کلینیک و پاراکلینیک؛ فرق بالینی و پیرابالینی چیست

معاینه بالینی

(معاینهٔ بدنی / آزمایش بالینی / سمپتوماتولوژی یا «چک‌آپ») (Clinical examination)

در پزشکی و پرستاری به دانش درک و شناخت علائم پزشکی (ساین) ونشانه‌های بیماری (سمپتوم) گفته می‌شود که با حس‌های پنجگانه معمولی و بدون نیاز به تجهیزات ویژه پزشکی یا بعبارتی بر بالین بیمار نیز، قابل شناخت و درک بوده و در نخستین مراجعه بیمار و بصورت سرپایی (درون مطب و کلینیک) توسط پزشک و یا پرستار تشخیص و مدرک می‌شوند. آزمون کلینیکال همواره همراه با شرح‌حال بیمار باید تهیه شود چرا که بهترین گزارش از سمپتوم و نشانه‌های بیماری که در حقیقت تجربه خود بیمار از بیماری خویش است در شرح‌حال یا آنامنسی درج شده و مجموع آزمون‌های بالینی و شرح‌حال پرونده پزشکی بیمار را تشکیل می‌دهند. بنابر یک فراپژوهش بنیاد همیاری کوکران معاینه معمول سالانه خطر ابتلا به بیماری یا مرگ را کاهش نمی‌دهد و برعکس می‌تواند منجر به تشخیص بسیاری مشکلات کم‌خطر و افراط در روند درمان شود.

کاربرد در پزشکی

آزمون یا معاینه جامع فیزیکی یا معاینه اجرایی، به طور معمول شامل تست‌های آزمایشگاهی،رادیوگرافی قفسه سینه، تست عملکرد ریوی، اودیوگرام، سی‌تی‌اسکن کامل بدن،الکتروکاردیوگرام، تست قلب تحت فشار، آزمایش‌های عروقی، آزمایش ادرار، آزمایش ماموگرافی یا پروستات بسته به جنس بیمار می‌شوند. و در پزشکی کاربردهایی گوناگون دارند:

ایجاد رابطه پزشک _ بیمار

معاینه علاوه بر امکان شناسایی علائم بیماری، به عنوان آیین و رسمی که نقش مهمی را در شکل‌گیری رابطه پزشک یا پرستار با بیمار ایفا می‌کند، توصیف می‌شود.

معاینه پیش‌استخدامی

معاینات پیش از استخدام از دیگر کاربردهای معاینه بالینی است و آزمون‌های غربالگری و کنترلی هستند که داوری در مورد مناسب بودن یک کارگر برای استخدام بر اساس نتایج حاصل از معاینه فیزیکی وی را آسان می‌نمایند. بسیاری از کارفرمایان در کشورهای پیشرفته بر این باورند که با استخدام کارگرانی که معاینه پیش‌استخدامی طبق معیارهای ویژه و انحصاری را می‌گذرانند، در مجموع مشکل کمتری از نظر غیبت به علت بیماری یا آسیب‌های محیط کار کمتری خواهند داشت.

ساختار و تفسیر

معاینه فیزیکی ممکن‌است شامل بررسی علائم حیاتی از جمله بررسی دما، فشار خون، نبض و تعداد تنفس باشد. پزشک یا پرستار باید از حواس بینایی، شنوایی، لامسه، و گاهی بویایی (در عفونت، اورمی، کتواسیدوز دیابتی) باهم استفاده کند.

آزمایش کلینیک یا بالینی بر چهار اصل استوار است که همگی توسط حس‌های پنچگانه معمولی قابل درک هستند. آزمون بالینی شامل چهار عمل زیر است:

• مشاهده: شامل نگاه به تمام بدن بیمار از سر تا پا برای درک تفاوت‌ها و مشکلات قابل دیدن از جمله قرمزی، تورم، تغییر رنگ در اندام‌ها و زخم‌ها و غیره.
• لمس: شامل لمس پوست و ایجاد فشار توسط انگشت بر روی ناحیه مورد نظر و درک و تشخیص تغییر و یا سختی و یا نرمی غیرطبیعی اندام زیر پوست و نیز تشخیص واکنش اندام درحال لمس.
• دق: ایجاد ضربه خفیف غیر مستقیم بر نواحی مختلف بدن و شناخت تغییرات در آن‌ها.
• سمع: شنیدن وضعیت صوتی اندام‌ها شامل قلب، ریه، پریستالسی روده و غیره.

پس از اینکه چهار عمل اصلی انجام گرفت و با توجه به گمانه‌زنی پزشک برای بیماری‌های ممکن، پروسه با آزمایش‌های تخصصی و متمرکز همچون نورولوژی، ارتوپدی و آزمون‌هایی چون تست تروسو و غیره ادامه می‌یابد.

پیرابالینی

به روش‌های بررسی و تشخیص بیماری یا نقائص که در غیر از بالین بیمار انجام می‌گیرد مثلاً درآزمایشگاه، پرتوشناسی (رادیولوژی) و یا نایژه‌بینی (برونکوسکوپی)، موارد پاراکلینیک (Paraclinical) یا پیرابالینی می‌گویند. به عبارتی دیگر، موارد پیرابالینی مربوط به ناهنجاری‌های نهفته در ورای تظاهرات بالینی است که معمولاً ازطریق بررسی‌های آزمایشگاهی کشف می‏‌شود. به بخش‌هایی که در بیمارستان چنین بررسی‌هایی را انجام می‌دهند بخش‌های پاراکلینیک گویند.

به عنوان مثال تشخیص قطعی بسیاری از نقائص مادرزادی آنزیمی مانند بیماری شیره درخت افرا بدون آزمایش ممکن نیست یا تشخیص سنگ کیسه صفرا با ERCP