زوال عقل پایانی ندارد؛ آزمایش بتا؛ آیا بیماری آلزایمر پایان دارد
زوال عقل پایان ندارد
ده سال قبل مردم با اطمینان از ریشه کن کردن بیماری آلزایمر حرف میزدند. اما حالا متوجه شدهاند که هیچ ایدهای از نحوه انجام این کار ندارند.
شرکتهای دارویی آشکارا مخفی کاری میکنند. ساعت از لحظه ثبت اختراع شروع به کار میکند، بنابراین هرچه مدت زمان بیشتری بتوان موضوعی را در زیر پرده نگه داشت برای مسیر اصلی آن بهتر خواهد بود. هنگامی که گروهی از این شرکتها اعلام میکنند که برای تحقیق بر روی نتایج آزمایشات دارویی که قبلاً توجهی به آنها نشده است با هم همکاری میکنند، پس شما باید بدانید که موضوعی در جریان است. در تاریخ ۱۱ ژوئن چندین شرکت بزرگ همین کار را کردند. آنها مشخصات ۴۰۰۰ بیمار از ۱۱ کارآزمایی را منتشر کردند تا بتوانند از شکستهای یکدیگر درس بگیرند. شاید بتوان گفت یک اقدام ایثارگرانه اما در عین حال نومیدانه.
بیماری آلزایمر یکی از آن بیماریهایی هست که سیاستگذاران ترجیح میدهند آن را پنهان نمایند. شاید بتوان به آن بیماری کلاسیک دوران پیری لقب داد. در دوران پیری ضعف فیزیکی مورد انتظار همه میباشد و میتوان تا حدودی با این وضعیت کنار آمد. ضعف روحی برای بیمار بسیار ترسناکتر بوده و برای کسانی که باید از او مراقبت کنند سختتر هم میشود. این بیماری بسیار هم پرهزینه است. برآورد شده است که بیماری آلزایمر در آمریکا حدود ۱۷۰ میلیارد دلار هزینه در پی داشته باشد. و با افزایش طول عمر این بیماران، این هزینه بالاتر هم میرود. همچنین پیش بینی میشود که تعداد بیماران مبتلا به آلزایمر تا سال ۲۰۵۰ سه برابر گردد. بنابراین درمانهای موثر با شور و شوق فراوان توسط بیماران و جامعه پذیرفته خواهد شد. ساخت داروی موثر برای آلزایمر از طرفی نیز درآمد بالایی برای یک داروساز به همراه خواهد داشت. مشوقها برای این کار همواره وجود دارند. اما علم همچنان در رسیدن به آن شکست خورده است.
در انتهای قرن، تحقیقات بر روی آلزایمر امیدوار کننده به نظر میرسیدند. اخیراً داروهایی وارد بازار شد که گفته میشد این بیماری را درمان میکند و محققان نیز با اطمینان خاطر در حال بررسی عمیقتر علل این بیماری بودند. آنها اطمینان داشتند که درک علل بیماری باعث کشف درمان خواهد شد. هنوز هم این امکان وجود دارد، با این حال واقعیت این است که نتایج مورد انتظار هنوز به دست نیامده اند. از این رو تمام لیست بزرگی که از داروهای احتمالی که کشف شده بودند در آخرین مراحل کارآزماییهای بالینی شکست خورده و هزینه هنگفتی را برای شرکتهای تولید کننده خودشان به بار آوردند. جدیدترین آنها داروی دایمبون (Dimebon) ساخت شرکت فایزر است که در ماه مارس و پس از هزینه کردن ۷۲۵ میلیون دلار برای تحقیق و توسعه از لیست داروهای درمانی کنار رفت.
آزمایش بتا
مسئله کشف علل آلزایمر بسیار عمیق میباشد. تظاهرات فیزیکی بیماری که آلویس آلزایمر در سال ۱۹۰۶ به آنها پی برد، پلاکهای چسبنده ای از یک نوع پروتئین که امروزه با نام بتا آمیلوئید شناخته میشوند و درهم تنیدگی سلولهای عصبی حاصل نوع دوم پروتئین بود که پروتئین تاو نامیده شد. از سال ۱۹۹۱ به بعد تمامی پولها بر روی این فرضیه صرف شدند که این بیماری از طریق ایجاد پلاکها در مغز ایجاد شده و درهم تنیدگی سلولها نیز صرفاً عارضه همین پلاکهاست. از این رو در دو دهه اخیر بیشترین توجهها در جهت ساخت داروهایی بودهاند که پلاکهای آمیلوئید را از مغز آسیب دیده پاکسازی کند. پنج دارویی که این کار را انجام میدهند هنوز هم در بازار وجود دارند، اما این داروها تنها شروع زوال عقل را به تاخیر می اندازند. پس از این که اثربخشی این داروها به پایان میرسد، از دست دادن حافظه و کاهش قدرت شناختی بدون هیچ مانعی مجدداً پیشرفت کرده و حتی بعضی مواقع تسریع هم پیدا میکند.
بنابراین نظریه پلاکها تا حدودی رو به نابودی میباشد. اکثر محققان هنوز هم باور دارند که بتا آمیلوئید عامل بیماری است، با این حال از طرفی نیز این نظریه که مولکولهای پروتئینی آزاد و نه پروتئینهای موجود در پلاکها عامل این بیماری هستند رو به افزایش میباشد. این ایده که با مطالعه ای در ماه آوریل با عنوان تاریخچه نورولوژی آغاز شد، نشان داده و ثابت کرد که موشهایی که در مغزشان پلاک نداشتند اما بتا آمیلوئیدهای شناور در بدنشان وجود داشت به همان اندازه موشهای دارای پلاک و بتا آمیلوئید شناور، دچار زوال شناختی شده بودند. اگر این مسئله در مورد انسانها نیز صادق باشد، پس بسیاری از داروهایی که در حال حاضر مراحل بالینی آزمایشات را سپری می کنند ممکن است بیاثر باشند.
یک مشکل اساسی دیگر نیز این است که درمان پس از آسیب شروع میشود که بسیار دیر میباشد. هنگامی که فردی علائم رفتاری مانند فراموشی از خود نشان میدهد، این بدین معناست که مغز او در حال حاضر در وضعیت نامناسبی قرار دارد. حتی بعید به نظر میرسد که یک شیوه درمانی بتواند عملکرد از دست رفته او را مجدداً بازیابی کند. بنابراین وجود یک نشانگر بیوشیمیایی که میزان پیشرفت بیماری را نشان دهد، میتواند به شناسایی بیمارانی در مرحله اول بیماری هستند کمک کند و از طرفی نیز میتواند افراد مبتلا به آلزایمر را از افرادی که دچار فراموشی معمولی ناشی از افزایش سن هستند متمایز کند. چنین نشانگری برای سازمانهای علمی که آزمایشات بالینی انجام می دهند نیز مفید خواهد بود. آنها به راحتی میتوانند از این طریق ببینند که آیا یک دارویی موثر واقع خواهد بود یا خیر.
بدین ترتیب ابتکار تصویرسازی عصبی بیماری آلزایمر (ADNI) که توسط موسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH) در سال ۲۰۰۴ تاسیس شده است، هم اکنون در حال اندازه گیری سطح پروتئینهای خاصی است که در مایع مغزی نخاعی مبتلایان احتمالی به آلزایمر وجود دارند. هرچند این پروژه هنوز راه طولانی در پیش دارد، با این حال برای تشخیص مراحل اولیه بیماری کمک شایانی کرده است.
ADNI’s anagram DIAN، شبکه آلزایمر با منشا ارثی واقع در دانشگاه واشنگتن سنت لوئیس، رویکرد دیگری را در خصوص نشانگرهای زیستی دنبال میکند. محققان در حال مطالعه بر روی خانوادههای دارای جهش ژنتیکی هستند که منجر به شروع زودهنگام آلزایمر در آنها میشود. این یافتههای ترسناک بدین معناست که میتوان پیشبینی کرد که کدام یک از اعضای یک خانواده در آینده به این بیماری مبتلا خواهد شد و سپس بیوشیمی آنها با سایر خویشاوندانشان که جهش ژنتیکی ندارند مقایسه میگردد.
با این حال میتوان گفت این ضربه نهایی محسوب میشود – همان طور که شرکتهای داروسازی نیز به آن اعتراف کردهاند – و در تحقیقات “R” (یا همان پژوهش) به جای “D” (یا همان توسعه) باید مورد تاکید قرار بگیرد. از این رو به نظر میرسد که زمان مناسبی برای متوقف کردن “R” نمیباشد. تعداد مبتلایان به آلزایمر در آینده سه برابر خواهد شد که خیلی گران تمام خواهد شد. NIH برای تحقیقات بر روی آلزایمر در سال ۲۰۰۵ حدود ۶۴۳ میلیون دلار هزینه کرده است، در حالی که در سال ۲۰۱۱ تنها ۴۸۰ میلیون دلار برای آن بودجه اختصاص داده است. به این کاهش بودجه هیچ توجهی نمیشود. آنها در واقع نیروی محرکه این تحقیقات میباشند. و در این امر نیز شما چیزی را به دست خواهید آورد که برایش هزینه کرده اید. و چنین بیتوجهی در آینده میتواند منجر به این شود که تعداد کثیری از سالمندان دچار زوال عقل و سردرگمی بشوند.