سلامتیمغز و اعصاب

امواج مغزی؛ سطح آلفا را دریابید

امتیازی که به این مقاله می دهید چند ستاره است؟
[کل: ۰ میانگین: ۰]

امواج مغزی تغییرات ریتمیک فعالیت‌های الکتریکی گروهی از نورون‌ها یا سلول‌های عصبی هستند.

امواج مغزی تغییرات ریتمیک فعالیت‌های الکتریکی گروهی از نورون‌ها یا سلول‌های عصبی هستند.هرگاه که فکر، حرکت یا حس می‌کنیم یا چیزی را به خاطر می‌آوریم، نورون‌های ما کار می‌کنند. این کار را پیام‌های الکتریکی کوچکی انجام می‌دهند که با سرعتی برابر ۱۵۶ کیلومتر در ساعت از نورونی به نورون دیگر حرکت می‌کنند. این پیام‌های با انرژی الکتریکی متفاوت از طریق یون‌های روی غشای هر نورون تولید می‌شوند.

هر سلول عصبی دارای ولتاژی است که با شناور شدن یون‌ها درون یا بیرون سلول تغییر می‌کند. این تغییر با تحریکی از جانب یک سلول دیگر شروع می‌شود و هنگامی‌که ولتاژ یک نورون به حد خاصی رسید، آن سلول نیز پیام الکتریکی دیگری را ارسال می‌کند و فرایند تکرار می‌شود.

هنگامی‌که تعدادی از نورون‌ها هم‌زمان پیام‌های الکتریکی ارسال می‌کنند، تغییراتی به‌صورت موجی رخ می‌دهد، به این صورت که گروهی از نورون‌ها همگی هم‌زمان تحریک، خاموش و بار دیگر تحریک می‌شوند.

امواج مغزی بر اساس فرکانس یا بسامد به چند نوع تقسیم‌بندی می‌شوند که برای هرکدام یک نام قراردادی مشخص شده است. پزشکان، این امواج را توسط دستگاه الکتروآنسفالوگراف اندازه گیری می کنند. آن ها الکترودهایی را روی نقاط مختلف سر نصب می کنند و فرکانس آن امواج را در واحد دور بر ثانیه روی کاغذ ثبت می کنند تا بدانند بیمار از نظر اعصاب و روان در چه وضعی قرار دارد.

هر یک از امواج مغزی مسئول کنترل و اثرگذاری بر بخشی از عملکردهای ذهنی، هیجانی و رفتاری انسان هستند.

انواع امواج مغزی:

امواج مغزی انواع مختلفی دارند که هر یک نام قراردادی مخصوص به خودشان را دارند. به طور کلی هر موج مغزی ۲ ویژگی عمده دارد: فرکانس و دامنه.

فرکانس موج به معنای تعداد دور موج در هر ثانیه است. به عبارت دیگر تعداد بالا و پایین شدن های موج در هر ثانیه نشان دهنده ی فرکانس موج است که واحد آن هرتز (Hz) است.

دامنه یا Amplitud موج به معنای میزان بلندی هر موج است که واحد آن میکروولت می باشد.

بنابراین هر موج دامنه و فرکانس مخصوص به خود را دارد که به وسیله‌ی آن شناسایی می شود. در نورولوژی، متخصصین مغز و اعصاب بیشتر با شکل موج خام سر و کار دارند. اما در نوروفیدبک، موج خام مغزی به تمام امواج زیر مجموعه ی سازنده ی موج خام تقسیم بندی می شود و هر یک از موج ها جداگانه مورد بررسی قرار می گیرند. در نورولوژی تاکید بر مورفولوژی و شکل موج خام است در حالی‌که در نوروفیدبک ما با امواج کمی شده و عدد و رقم سر و کار داریم. در نوروفیدبک موج خام مغزی که به وسیله ی الکترودها ثبت می شود، به وسیله ی یک عملیات ریاضی مثل یک منشور به تمام موج های سازنده اش تجزیه می شود. دستگاه نوروفیدبک قابلیت نمایش همه ی امواج را بر حسب نیاز ما دارد. به این موج ها روی صفحه ی نمایش اصطلاحا کانال گفته می شود. کانال اصلی و واقعی در واقع همان موج خامی است که به وسیله ی الکترود روی سر ثبت می شود و سایر موج ها تحت عنوان کانال های مجازی شناخته می شوند، چرا که از تجزیه ی موج اصلی به وجود آمده اند.

نکته: یکی از ویژگی‌های مهم امواج مغزی، رابطه ی معکوس میان فرکانس و دامنه است. به این معنی که با افزایش فرکانس موج، انتظار می رود که دامنه کاهش پیدا کند و بر عکس. به عبارت دیگر، امواج مغزی با فرکانس بیشتر، دامنه ی کمتری دارند و موج های مغزی که فرکانس کمتری دارند در حالت طبیعی دامنه ی بلندتری خواهند داشت.

امواج مغزی بر اساس فرکانس به چند نوع تقسیم بندی می شوند که برای هر کدام نام قراردادی مشخص شده است. هر یک از امواج مغزی مسئول کنترل و اثرگذاری بر بخشی از عملکردهای ذهنی، هیجانی و رفتاری انسان هستند. در ادامه توضیح مختصری از ویژگی های هر یک از امواج مغزی مورد بررسی قرار می گیرد.

ویژگی‌های خاص امواج مغزی و ارتباط آن با رفتار

موج دلتا: (فرکانس ۴_۱ هرتز)

موج دلتا دارای کمترین محدوده‌ی فرکانس در مقایسه با سایر امواج مغزی است. به طور کلی موج دلتا در وضعیت خواب و ناهشیاری بیشتر مشاهده می شود. در این حالت انسان در خواب عمیقی قرار می گیرد؛ که به آن بی هوشی کامل یا کُمای عمیق گفته می شود. موج دلتا در نوزادان زیر ۶ ماه موج غالب است و انتظار می رود که در شرایط طبیعی با افزایش سن از دامنه‌ی این موج کاسته شود. موج دلتا هم چنین در افرادی با علائم آسیب مغزی، ناتوانی در یادگیری، پلک زدن سریع، حرکات سریع چشم  و مغز خواب آلوده مشاهده می شود.

موج تتا: (فرکانس ۸_۴ هرتز)

موج تتا در خلاقیت و درک شهودی و حسی، تمرکز درونی و حافظه نقش مهمی دارد. به آن خواب نیمه عمیق و راحت گفته می شود. این موج در قسمت گیج‌گاهی انسان ظاهر می شود. در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی_کم توجهی، افزایش غیرطبیعی دامنه‌ی موج تتا منجر به زمان واکنش کند و ناتوانی در یادگیری می شود.

موج آلفا: (فرکانس ۱۲_۸ هرتز)

موج آلفا در شرایط هشیاری، آرامش درونی، آمادگی ذهنی، اندیشیدن عمیق و در حالت بسته بودن چشم ها دیده می شود. وقتی انسان به طور طبیعی به خواب می رود این موج محو می شود. در سطح آلفا، فرد از شنیدن صداهای ناهنجار اطرافش رها شده و به درون خودش سفر می کند و در آن جا آرامش عمیقی را حس می کند و می تواند بسیاری از بیماری ها و مشکلات خودش را درمان کند. در افراد خیال باف، افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی_کم توجهی، اختلالات یادگیری، افسردگی، آسیب‌های مغزی خاص و در صورت مصرف مواد و الکل، موج آلفای لوب پیشانی دامنه‌ی بزرگ تری دارد ولی در افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی و بی خوابی، موج آلفا در قسمت پس سری افزایش دامنه خواهد داشت.

موج SMR) sensory motor rhythm) (فرکانس ۱۵_۱۲ هرتز)

این موج در حالت‌های آرامش و تمرکز و بی حرکتی دامنه ی بیشتری دارد. موج SMR یکی از شاخص های اصلی نشان دهنده ی میزان توجه و تمرکز  در افراد می باشد. در بیماران مبتلا به اختلال بیش فعالی_کم توجهی معمولا این موج دامنه ی کم تری در مقایسه با افراد معمولی دارد. در این بیماران افزایش دامنه ی موج SMR منجر به کاهش حرکات و افزایش توجه و تمرکز می شود.

موج بتا: (فرکانس ۲۲_۱۵ هرتز)

این موج در فرایند توجه و تمرکز، حافظه، تفکر، حفظ توجه و حل مسئله تاثیر زیادی دارد. وقتی انسان در بیداری کامل قرار دارد، این موج ظاهر می شود. مواقعی که فرد آرامش خود را از دست می دهد و عصبی می شود، فرکانس این موج به ۲۲ تا ۲۵ دور بر ثانیه می رسد. هر اندازه، میزان این هیجان و استرس بیش تر شود، فعالیت مغز هم زیادتر می شود. اگر فرکانس به بیش از چهل برسد فرد نمی تواند روی عوامل مهم تمرکز کند و دچار خطا و اشتباه در کارهایش می شود. کسانی که بیماری صرع دارند فرکانس امواج مغزی شان به بالاترین حد خودش؛ یعنی ۸۵ دور در ثانیه می رسد و در مقابل، افراد تیزهوش فرکانس امواج مغزشان، کم تر از نوزده دور در ثانیه است. آن ها در این حالت بهتر می توانند تمرکز کنند و مطالب را یاد بگیرند. افزایش دامنه‌ی بتا در اختلالات اضطرابی، وسواس، اختلالات خواب و دندان قروچه دیده می شود.

موج high beta: (فرکانس ۳۵_۲۲)

افزایش دامنه ی این موج در حالت های گوش به زنگی افراطی، اندیشناکی مداوم، پردازش شناختی سریع، زودرنجی و وسواس دیده می شود.

موج گاما: (فرکانس ۴۲_۳۵ هرتز)

موج گاما بیشترین فرکانس را در مقایسه با سایر امواج مغزی دارد و  افزایش دامنه‌ی آن جهت فرایند یادگیری در ارتباط با مسائل پیچیده و چند وجهی ضرورت دارد.

نکته: با افزایش سن از کودکی به بزرگسالی، به تدریج دامنه‌ی موج تتا  کاهش پیدا می کند و دامنه ی موج آلفا افزایش می یابد. اما در اواخر سال های میانسالی و پیری مجددا افزایش دامنه ی موج تتا و کاهش دامنه ی موج آلفا مشاهده می شود. در افرادی که مبتلا به انواع اختلالات نورولوژیک هستند و هم چنین در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی_کم توجهی و اختلالات یادگیری، افزایش دامنه ی موج تتا و کاهش دامنه ی موج آلفا مشاهده می شود.

نکته: نوروفیدبک برای هر فرد، تا حدی منحصر به فرد و خاص عمل می کند. با وجود اینکه اصول و قواعد کلی و عمومی در زمینه ی آستانه ی به هنجار و طبیعی فرکانس و دامنه ی امواج مغزی وجود دارد ولی در نهایت هر فرد با خودش مقایسه می شود. فعالیت الکتریکی امواج مغزی، تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل سن، مواد شیمیایی، اختلالات مغزی و درک حسی محرک های بیرونی قرار می گیرد. در ابتدای تولد، موج های مغزی با فرکانس کمتر و دامنه ی بلندتر غالب هستند. با افزایش سن موج هایی با فرکانس بیشتر و دامنه ی کوتاه تر غالب هستند و در اواخر عمر دوباره موج هایی با فرکانس کم و دامنه ی بلندتر غالب می شوند. بنا بر این در حالت طبیعی دامنه ی امواج مغزی در کودکان بیشتر از بزرگسالان است.

سطح آلفا را دریابید!

حال می‌خواهیم درباره ی امواج مغزی و نحوه ی به کنترل درآوردن آن ها برایت بگوییم و گوشزد کنیم که چه کارهای سودمندی می توانی با یکی از این موج ها انجام دهی.

دانشمندان کشف کرده اند مغز انسان چهار نوع موج تولید می کند، که آن ها در ارتباط نزدیک با سطح هوشیاری، آرامش، خواب و یا بیماری های انسان هستند. فرکانس این امواج، در حالت های گوناگون روان فرد، فرق می کند. پزشکان، این امواج را توسط دستگاه الکتروآنسفالوگراف اندازه گیری می کنند. آن ها الکترودهایی را روی نقاط مختلف سر نصب می کنند و فرکانس آن امواج را در واحد دور بر ثانیه روی کاغذ ثبت می کنند تا بدانند بیمار از نظر اعصاب و روان در چه وضعی قرار دارد. پس بیا ابتدا با موج های مختلف مغز آشنا شویم تا بتوانیم از خواص درمانی آن ها، استفاده کنیم.

شما می توانید سطح امواج مغزی خودت را با اراده ی خودت پایین بیاوری و در سطح آلفا نگه داری و ذهنت را برای به دست آوردن سلامتی مجدد برنامه ریزی کنی، آن هم به وسیله ی تخیلات و تصاویر خوب و قوی که برای درمان خودت در ذهنت ایجاد می کنی. چون در این میان ذهن بر مغز کنترل دارد و مغز بر بدن، در نتیجه بدن هم این برنامه ریزی ذهنی تو را قبول کرده و رو به بهبودی می رود.

البته باید بخواهی که خوب شوی و باور داشته باشی که با این کار بهتر می شوی و بعد انتظار سلامتی را بکشی. پس با سه عبارت «خواستن»، «باور داشتن» و «انتظار دست یافتن به سلامتی» می توانی مشکلات جسمی و یا زندگی خودت را بهبود ببخشی.

اگر فکر کنی این درمان فقط روی افراد دیگر اثر می کند و روی تو اثری نخواهد داشت، داری با همین فکر، یک برنامه ریزی منفی برای سلول های مغزت ترتیب می دهی. آن فکر نمی گذارد بدنت به سوی سلامتی برود، در نتیجه، هر قدر هم تمرین کنی به بهبودی دست پیدا نمی کنی. سعی کن با اعتقاد به سلامتی یافتن و دید خوب این تمرینات را انجام بدهی.

آمادگی رفتن به سطح آلفا

برای این که سریع تر به سطح آلفا برسی، باید فکرت را روی تمام اعضای بدنت متمرکز کنی و عضلات آن قسمت ها را یک به یک شل و آزاد کنی؛ تا آرامشت عمیق تر شود. روی یک صندلی راحت بنشین و به آن تکیه بده؛ یا راحت روی زمین دراز بکش. حالا شروع کن از فرق سرت به شل کردن عضلات. ابتدا عضلات فرق سر را شل کن. بگذار کاملاً رها و آزاد باشند. پیشانی خودت را شل کن. چشم ها و اطراف آن ها را شل کن. عضلات صورت را رها کن تا از حالت سفتی خارج شوند. زبان و عضلات گردن، شانه ها، بازوها، کف دست ها و انگشتان دست ها را یک به یک شل و منبسط کن. حالا فکرت را به سمت قفسه ی سینه و پشت بدنت هدایت کن و آن ها را شل کن. شکم، کمر، باسن، ران ها، زانوها، ساق ها، مچ و کف پاها را هم با آرامش یک به یک شل و رها کن. با پایان یافتن این روش که نامش تن آرامی پیش رونده است، آرامش تمامی اعضای بدنت فرا می   گیرد.

طریقه ی رفتن به سطح آلفا

در همان وضعیت قبل بمان. حالا چشمانت را ببند و زیر پلک های بسته، مردمک چشم هایت را به طرف بالا ببر و نگه دار. این کار باعث می شود نیم کره ی راست مغز فعال تر شده و امواج آلفای بیش تری تولید کند؛ در ضمن باعث واضح تر شدن تصاویر ذهنت می شود. حالا در ادامه اعداد را از صد تا به یک، به صورت برعکس بشمار. این کار باعث عمیق شدن آرامش می شود و به سطح آلفا رسیدن را راحت تر می کند. آهسته و با آرامش زیر لب بشمار ۱۰۰، ۹۹، ۹۸، ۹۷، ۹۶،. .. و همین طور ادامه بده. هر بار که اعداد را رو به پایین می شماری، بیش تر به سطح آلفا نزدیک می شوی. ..، ۸۳، ۸۲، ۸۱، ۸۰، ۷۹،. .. همین طور بشمار و رو به اعداد پایین تر برو. ..، ۵۶، ۵۵، ۵۴، ۵۳،. .. ذهنت آرام تر و آرام تر می شود؛ آهسته و آرام ادامه بده و اعداد را بشمار. ..، ۳۰، ۲۹، ۲۸، ۲۷،. .. با هر شماره آرامشت عمیق تر می شود. ..، ۵، ۴، ۳، ۲، ۱؛ اکنون آرامش بیش تری حس می کنی و آماده می شوی تا تلقینات درمانی را روی خودت انجام دهی.

تلقین در سطح آلفا

در ادامه، همان طور که چشم ها بسته و رو به بالاست، در ذهنت، خودت را با بیماری که قصد درمانش را داری، تصور کن؛ مثلاً اگر پادرد داری، در ذهنت به مشکل پاهایت فکر کن که داری به سختی راه می روی و سپس تصور کن لحظه به لحظه پادردت بهتر و بهتر می شود و داری راحت راه می روی. وقتی این تصویر را در ذهنت ایجاد می کنی، مغز آن تصاویر را مدام برای بدن دیکته می کند و بدن به مرور آن را بی کم و کاست برای بهتر شدن عملی می کند.

خوب حالا که در ذهنت درمان خودت را به نحو احسن تصور کردی، چند بار به خودت بگو «من هر لحظه از نظر جسمی و روانی، سالم و سالم تر می شوم و این سلامتی را برای همیشه حفظ می‎کنم.» وقتی این تلقین را با اعتقاد انجام دادی، دیگر کار در سطح آلفا به انتها رسیده است، و باید به وضعیت عادی برگردی. برای این کار باید از عدد یک تا پنج آهسته بشماری و به خودت بگویی «وقتی در شماره ی پنج چشمانم را باز کردم، حس خوبی خواهم داشت. حالم نسبت به قبل بهتر خواهد شد و سرحال خواهم بود.»

آهسته بشمار ۱، ۲، ۳،. .. باز به خودت بگو وقتی در شماره ی پنج چشم هایم را باز کنم، حالم خیلی بهتر از قبل خواهد بود. ادامه بده. ..، ۴، ۵؛ حالا چشمانت را آهسته باز کن و اعضای بدنت را آهسته حرکت بده تا از کرختی بیرون بیایند. احساس تازه ای پیدا کرده ای، سنگینی غم و غصه از وجودت کم تر شده است. جسمت آرام تر و فکرت بازتر شده است. حالا برای این که در رفتن به سطح آلفا ورزیده شوی و در روزهای بعد خیلی سریع تر از حال به سطح آلفا برسی، باید سعی کنی این تمرین را چهل روز به این ترتیب انجام بدهی. ده روز معکوس از صد تا به یک بشمار و تلقین کن. ده روز بعد، از شماره ی پنجاه تا یک انجام بده. ده روز بعدی را از ۲۵ تا یک بشمار؛ و ده روز آخر هم از ده تا به یک این شمارش ها را انجام بده.

در فاصله ی این ده روزها، می بینی که هر بار چه قدر سریع تر از قبل می توانی وارد سطح آلفا شوی و به درون آرامش فرو بروی. بعد از چهل روز فقط کافی است، چشمانت را ببندی و رو به بالا کنی و فقط با شمردن از پنج تا یک سریع وارد سطح آلفا شوی و در آرامش ذهنی فرو بروی. به طور مثال، بیماری قلبی خودت را مجسم کرده و بعد روی خوب شدن همان بیماری در ذهن، فکر کنی. با تکرار این مراحل در دفعه های دیگر، می توانی آن مشکل را کاملاً برطرف کنی.

دوست گرامی، امیدواریم اگر دچار بیماری ای هستی، با این روش خودت را مداوا کنی و همیشه سلامت و سرزنده به زندگی و رسیدن به اهدافت ادامه دهی.

امتیاز کاربران

[taq_review]
آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
بله
تقریبا
خیر

داریوش طاهری

اولیــــــن نیستیــم ولی امیـــــد اســــت بهتـــرین باشیـــــم...!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا