اکوکاردیوگرافی چیست؛ خطرات، انواع و کاربرد

اکوکاردیوگرافی (Echocardiography) آزمایشی است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر زنده از قلب شما استفاده می‌کند. تصویر اکوکاردیوگرام نامیده می‌شود. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا عملکرد قلب و دریچه‌های آن را بررسی کند.

تصاویر می‌توانند به آنها کمک کنند تا اطلاعاتی در مورد:

• اندازه قلب، به عنوان مثال، اگر تغییری در اندازه اتاقک، گشاد شدن یا ضخیم شدن وجود داشته باشد.
• لخته شدن خون در حفره‌های قلب
• مایع در کیسه اطراف قلب
• مشکلات آئورت که شریان اصلی متصل به قلب است
• مشکلات در عملکرد پمپاژ یا عملکرد آرامش بخش قلب
• مشکلات در عملکرد دریچه‌های قلب
• فشار در قلب

اکوکاردیوگرام در تعیین سلامت عضله قلب، به ویژه پس از حمله قلبی، کلیدی است. همچنین می‌تواند نقایص قلبی یا بی نظمی‌ها را در نوزادان متولد نشده آشکار کند.

انجام اکوکاردیوگرام بدون درد است. فقط در موارد بسیار نادر با انواع خاصی از اکوکاردیوگرام یا استفاده از کنتراست برای اکوکاردیوگرام خطراتی وجود دارد.

چرا اجرا می‌شود؟

پزشک ممکن است به دلایل مختلفی دستور اکوکاردیوگرافی را بدهد. برای مثال، ممکن است در آزمایش‌های دیگر یا در حین گوش دادن به ضربان قلب شما از طریق گوشی پزشکی، چیز غیرعادی کشف کرده باشند.

اگر ضربان قلب نامنظم دارید، پزشک ممکن است بخواهد دریچه‌ها یا حفره‌های قلب را بررسی کند یا توانایی قلب شما برای پمپاژ را بررسی کند. آنها همچنین ممکن است در صورت بروز علائم مشکلات قلبی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس یا اگر EKG غیرطبیعی (الکتروکاردیوگرام) دارید، درخواست کنند.

انواع

انواع مختلفی از اکوکاردیوگرافی وجود دارد.

اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک

این رایج‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی است.

دستگاهی به نام مبدل بر روی قفسه سینه و روی قلب شما قرار می‌گیرد. مبدل امواج اولتراسوند را از طریق قفسه سینه به سمت قلب شما می‌فرستد. یک کامپیوتر امواج صوتی را هنگامی‌که به مبدل باز می‌گردند تفسیر می‌کند. این تصاویر زنده ای را تولید می‌کند که روی مانیتور نشان داده می‌شوند.

یک متخصص بهداشت دستورالعمل‌هایی را برای جمع آوری انواع مختلف تصاویر و اطلاعات دنبال می‌کند.

انتظار چیست

اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (Transthoracic echocardiography) بدون درد و غیرتهاجمی‌است. قبل از انجام این آزمایش نیازی به انجام آمادگی خاصی نیست و نیازی به زمان نقاهت نخواهد بود.

در مرکز آزمون، به احتمال زیاد موارد زیر رخ خواهد داد:

• باید لباس‌های خود را از کمر به بالا درآورید و لباس مجلسی بپوشید.
• اگر پزشک از رنگ کنتراست یا محلول نمکی استفاده می‌کند، محلول را تزریق یا تزریق می‌کند.
• روی میز یا برانکارد به پشت یا پهلو دراز می‌کشید.
• تکنسین ژل را روی قفسه سینه اعمال می‌کند و یک عصا را روی قفسه سینه حرکت می‌دهد تا تصاویر را جمع آوری کند.
• آنها ممکن است از شما بخواهند که موقعیت خود را تغییر دهید یا نفس خود را برای مدت کوتاهی در فواصل زمانی مشخص حبس کنید.

اکوکاردیوگرافی ترانس مری

برای تصاویر دقیق تر، پزشک ممکن است اکوکاردیوگرام ترانس مری (Transesophageal echocardiography) را توصیه کند.

در این روش، پزشک یک مبدل بسیار کوچکتر را از طریق دهان به سمت گلو هدایت می‌کند. آنها گلوی شما را بی‌حس می‌کنند تا این روش را آسان‌تر کنند و رفلکس گگ را از بین ببرند.

لوله مبدل از طریق مری شما هدایت می‌شود، لوله ای که گلو را به معده شما متصل می‌کند. با استفاده از مبدل پشت قلب، پزشک می‌تواند دید بهتری از هر گونه مشکلی داشته باشد و برخی از حفره‌های قلب را که در اکوکاردیوگرام ترانس قفسه سینه دیده نمی‌شوند، تجسم کند.

انتظار چیست

قبل از قرار ملاقات، پزشک احتمالاً از شما می‌خواهد که ۸ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید.

در این روش، آنها:

• ممکن است یک آرامبخش خفیف برای کمک به شما قبل از شروع تزریق کنید؛ 
• گلوی شما را با ژل یا اسپری بی حس کننده بی حس می‌کند؛ 
• لوله را به آرامی‌وارد دهان شما می‌کند و آن را به سمت پایین گلوی شما هدایت می‌کند و مراقب باشید که آسیب نبیند؛ 
• برای دریافت تصاویر واضح، لوله را به سمت بالا، پایین و به طرفین حرکت می‌دهد. 

در حین عمل نباید دردی احساس کنید و مشکلی در تنفس وجود نخواهد داشت. این روش معمولا ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد.

پس از انجام عمل، می‌توانید انتظارات زیر را داشته باشید:

• شاید لازم باشد چند ساعت در بیمارستان بمانید. در حالی که پزشک فشار خون و سایر علائم شما را کنترل می‌کند.
• ممکن است گلوی شما برای چند ساعت درد داشته باشد.
• پزشک احتمالاً به شما توصیه می‌کند که تا ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از عمل چیزی نخورید یا ننوشید و تا چند ساعت از مایعات داغ پرهیز کنید.
• پس از ۲۴ ساعت می‌توانید به فعالیت‌های روزانه خود بازگردید.

اکوکاردیوگرافی استرس

اکوکاردیوگرام استرس (Stress echocardiography) یا اکو استرس از اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک استفاده می‌کند، اما پزشک قبل و بعد از ورزش یا مصرف دارو تصاویری می‌گیرد تا ضربان قلب شما را تندتر کند. این به پزشک شما اجازه می‌دهد تا عملکرد قلب شما را تحت استرس آزمایش کند.

همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا علائمی‌از نارسایی قلبی، فشار خون بالا و سایر مشکلات وجود دارد یا خیر.

انتظار چیست

پزشک شما تکه‌هایی را به قفسه سینه شما می‌چسباند که به دستگاه اکوکاردیوگرافی متصل می‌شوند.

سپس از یکی از موارد زیر برای افزایش اندکی استرس بر روی قلب شما استفاده می‌کنند:

• ورزش روی تردمیل یا دوچرخه ثابت
• داروهایی مانند دوبوتامین
• تنظیم ضربان ساز، اگر دارید

اکوکاردیوگرام و سایر دستگاه‌ها داده‌ها را در فواصل زمانی مختلف جمع‌‌آوری می‌کند تا ببینید که قلب چگونه پاسخ می‌دهد و چقدر خوب کار می‌کند.

آنها شما را اندازه گیری می‌کنند:

• ریتم قلب
• نفس کشیدن
• فشار خون

برای تست استرس ورزشی:

• برای تمرین آماده به آزمون بیایید.
• قبل از آزمایش، پزشک ممکن است رنگ کنتراست را برای کمک به ارائه تصویر واضح‌تر تزریق کند.
• پزشک ضربان قلب و فشار خون شما را قبل از شروع، در حین و بعد از ورزش اندازه گیری می‌کند.

قبل از قرار ملاقات، پزشک به شما خواهد گفت که آیا نیاز به ایجاد هرگونه تغییری، مانند قطع دارو، قبل از مراجعه به آزمایش دارید یا خیر. اکو استرس معمولاً حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، اما بسته به مدت زمانی که ورزش می‌کنید یا مدت زمان مصرف دارو برای افزایش ضربان قلب شما می‌تواند متفاوت باشد.

اکوکاردیوگرافی سه بعدی

یک اکوکاردیوگرافی سه بعدی (۳ بعدی) از اکوکاردیوگرافی ترانس مری یا ترانس توراسیک برای ایجاد یک تصویر سه بعدی از قلب شما استفاده می‌کند. این شامل چندین تصویر از زوایای مختلف است. قبل از جراحی دریچه قلب و برای تشخیص مشکلات قلبی در کودکان استفاده می‌شود.

انتظار چیست

در برخی موارد پزشک ممکن است یک ماده کنتراست برای به دست آوردن تصویر واضح تر استفاده کند. شما این را به عنوان تزریق در طول اسکن دریافت خواهید کرد.

اکوکاردیوگرافی جنین

اکوکاردیوگرافی جنین برای مادران باردار در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری استفاده می‌شود. مبدل بر روی شکم فرد باردار قرار می‌گیرد تا مشکلات قلبی جنین را بررسی کند. این آزمایش برای نوزاد متولد نشده ایمن در نظر گرفته می‌شود زیرا برخلاف اشعه ایکس از اشعه استفاده نمی‌کند.

انتظار چیست

این روش مشابه روش اکوکاردیوگرافی ترانس قفسه سینه است، اما پزشک عصا را از روی شکم فرد باردار در اطراف محلی که قلب نوزاد قرار دارد عبور می‌دهد.

خطرات

اکوکاردیوگرافی بسیار ایمن در نظر گرفته می‌شود. برخلاف سایر تکنیک‌های تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، اکوکاردیوگرام از اشعه استفاده نمی‌کند.

رنگ‌ها و تکه‌های کنتراست

اگر اسکن شامل تزریق ماده حاجب یا سالین آشفته باشد، خطر جزئی عوارضی مانند واکنش آلرژیک به ماده حاجب وجود دارد. در دوران بارداری نباید از کنتراست استفاده کرد.

هنگامی‌که الکترودهای EKG از پوست شما برداشته می‌شود، احتمال ناراحتی جزئی وجود دارد. این ممکن است شبیه به کشیدن یک چسب زخم باشد.

اکوکاردیوگرافی ترانس مری

احتمال نادری وجود دارد که لوله مورد استفاده در اکوکاردیوگرام ترانس مری مری را خراش دهد و باعث تحریک شود. در موارد بسیار نادر، می‌تواند مری را سوراخ کرده و باعث ایجاد یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی به نام سوراخ شدن مری شود.

شایع‌ترین عارضه جانبی، گلودرد به دلیل تحریک پشت گلو است. همچنین ممکن است به دلیل آرام بخش مورد استفاده در این روش، کمی‌احساس آرامش یا خواب آلودگی کنید.

اکوکاردیوگرافی استرس

دارو یا ورزش مورد استفاده برای بالا بردن ضربان قلب در اکوکاردیوگرام استرسی می‌تواند به طور موقت باعث ضربان قلب نامنظم یا تسریع حمله قلبی شود. متخصصان پزشکی بر این روش نظارت خواهند داشت و خطر واکنش‌های جدی مانند حمله قلبی یا آریتمی را کاهش می‌دهند.

در طول روش

اغلب اکوکاردیوگرافی کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و می‌تواند در بیمارستان یا مطب پزشک انجام شود.

برای اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک مراحل به شرح زیر است:

• باید از کمر به بالا لباس بپوشید.
• تکنسین الکترودها را به بدن شما متصل می‌کند.
• تکنسین یک مبدل را به جلو و عقب بر روی سینه شما حرکت می‌دهد تا امواج صوتی قلب شما را به عنوان تصویر ضبط کند.
• ممکن است از شما خواسته شود که به روش خاصی نفس بکشید یا حرکت کنید.

برای اکوکاردیوگرام ترانس مری مراحل به شرح زیر است:

• گلوی شما بی‌حس می‌شود.
• سپس به شما یک آرام بخش داده می‌شود تا به شما کمک کند در طول عمل آرام شوید.
• مبدل با یک لوله به سمت گلوی شما هدایت می‌شود و از طریق مری از قلب شما عکس می‌گیرد.

اکوکاردیوگرام استرس مانند اکوکاردیوگرام ترانس قفسه سینه است، با این تفاوت که اکوکاردیوگرام استرس قبل و بعد از انجام ورزش عکس می‌گیرد. مدت زمان تمرین معمولاً ۶ تا ۱۰ دقیقه است اما بسته به میزان تحمل ورزش و سطح آمادگی بدنی شما می‌تواند کوتاه تر یا طولانی تر باشد.

چگونه برای اکوکاردیوگرام آماده شویم

اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک نیاز به آمادگی خاصی ندارد.

با این حال، اگر اکوکاردیوگرام ترانس مری انجام دهید، پزشک به شما دستور می‌دهد که ۸ ساعت قبل از آزمون چیزی نخورید. این برای جلوگیری از استفراغ شما در طول آزمایش است. همچنین ممکن است تا چند ساعت پس از آن به دلیل داروهای آرام بخش نتوانید رانندگی کنید.

اگر پزشکتان اکوکاردیوگرام استرسی را تجویز کرده است، لباس و کفشی بپوشید که برای ورزش راحت باشد.

بهبودی پس از اکوکاردیوگرام

به طور کلی، زمان ریکاوری کمی‌برای اکوکاردیوگرام لازم است.

پس از انجام اکوکاردیوگرام ترانس مری، ممکن است برای چند ساعت کمی گلو درد داشته باشید، اما باید بتوانید روز بعد به فعالیت‌های معمول خود بازگردید.

نتایج

هنگامی‌که تکنسین تصاویر را به دست آورد، معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد تا اندازه گیری‌ها را انجام دهد. سپس پزشک می‌تواند تصاویر را بررسی کرده و نتایج را به یکباره یا در عرض چند روز به شما اطلاع دهد.

نتایج ممکن است بی نظمی‌هایی مانند موارد زیر را نشان دهد:

• آسیب به عضله قلب؛ 
• نقص‌های قلبی؛ 
• اندازه اتاقک قلب غیر طبیعی؛ 
• مشکلات عملکرد پمپاژ؛ 
• سخت شدن قلب (stiffness of the heart)؛ 
• مشکلات دریچه؛ 
• لخته شدن در قلب؛ 
• مشکلات جریان خون به قلب در حین ورزش؛ 
• فشار در قلب. 

اگر پزشک شما نگران نتایج شما باشد، ممکن است شما را به یک متخصص قلب ارجاع دهد. این پزشک متخصص قلب است. پزشک ممکن است قبل از تشخیص هر مشکلی، آزمایش‌ها یا معاینات فیزیکی بیشتری را تجویز کند.

اگر بیماری قلبی برای شما تشخیص داده شود، پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی که برای شما بهترین کار را انجام می‌دهد، تهیه کند.

نکته و ایده

اکوکاردیوگرام می‌تواند نشان دهد که قلب شما چقدر خوب عمل می‌کند و نقاطی را که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد برجسته کند. در بیشتر موارد، این روش غیر تهاجمی‌است، اما پزشک ممکن است رنگ کنتراست یا سالین آشفته را برای دریافت تصویر واضح‌تر تزریق کند.

در مورد اکوکاردیوگرافی ترانس مری، پزشک گلو را بی‌حس می‌کند و یک مبدل را از آن عبور می‌دهد تا تصویر واضح‌تری دریافت کند. در تست استرس ورزشی، باید آماده ورزش شوید، مگر اینکه پزشکتان بگوید ورزش دخیل نیست.

اکوکاردیوگرام روش‌های موثری برای ارائه اطلاعات دقیق در مورد قلب است. آنها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا مشکلات قلبی و قلبی عروقی را تشخیص دهد و در صورت بروز مشکل، درمان مناسب را بیابد.