاها وارد بدن شوند بسیار امن‌تر و مفیدتر از مکمل‌های دارویی هستند.

۶. کمک به جلوگیری از بروز مشکلات شناختی مانند زوال عقل یا آلزایمر

استرس اکسیداتیو نقش مهمی در ایجاد بیماری‌های عصبی دارد، اما یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند ریسک بروز این بیماری‌ها را کاهش دهد. به گزارش مجله‌ی پزشکی انجمن مغز و اعصاب در آمریکا، مصرف غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان مانند ویتامین C و E در طولانی‌مدت موجب کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر و فراموشی می‌شود.

مطالعات زیادی در زمینه‌ی رژیم‌های غذایی غنی از آنتی اکسیدان صورت گرفته است و رژیم مدیترانه‌ای از رژیم‌هایی است که از بروز مشکلات شناختی جلوگیری می‌کند.

آیا مصرف آنتی اکسیدان ها عوارض جانبی دارد؟

به نظر می‌رسد مصرف مقدار زیاد مکمل‌های آنتی اکسیدانی مانند سایر مکمل‌ها، سودمند یا ضروری نیست، برای مثال در هنگام ورزش، مصرف اکسیژن توسط یک عامل بیش از ۱۰ برابر می‌شود، مصرف زیاد آنتی اکسیدان‌ها ممکن است در بازیابی مناسب ورزش اختلال ایجاد کند. سایر پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف دوز بالای مکمل‌های آنتی اکسیدانی در فواید ورزش برای قلب و عروق اختلال ایجاد می‌کند یا بر فعالیت‌های ضدسرطانی طبیعی بدن اثر منفی می‌گذارد و تعادل مواد شیمیایی بدن و مواد غذایی را برهم می‌زند.

وقتی از مقابله با سرطان و بیماری‌های قلبی صحبت می‌شود، به نظر می‌رسد که کل مبانی‌نظری پزشکی پر از تناقض است، اگرچه برخی از تحقیقات انجام‌شده نشان‌دهنده‌ی رابطه‌ی مثبتی بین مصرف مکمل‌های آنتی اکسیدانی و کاهش ریسک ابتلا به بیماری هستند اما برخی دیگر چنین رابطه‌ی مثبتی را تأیید نمی‌کنند. برای اینکه همیشه در امان باشید، به دستورالعمل پزشک‌تان عمل کنید و از او درباره‌ی وضعیت جسمی‌ خود و اینکه به چه مکملی نیاز دارید، سؤال کنید. برای اینکه در آینده سالم‌تر باشید و رادیکال‌های آزاد کمتری در بدن‌تان داشته باشید از دستورات زیر پیروی کنید:

• از مصرف آب‌های حاوی آلاینده‌های زیست‌محیطی اجتناب کنید؛
• در معرض مواد شیمیاییِ لوازم خانگی و محصولات آرایشی قرار نگیرید؛
• مصرف غذاهای آماده و فرآوری شده را کاهش بدهید؛
• مصرف آفت‌کش‌ها را محدود کنید؛
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و غذاهای هورمونی را محدود کنید؛
• از مصرف بیش از حد داروها اجتناب کنید؛
• از استرس‌تان بکاهید؛
• روزانه ورزش ورزش کنید؛
• از روغن‌های طبیعی، و سرد فشرده‌شده استفاده کنید (حرارت، چربیِ موجود در روغن‌های تصفیه شده را اکسید می‌کند).

کلام آخر درباره آنتی اکسیدان ها و غذاهای سرشار از آن

• آنتی اکسیدان مانع از اکسیداسیون در بدن می‌شود و همچنین از آسیب رساندن رادیکال‌های آزاد که ناشی از استرس است، جلوگیری می‌کند.
• ما بیشتر آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن‌مان را از غذاها به‌دست می‌آوریم که اثرات سبک‌ زندگی ناسالم مانند پیری زودرس، سلول‌های جهش‌یافته، بافت‌های آسیب‌دیده‌ی پوست و چشم و فعال‌سازی ژن‌های مضر و ایمنی پایین جسمانی را خنثی می‌سازد.
• بعضی غذاهای حاوی آنتی اکسیدان ارزشمند مانند سبزیجات و مکمل‌ها عبارتند از سبزیجاتِ دارای برگ سبز، کنگر فرنگی، کاکائو، توت وحشی، چای سبز، دارچین، میخک، سبزیجات دریایی مانند کلپ، جلبک سبز-آبی، مکمل لوتئین یا کورستین و روغن‌هایی مانند روغن اسطوخودوس و کندر.

تصور می شود که مواد آنتی اکسیدانی، مانند ویتامین‌ها و کاروتنوییدها، موجب محافظت از بدن در مقابل اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد می‌گردند. آنتی‌اکسیدان‌ها با اهدای یکی از الکترونهایشان و خاتمه دادن به واکنش های الکترون ربایی، موجب خنثی سازی رادیکال‌های آزاد می گردند. آنها با کمک به ممانعت از آسیب سلولی و بافتی که منجر به بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان می گردد، به عنوان تنظیف کننده عمل می کنند.

مواد آنتی‌اکسیدانی، مانند ویتامین ها و کاروتنوییدها، بطور بالقوه می‌توانند موجب مهار اکسیداسیون و اثرات مضر آن می‌گردند.