در این مقاله می‌خواهیم در مورد یکی از ستودنی ترین پدرهای اقیانوس یعنی اسب دریایی صحبت کنیم ،شاید خیلی از ما فکر می‌کنیم که در جامعه مترقی امروزه پدرها یاد گرفته اند که زمانی را در خانه به نگهداری از کودکان بپردازند و به همسر خود کمک کنند، اما اسب دریایی از زمان‌های دوراین هنر را داشته است. در اینجا می‌خواهیم قبل از خودمان در مورد نقش متفاوت اسب دریایی پدر در تولید مثل و بقای این موجود صحبت کنیم البته اسب دریایی ویژگی‌های جالب زیادی برای علاقمندان به آکواریوم دارد که مختصری را در اینجا اشاره می‌کنیم.
به دلیل شباهت سر او به سر اسب و زندگی او در دریا، آنرا اسب دریایی می‌نامند. تمام اسب های دریایی متعلق به جنس Hippocampus (دم اسبیان) هستند که این کلمه از لغت hippos به زبان یونانی به معنای “اسب” و campus به معنای “هیولای دریایی” می‌باشد.
رده بندی
به دلیل شباهت سر او به سر اسب و زندگی او در دریا، آنرا اسب دریایی می نامند. تمام اسب های دریایی متعلق به جنس Hippocampus (دم اسبیان) هستند که این کلمه از لغت hippos به زبان یونانی به معنای “اسب” و campus به معنای “هیولای دریایی” می باشد. اسب دریایی متعلق به خانواده Syngnathidae هستند. این کلمه بر گرفته شده از لغت syn به زبان یونانی به معنای “همراه” یا “آمیخته” و کلمه gnathus به معنای “فک ها” است. باقی ماهیان موجود در خانواده Syngnathidae شامل سوزن ماهیان، اسب های سوزنی، و اژدهای دریایی هستند.
تعداد گونه های واقعی اسب های دریایی هنوز مورد بحث است. درطی ۲۰۰ سال اخیر اسامی بیش از ۱۲۰ گونه را به عنوان اسب دریایی معرفی کرده اند ولی مشخص شده است که بسیاری از آنها مترادف با گونه های همسان بوده اند. بخشی از مشکلات، مربوط به این می شود که اسب های دریایی می توانند تغییر رنگ دهند و تارهای پوستی خود را به رنگ محیط در آورند.
مشکل دیگر این است که ما نمی دانیم هر کدام از آنها چگونه شکل، اندازه، رفتار خود را تغییر می دهند و زیستگاه، موقعیت جغرافیایی، دما و سن چه تاثیری بر این تغییرات دارند. بسیاری دانشمندان تصور کردند که گونه جدیدی را یافته اند در حالی که فقط اسم گونه ای را که پیش از آن معرفی شده بود تغییر داده اند.
ریخت شناسی و فیزیولوژی
سر اسب های دریایی نسبت به بدن آنها زاویه قائمه تشکیل می دهد. اسبهای دریایی با پیچیدن دمشان به دور ساقه علف های دریایی، مرجانها، چوب ها و یا هر شیئ طبیعی یا مصنوعی دیگر، خود را در آب نگه می دارند. این ویژگی ها، بعلاوه یک کیسه در انواع جوان، و چشمهایی که مستقل از هم حرکت می کنند مختص به طبیعت منحصر به فرد این ماهیان است. اسب های دریایی بر خلاف اغلب ماهیان، به جای پولک یک لایه نازک پوست دارند که بر روی تعدادی از صفحه های استخوانی کشیده شده است. این صفحه های استخوانی به شکل حلقه هایی در اطراف بدن قابل مشاهده است.
این حلقه ها، و برجستگی روی صورت و همچنین برجستگی تاجی شکل روی سر، در شناسایی گونه ها مورد استفاده قرار میگیرند. برخی گونه ها، علاوه بر این دارای برجستگی های استخوانی و یا رشته های پوستی هستند که منشعب از حلقه های استخوانی می باشند.
اسبهای دریایی استادان استتار هستند. آنها از طریق تغییر رنگ و تولید رشته های پوستی ، با محیط اطراف آمیخته میشوند. همچنین ممکن است تغییر رنگهای کوتاه مدت در هنگام نمایش حرکات عاشقانه و یا به هنگام سلام های روزانه میان اسبهای دریایی نر و ماده صورت گیرد.
اسبهای دریایی شکم و یا دندان ندارند. آنها توسط پوزه خرطوم مانند خود شکار را می مکند و آنرا به دستگاه گوارش کم بازده خود می رسانند. مانند دیگر ماهیان، از طریق آبشش تنفس میکنند و از اکسیژن آب اطراف خود بهره میگیرند. بر خلاف دیگر ماهیان، آبشش ها کوچک و فشرده است و ساختاری شبیه به انگور دارد. اسب های دریایی با استفاده از نیروی دافعه حاصل از حرکت سریع دمشان در آب حرکت میکنند و از باله های سینه ای دو طرف بدنشان، برای چرخیدن و پایداری استفاده می کنند. آنها با مانور دادن سازگاری بیشتری دارند و نمی توانند سریع شنا کنند.
اندازه
اندازه گیری اسبهای دریایی از نوک دم تا بالای تاج صورت می گیرد. گونه های مختلف اسب دریایی دارای اندازه های مختلفی هستند. بزرگترین گونه آن مربوط به اسب دریایی استرالیایی (Hippocampus abdominalis) است که طول آن متجاوز از ۳۰ سانتی متر می باشد و طول کوچکترین گونه به ۲ سانتی متر می رسد.
وزن آنها بستگی به مرحله تولید مثلی دارد و هنگامی که حاوی تخم های بالغ هستند و یا هنگامی که حامله هستند وزنشان به مقدار زیادی افزایش می یابد.
پراکندگی و زیستگاه
صخره های مرجانی، مانگروها و گیاهان دریایی جزء اصلی ترین زیستگاه های اسب های دریایی هستند.
تمامی اسب های دریایی جزء گونه های آبزی هستند و عموما میان گیاهان دریایی، ریشه های مانگروها و صخه های مرجانی در آبهای معتدل کم عمق و آبهای نواحی گرمسیری زیست میکنند. برخی گونه ها مانند اسب دریایی افریقای جنوبی در حال انقراض با نام علمی H.capensis را میتوان همچنین در مصب ها یافت. این گونه می تواند نوسانات شدید شوری آب را تحمل کند اما به هنگام طغیان رودخانه های آب شیرین دارای مرگ و میر فراوانی است.
اسب های دریایی را میتوان در آبهای گرم ساحلی یافت که در نقشه بالا به رنگ تیره مشاهده می کنید.
اسبهای دریایی پراکندگی غیر یکنواختی از عرض جغرافیایی ۵۰ درجه شمالی تا ۵۰ درجه جنوبی دارند. بیشتر گونه ها در آبهای اقیانوس اطلس غربی و اقیانوس هند یافت می شوند.
تفکیک زیستگاه اسب دریایی تهدید بزرگی برای او محسوب می شود چرا که آنها عموما در آبهای کم عمق ساحلی یافت می شوند و این مناطق تحت تاثیر شدید فعالیت های انسانی از جمله صید با دینامیت است. حتی ترمیم مرجان ها نیز ممکن است باعث ایجاد مشکل شود زیرا برخی گونه جلبک ها مانند جلبک Sargassum عموما بر روی مرجان ها رشد می کنند و مانع رسیدن غذا به گونه های دیگر و همچنین تغییر محیط زیستگاه می شوند.
طول عمر
طول عمر اسب دریایی ناشناخته مانده است. بیشتر تخمین ها حاصل از مشاهدات آزمایشگاهی و آکواریومی است. طول عمر شناخته شده برای اسب دریایی، یک سال برای گونه های کوچک تر و متوسط ۳ تا ۵ سال برای گونه های بزرگتر می باشد.
خوردن و خورده شدن
اسب های دریایی شکارچیان حریصی هستند و کاملا بر غذای زنده و متحرک تکیه دارند (مشخصه ای که برای آبزی شناسان تازه کار عجیب به نظر می آید ). آنها صیادانی فرصت طلب هستند . در یک جا ساکن می مانند و منتظر می شوند طعمه به اندازه کافی به آنها نزدیک شود و به سرعت آب آن را با پوزه دراز خود می مکند. چشم های آنها مستقل از هم حرکت میکنند و محدوده دید را به جهت جستجو به حداکثر می رسانند. آنها هر چیز کوچکی را که در شکم خود بتوانند جای دهند، می بلعند.
گمان میرود که اسب های دریایی بالغ، به دلیل استتار فوق العاده ، زندگی ساکن و ستون فقرات و صفحات استخوانی بدمزه شکارچیان کمتری داشته باشند. آنها در شکم ماهیان بزرگ دریایی مانند ماهی تون و ماهی طلایی دریایی یافت شده اند. آنها همچنین توسط سفره ماهیان، سپر ماهیان ،پنگوئن ها و دیگر پندگان دریایی خورده می شوند. حتی یک اسب دریایی را در شکم لاکپشت دریایی دیده اند. احتمالا خرچنگ ها جزء خطرناک ترین صیادان هستند و دم های آسیب دیده اسب های دریایی حاکی از یک فرار ناقص می باشد. اسب های دریایی جوان، بسیار آسیب پذیرند و خوراک ماهیان دیگر می شوند. برای برخی گونه های اسب دریایی، انسان خطرناکترین صیادان به شما می رود.
شکل ظاهری
اندازه اسب های دریایی یا بهتر است بگوییم ارتفاع بدن آنها بین ۱۵ تا ۳۵ سانتیمتر در گونه های مختلف متغیر است، اسب دریایی یکی از نادرترین موجودات اقیانوس است که به صورت ایستاده شنا میکنند و به همین دلیل شناگران خوبی نیستند و اسب دریایی کوتوله رکورد کندترین سرعت حرکت ماهی‌ها با حداکثر سرعت ۷ کیلومتر در ساعت را در اختیار دارد، در حقیقت نام اسب دریایی را به خاطر تشابه بدنشان به اسب به آنها داده اند و نه سرعت حرکت آنها، اسب دریایی به خاطر شکل ساختاری بدن دارای یک ظاهر منحصر به فرد استخوانی است، لایه نازکی از پوست مجموعه ای از صفحات لایه لایه استخوانی را پوشانده است که باعث می شود آنها شبیه به حجم‌های ساخته شده از سنگ یا پوست درخت باشند، تمایل به استتار برای زنده ماندن باعث شده است که آنها به رنگهای خیلی روشن یا قابل توجه دیده نشوند جز گونه های قهوه ای، زرد، قرمز و سفید ماسه ای.
تولیدمثل
اسب دریایی نر در تولید مثل نقش اساسی را بر عهده دارد به این صورت که اسب دریایی ماده تخم های خود را (به طور معمول هزاران تخم) در یک کیسه در شکم نر قرار میدهد . ماهی پدر پس از آن تخمها را بارور کرده و آنها را تا زمانی که آنها آماده خروج از تخم هستند با خود حمل میکند. هنگامی که زمان مناسب فرا برسد، پدر با انقباضات عضلانی دقیقا شبیه به فرآیندی که بسیاری از زنان به طور معمول در زایمان تجربه میکنند بچه ها را به دنیا می آورد، جالب‌تر اینکه اسب دریایی نر یک ماده شیمیایی برای بچه های خود تامین میکند که بسیار شبیه به ترکیب شیر مادر در انسانها می باشد. تمام موجودات نر هیچگاه فرآیند زایمان را درک نمی‌کنند و حتی پدرهای انسانی نیز ممکن است تنها فشار دست همسرانشان را در هنگام درد زایمان تجربه کرده باشند اما این مردان دریایی تمام لحظات مشقت باری را که جفت آنها حس نمیکند تجربه میکنند البته این فرآیند از این نظر که اسب دریایی مادر توان خود را برای آینده ذخیره میکند سودمند است.
اسب های دریایی نر به جای اسب های دریایی ماده باردار می شوند. این نوع غیر عادی تولید مثل، قوی ترین نمونه از ” پرستاری پدرانه ” تا کنون کشف شده می باشد، هرچند این خصیصه بر آمده از تمایل بیشتر ماهیان به مراقبت پدرانه است . هشتاد و نه خانواده از ۴۴۲ خانواده ماهیان استخوانی، مراقبت توسط والدین را نمایش می دهند که تقریبا نیمی از آنها ( ۳۶ )، موارد مراقبت توسط جنس نر هستند.
بلوغ جنسی نرها معمولا با ظهور کیسه جنین تعیین میشود. اسب های دریایی نر می توانند در هر زمانی از فصل تولید مثل باردار شوند. زمان فصل تولید مثل در میان گونه های مختلف متفاوت است و به احتمال زیاد ، به دمای آب بستگی دارد. باقی عواملی که احتمالا بر زمان فصل تولید مثل مؤثر هستند عبارتند از فصول بارندگی و چرخه ماه های قمری.
بیشتر گونه های اسب دریایی دارای یک همسر هستند و دارای مقیدات همسرانه می باشند که تا آخر فصل تولید مثل و یا حتی فصل های تولید مثل فراوانی به طول انجامد. هر چند برخی گونه ها ممکن است فاقد این مقیدات باشند. تحکیم مقیدات زناشویی با احوالپرسی های روزانه که با تغییر دادن رنگ ، گشت و گذار با هم و چرخیدن با یکدیگر همراه است، انجام می شود. این رقص ممکن است دقیقه ها طول بکشد و بعد از آن، نر و ماده بقیه روز از هم جدا می شوند. احوالپرسی ها در زمان بارداری نر اتفاق می افتد و حتی گمان میرود به این منظور باشد که نر و ماده اطمینان حاصل کنند که بتوانند همزمان با یکدیگر دوباره جفت شوند. هنگامی که نر زایش می نماید و هنگام جفت گیری فرا میرسد، برخی مواقع تنها چند ساعت بعد ، این احوالپرسی به اظهار عشق مبدل میشود که در یک گونه، نه ساعت به طول می انجامد.
نر و ماده گونه Hippocampus guttulatus دم هایشان را به دور هم می پیچند اسب دریایی ماده اندام تخمریز خود را به درون کیسه جنین نر وارد میکند و تخم ها را در آن می ریزد که اسب دریایی نر آنها را بارور میکند. تخم های لقاح یافته در دیواره کیسه جاسازی می کنند و یک بافت آنها را د خود می پوشاند. کیسه همانند رحم یک پستاندار عمل می کند و کاملا پر از مایع جفت می باشد که تخم ها با آن در تماس هستند. این مایع، مواد مغذی و اکسیژن را به جنین در حال رشد می رساند و علاوه بر آن مواد زائد را نیز دور می ریزد. مایع جفت در طی دوران حاملگی دگرگون می شود و از حالتی شبیه به مایعات بدن، به حالتی بیشتر شبیه به آب دریای اطراف تغییر میکند. این تغییر موجب کاهش استرس نوزادان به هنگام تولد می شود.
دوران بارداری بین دو تا چهار هفته متغیر است که این مدت زمان با تغییر دمای آب، کم و زیاد می شود. در پایان دوران بارداری، معمولا در شب، اسب دریایی نر شروع به تقلا میکند و برای ساعت ها ، نوزادان را به بیرون از کیسه جنین پمپاژ می کند. اسب های دریایی جوان بسیار کوچک هستند و از بدو تولد مستقل اند و مراقبت والدین بیشتری دریافت نمی کنند. نوزادان بیشتر گونه ها ۱۲-۷ میلی متر اندازه دارند. در اغلب گونه ها تعداد نوزادان به طور میانگین ۲۰۰-۱۰۰ عدد است ولی در گونه های کوچکتر میتواند به ۵ عدد کاهش یابد و یا اینکه به ۱۵۰۰ عدد برسد.
مراقبت از اسب دریایی
اسبهای دریایی موجودات مهاجمی نیستند، آنها غالبا موجوداتی خجالتی بوده و ترجیح می‌دهند به جای جنگ برای حفظ قلمرو مخفی شوند یک جفت اسب دریایی با متانتی که در وجود این ماهی است و خلق و خوی ستیز گریزی آن گزینه ای مناسب برای ایجاد یک اکوسیستم شاد در آکواریوم هستند. تانک مناسب اسب دریایی باید ارتفاعی مطلوب حداقل ۶۰ حدود سانتیمتر داشته باشد تا شما بتوانید رقص عاشقانه جفت اسب دریایی در هنگام جفت گیری را ببینید،رقص استادانه بین نر و ماده نیازمند حرکت به سمت بالا در یک مسیر منحنی شکل با شیب کم است و درست مثل این است که شما به تماشای یک رقص عروسی در وسط شقایق‌ها و مرجانها نشسته اید،اگر به سلامت آنها علاقمندید اطمینان حاصل کنید که برای آنها فضاهای مخفی شدن در نظر گرفته اید، گیاه ها و شقایقهایی در محیط قرار دهید که بتوانند به وسیله دم به آنها متصل شوند در این صورت آنها وانمود میکنند که بخشی از دکور هستند و در کنار آنها از نگهداری از ماهی‌های درشت و ترسناک پرهیز کنید.
تغذیه
اسب دریایی از سخت پوستان کوچک تغذیه میکند، هر چند میگو یکی از غذاهای مورد علاقه آنهاست. اسب دریایی یک روش تغذیه خاص بسیار شبیه به شیوه شکار گربه دارد. شما تا به حال تماشای یک گربه در حال شکار نشسته اید، گاهی اوقات گربه به مدت دو دقیقه بی حرکت مینشیند و به شکار خود نگاه میکند تا اینکه در یک لحظه دم خود را تکان داده و به با چنگال حمله میکند، تاکتیک اسب دریایی هم همین است. اسب دریایی دوست دارد غذای خود را برای چند دقیقه قبل از اینکه در نهایت تصمیم به حمله بگیرد، تماشا کند و هنگامی که تصمیم می‌گیرد با چابکی بالا برای گرفتن طعمه حرکت می کند.
آکواریوم می تواند درخششی خیره کننده یا نمایشی متین و آرام را به دکور هر خانه یا فضای کار بیافزاید.
اگر مایلید فضای خود را با هنرهای آبی به سطحی بالاتر ارتقاء دهید، آب سکون را در ذهن داشته باشید.
