گاهی بهترین کمک به بیمار عدم تزریق خون است/ گروه های خونی نادر را بشناسیم

چه قدر با نوع گروه خونی خود آشنا هستید؟ لزوم آگاهی از گروه خونی خود هنگامی دو چندان ضرورت می یابد که فرد دارای خون نادر باشد در این صورت به خاطر کمیاب بودن آن، ممکن است با مشکلات زیادی هنگام درمان و معالجه روبه رو شود. پزشکان معتقدند شناسایی گروه های خونی پیش از بروز مشکل می تواند جان بیمار را از مشکلات احتمالی در مواقع بحرانی نجات دهد، گروه خونی شماری از افراد با ملیت های مختلف در دنیا به گروه خونی نادر مشهور است این افراد فقط می توانند خون خود را در اختیار فرد مشابه قرار دهند و نمی توانند خونشان را به گروه های خونی شناخته شده اهدا کنند، مصطفی مقدم مدیر طرح ملی خون های نادر و رییس آزمایشگاه رفرانس ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون در گفت و گوی پیش رو ما را با خون های نادر آشنا می کند.

گروه خونی نادر چگونه خونی می باشد؟ و چند نوع خون نادر تا کنون شناسایی شده است؟

– اگر گروه خونی فردی بین ۵ تا ۱۰هزارنفر از جمعیت مشاهده نشده باشد گروه خونی نادر نامیده می شود، همه ما با رایج ترین ترین گروه های خونی که عبارتند از   A.B.AB. و گروه خونی O آشنا هستیم که سالانه بیش از ۲ میلیون خونگیری در سال در کشور انجام شده و در اختیار نیازمندان و بیمارستانها قرار داده می شود، اما ۳۶۰ نوع گروه خونی غیر از گروه های یاد شده شناسایی شده است که ممکن است فرد در زمانی متوجه نادر بودن خون خود می شود که دچار حادثه ای شده و یا صدمه ای دیده باشد یا زنانی که سقط های مکرر داشته اند متوجه این موضوع شوند که دارای خون نادر هستند.

لطفا گروه‌های خونی نادر شناسایی شده را معرفی بفرمایید؟

– در گروه خونی بمبئی در کشور تا کنون ۴۲ نفر شناسایی شده اند که از هر ۲ میلیون ایرانی یک نفر از این گروه خون برخوردار است، خونی با نام (چلانو) شناسایی شده در کل کشور ۶ نفر با این گروه خونی نادرزندگی می کنند، در گروه خونی دی // (دش دش) نیز تا کنون هشت نفر در کشور شناسایی شده اند و ۲۲ نفر نیز در دنیا از گروه خونی RHNOLبرخوردارند که از میان این ۲۲ نفر دو نفر در ایران زندگی می کنند، مثلا در تعریف گروه خونی بمبئی افرادی که دارای این گروه خونی نادر هستند، فاقد پادتن اچ (ماده اچ) در سرم خود هستند، ماده اچ در سرم گروه خونی (o) وجود دارد، لذا آنان قادر به تولید پادتن A,B(مادهA,مادهB) بر سطح گلبولهای قرمز خود نیستند، افراد این گروه نمی تواننند از هیچ یک از گروه های خونی حتی (O) منفی خون دریافت نمایند و فقط از گروه خونی بمبئی پذیرش دارند.

اگر در صورت عدم اطلاع شخصی که دارای خون نادر باشد به او خونی مغایر با خون نادر تزریق شود چه خطری ممکن است خون گیرنده را تهدید کند؟

– خون تزریقی باید با بدن خون گیرنده سازگاری داشته باشد، در غیر این صورت بدن واکنش نشان می دهد و عوارض خطرناکی متوجه فرد می شود به طوریکه کلیه ها از کار افتاده، سیستم ایمنی بدن دچار شوک می شود و حتی ممکن است فرد به کما برود، حتی در مواردی با تزریق ۱۰سی سی خون، فرد خون گیرنده می میرد اما برخی از پزشکان با وجود واکنش منفی بدن بیمار به دلیل ناآگاهی نسبت به این موضوع دوباره خون تجویز می کنند و او را در موقعیت مرگباری قرار می دهد، مثلا در گروه خونی RHNOLاگر برای این ۲۲ نفر در دنیا اتفاق و سانحه ایی پیش بیاید که به خون نیازمند باشند با خطرات جدی مواجه خواهند بود و یقینا بدون در نظر گرفتن تمهیدات ویژه تامین خون مورد نظر این افراد خاص سخت خواهد بود.

افراد با گروههای خونی نادر چگونه شناسایی می شوند؟

– سالانه بین ۵ تا ۱۰ هزار خونی که از اهدا کنندگان از استانهای مختلف به سازمان انتقال خون وارد می شود آزمایشگاه ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون با استفاده از دستگاه های اتوماسیون و مواد کمیاب آنها را مورد بررسی قرار داده و مورد شناسایی واقع می شوند، و از عمل های جراحی که در بیمارستانها انجام می شود و فردی به خون نیاز پیدا می کند، اگر بیمارستانی نتواند خون مورد نیاز را تامین کند از سازمان انتقال خون درخواست کمک کرده و خون فرد  بررسی  می شود، تا نوع خون نادر فرد شناسایی و به او کمک های لازم ارائه شود، یا زنانی که سقط های مکرر دارند و نتوانسته اند مادر شوند را می توان به ناخوانا بودن خون مادر با نوزاد ارتباط داد زیرا ۵۰درصد از خون نوزاد از خون پدر می باشد و این سقط های مکرر هم یکی از نشانه های داشتن خون های نادر می باشد، که در گروه خونی دی//(دی دش دش) از شش فرد شناسایی شده در کشور پنج خانم به دلیل سقط های مکرر  و آقایی مشهدی برای پیوند کلیه مورد شناسایی قرار گرفته که برای پیوند کلیه ایشان سازمان انتقال خون قول تامین خون مورد نظر ایشان را داده است اما تصمیم واحد و جامعی در خصوص چگونگی پیوند کلیه ایشان گرفته نشده است.

غیر از موارد یاد شده چگونه می توان به نادر بودن خون خود یا اطرافیان پی برد؟

– اگر در میان بستگان و افراد فامیل در مراجعه برای خون گیری از بیمارستان شخص متوجه شد خونی سازگار با خونش پیدا نمی شود یا جراحی وی به دلیل پیدا نشدن خون مورد نظر به عقب افتاده و بدنش به خون تزریقی واکنش نشان می دهد، متوجه باشد که ممکن است در دسته افراد با خونهای نادر قرار بگیرد و حتما می بایست خونشان را برای بررسی  به  سازمان انتقال خون بدهند و حتما به این نکته اذعان داشته باشد که ممکن است در میان خانواده و بستگانش نیز افرادی با خون های نادر وجود داشته باشد.

در تزریق خون به بیماران چه توصیه ای برای پزشکان دارید؟

– الزاما در این زمینه هشدار می دهیم که اگر خون تزریقی با بدن بیمار سازگاری نداشت نباید این خون در دفعات بعد به بیمار تزریق شود زیرا ممکن است واکنشهای بعدی بدن و سیستم ایمنی غیر قابل پیش بینی باشد، یکی از مهمترین پیامهای سازمان انتقال خون این است که در این موارد (بهترین تزریق خون عدم تزریق خون است) به پزشکان عزیز هم توصیه می کنیم که اگر در دفعات اول متوجه عدم سازگاری خون دریافتی توسط بیمار شدند در تجویز خون های بعدی دقت عمل و ظرافت و حساسیت داشته باند تا بیمار دچار عوارض ثانویه نشود.

کدام یک از کشورهای آسیایی توانمندی شناسایی و نگه داری خونهای نادر را دارا بوده و جایگاه کشورمان در مجامع بین المللی انتقال خون و خونهای نادر چگونه است؟

– در یک برنامه ملی از پیش تعیین شده سعی سازمان بر این بوده که خونهای نادر از افراد دریافت شده را جمع آوری کند، این خون ها در دمایی منهای ۸۰ درجه ذخیره و نگه داری می شود، در سطح آسیا کشورهای چین، ژاپن و ایران از توانمندی شناسایی و ذخیره خونهای نادر برخوردارند، از سال ۲۰۱۰ با اطلاع رسانی به انجمن بین المللی خونهای نادر و بازدید بازرسان این سازمان از تجهیزات لازم عضو انجمن بین المللی خونهای نادر شده ایم و علاوه بر خدمات دهی به هم میهنان، بانک اطلاعاتی انجمن خونهای نادر با بانک اطلاعاتی انجمن خونهای نادر در سطح بین المللی همراه بوده و اگر یکی از کشورهای همجوار به خون نادری نیاز داشته باشند سازمان این توانایی را دارد که خون های نادر را در دیگر مناطق آسیا تامین نماید.

سازمان انتقال خون برای فرآیند تهیه و نگهداری خونهای نادر چه میزان هزینه می کند؟

– سازمان انتقال خون برای فرآیند تهیه و نگهداری یک کیسه خون نادر ۵ میلیون تومان هزینه می کند و از زمان تشخیص خون مناسب بیمار تا زمان تزریق که ممکن است یکی از شهرهای دور از پایتخت باشد یک کارشناس بانک خون به منظور اطمینان از استاندارد بودن شرایط نگهداری و مصرف خون نادر ارسالی را همراهی می کند.

– آیا در صورت نیاز به خون در افراد نادر هم میهنانی که در زمره خونهای نادر قرار دارند می بایست برای دریافت خون هزینه ای پرداخت کنند؟

– به هیچ وجه. برای این افراد به صورت رایگان ارسال می شود، در صورت ارسال به خارج از کشور هزینه ها مورد بررسی قرار گرفته و دریافت می شود زیرا پروسه زمان بر و هزینه بر با حساسیت های بالا و خطر انتقال عفونت همراه می باشد

به عنوان آخرین سوال بفرمایید بر روی کارت پایان خدمت و گواهینامه گروه خونی افراد درج می شود، مثلا فردی با گروه خونی A+در تصادف و سانحه ای مطمئن است که گروه خونی‌شان شناسایی شده و جزء گروه های خونی نادر نمی باشد نظرتان در این باره چیست؟

– در واقع بیش از ۳۶۰ گروه خونی داریم که آن دسته از گروههای مثبت و منفی که در برخی کارت های شناسایی درج  می شود، فقط گروه های اصلی است، مثلا صرف مشخص شدن این که یک فرد دارای گروه خونی A+است کافی نیست چرا که ممکن است فردی با گروه خونی A+هم باشد اما گروه‌های خونی دیگری هم داشته باشد.