روغن سیاه دانه چیست: همه ی چیزهایی که لازم است بدانی

سیاهدانه (N. sativa) یک گیاه گلدار کوچک است که در جنوب غربی آسیا، خاورمیانه، جنوب اروپا و شمال آفریقا رشد می‌کند (۱).

این درختچه با دانه های ریز سیاه (tiny black seeds) به ثمر می‌نشیند. دانه‌های N. sativa که معمولاً به آن سیاه دانه (N. sativa seeds) می‌گویند، با نام های بسیار دیگری از جمله زیره سیاه (black cumin)، زیره سیاه (black caraway)، سیاهدانه (nigella)، گل رازیانه (fennel flower) و گشنیز رومی (Roman coriander) استفاده می شود (۲، ۳).

روغن سیاه دانه از دانه‌های N. sativa استخراج می‌شود و بیش از ۲۰۰۰ سال است که به دلیل فواید درمانی فراوان در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطالعات نشان می‌دهد که ممکن است کاربردهای متعددی برای سلامتی داشته باشد، از جمله درمان آسم و کمک به کاهش وزن. همچنین به صورت موضعی برای بهبود پوست و مو استفاده می‌شود (۱،۲،۴،۵).

این مقاله به بررسی فواید بالقوه روغن سیاه دانه برای سلامتی و همچنین هرگونه عوارض جانبی احتمالی و اطلاعات دوز می‌پردازد.

فواید بالقوه روغن سیاه دانه برای سلامتی

در طب سنتی از روغن سیاه دانه برای درمان انواع بیماری ها استفاده می شود. در نتیجه، گاهی اوقات از آن به عنوان “نوش جان” (panacea) یا شفا دهنده جهانی (universal healer) یاد می‌شود (۴،۶).

در حالی که اثربخشی همه کاربردهای دارویی پیشنهادی آن ثابت نشده است، روغن سیاه دانه و ترکیبات گیاهی آن با چندین فواید برای سلامتی مرتبط هستند.

آنتی اکسیدان بالایی دارد

روغن سیاه دانه سرشار از آنتی اکسیدان است – ترکیبات گیاهی که به محافظت از سلول ها در برابر آسیب های ناشی از مولکول های ناپایدار به نام رادیکال های آزاد کمک می کند (۷،۸،۹،۱۰).

آنتی اکسیدان ها برای سلامتی مهم هستند، زیرا تحقیقات نشان داده است که می توانند التهاب را کاهش دهند و در برابر بیماری هایی مانند بیماری قلبی، بیماری آلزایمر و سرطان محافظت کنند (۱۱).

به طور خاص، روغن سیاه دانه سرشار از تیموکینون است که دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی است. در نتیجه، مطالعات نشان می دهد که این ترکیب ممکن است از سلامت مغز محافظت کند و به درمان چندین نوع سرطان کمک کند (۷،۱۲،۱۳،۱۴).

ممکن است به درمان آسم کمک کند

آسم یک بیماری مزمن است که در آن پوشش مجاری هوایی متورم می شود و ماهیچه های اطراف آنها منقبض می شوند و تنفس را برای شما دشوار می کنند (۱۵).

تحقیقات نشان داده است که روغن سیاه دانه، و به ویژه تیموکینون موجود در روغن، ممکن است با کاهش التهاب و آرامش عضلات در راه هوایی، به درمان آسم کمک کند (۴،۱۶،۱۷).

یک مطالعه روی ۸۰ بزرگسال مبتلا به آسم نشان داد که مصرف ۵۰۰ میلی گرم کپسول روغن سیاه دانه دو بار در روز به مدت ۴ هفته به طور قابل توجهی کنترل آسم را بهبود می بخشد (۱۶).

اگرچه امیدوارکننده است، اما مطالعات بزرگتر و طولانی تری برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی طولانی مدت مکمل های روغن سیاه دانه در درمان آسم مورد نیاز است.

ممکن است به تلاش‌های کاهش وزن کمک کند

در حالی که مکانیسم دقیق آن به طور کامل شناخته نشده است، تحقیقات نشان می دهد که روغن سیاه دانه ممکن است به کاهش شاخص توده بدنی (BMI) در افراد مبتلا به چاقی، سندرم متابولیک یا دیابت نوع ۲ کمک کند (۱۸, ۱۹ ,۲۰).

در یک مطالعه ۸ هفته ای، به ۹۰ زن ۲۵ تا ۵۰ ساله مبتلا به چاقی رژیم غذایی کم کالری و دارونما یا ۱ گرم روغن سیاه دانه در هر وعده غذایی برای مجموع ۳ گرم در روز داده شد (۲۱).

در پایان مطالعه، افرادی که از روغن سیاه دانه استفاده کردند، وزن و دور کمر به میزان قابل توجهی نسبت به گروه دارونما کاهش یافتند. گروه روغن همچنین بهبود قابل توجهی در سطح تری گلیسیرید و LDL (کلسترول بد) تجربه کردند (۲۱).

با وجود این نتایج امیدوارکننده، تحقیقات بیشتری در مورد ایمنی و اثربخشی طولانی مدت مصرف روغن سیاه دانه برای کاهش وزن مورد نیاز است.

ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد

برای افراد مبتلا به دیابت، نشان داده شده است که سطوح بالای قند خون به طور مداوم خطر عوارض بعدی، از جمله بیماری کلیوی، بیماری چشمی و سکته را افزایش می دهد (۲۲).

چندین مطالعه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان می دهد که دوز ۲ گرم سیاه دانه کامل خرد شده در روز ممکن است به طور قابل توجهی سطح قند خون ناشتا و سطح هموگلوبین A1c (HbA1c) را کاهش دهد، که معیاری برای میانگین سطح قند خون در طی ۲ تا ۳ ماه است (۲۳،۲۴،۲۵).

در حالی که بیشتر مطالعات از پودر سیاه دانه در کپسول استفاده می کنند، روغن سیاه دانه نیز به کاهش سطح قند خون کمک می کند (۲۵).

یک مطالعه بر روی ۹۹ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که هر دو ۱/۳ قاشق چایخوری (۱.۵ میلی لیتر) و ۳/۵ قاشق چایخوری (۳ میلی لیتر) در روز روغن سیاه دانه به مدت ۲۰ روز به طور قابل توجهی سطح HbA1c را در مقایسه با دارونما کاهش می دهد (۲۶).

ممکن است به کاهش فشار خون و سطح کلسترول کمک کند

روغن سیاه دانه نیز برای اثربخشی بالقوه آن در کاهش فشار خون و سطح کلسترول مورد مطالعه قرار گرفته است .

فشار خون بالا و سطوح بالای کلسترول تام و LDL (بد) از عوامل خطر مهم برای بیماری قلبی هستند (۲۷).

دو مطالعه، یکی از ۹۰ زن مبتلا به چاقی و دیگری در ۷۲ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲، نشان داد که مصرف ۲ تا ۳ گرم کپسول روغن سیاه دانه در روز به مدت ۸ تا ۱۲ هفته به طور قابل توجهی سطح LDL (بد) و کلسترول کل را کاهش می دهد (۲۱، ۲۸).

مطالعه دیگری روی ۹۰ نفر با سطح کلسترول بالا مشاهده کرد که مصرف ۲ قاشق چایخوری (۱۰ گرم) روغن سیاه دانه بعد از خوردن صبحانه به مدت ۶ هفته به طور قابل توجهی باعث کاهش سطح کلسترول LDL (بد) شد (۲۹).

این روغن همچنین ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند. 

یک مطالعه روی ۷۰ بزرگسال سالم نشان داد که ۱/۲ قاشق چایخوری (۲.۵ میلی لیتر) روغن سیاه دانه دو بار در روز به مدت ۸ هفته به طور قابل توجهی سطح فشار خون را در مقایسه با دارونما کاهش می دهد (۳۰).

تحقیقات کلی در مورد روغن سیاه دانه در کاهش فشار خون و سطح کلسترول، در حالی که امیدوارکننده است، محدود است. تحقیقات بیشتری برای تایید دوز مطلوب مورد نیاز است.

ممکن است از سلامت مغز محافظت کند

التهاب عصبی التهاب بافت مغز است. تصور می شود که نقش مهمی در ایجاد بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون دارد (۱۳،۳۱).

تحقیقات اولیه در لوله آزمایش و حیوانات نشان می دهد که تیموکینون موجود در روغن سیاه دانه ممکن است التهاب عصبی را کاهش دهد. بنابراین، ممکن است به محافظت در برابر اختلالات مغزی مانند آلزایمر یا بیماری پارکینسون کمک کند (۱۳،۳۲،۳۳،۳۴).

با این حال، در حال حاضر تحقیقات بسیار کمی در مورد اثربخشی روغن سیاه دانه در انسان به طور خاص در مورد مغز وجود دارد.

یک مطالعه بر روی ۴۰ سالمند سالم بهبود قابل توجهی را در اندازه گیری حافظه، توجه و شناخت پس از مصرف ۵۰۰ میلی گرم کپسول N. sativa دو بار در روز به مدت ۹ هفته نشان داد (۳۵).

با این حال، تحقیقات بیشتری برای تایید اثرات محافظتی روغن سیاه دانه برای سلامت مغز مورد نیاز است. 

ممکن است برای پوست و مو مفید باشد

علاوه بر مصارف پزشکی، روغن سیاه دانه معمولا به صورت موضعی برای کمک به انواع بیماری های پوستی و آبرسانی به موها استفاده می شود.

تحقیقات نشان می دهد که به دلیل اثرات ضد میکروبی و ضد التهابی، روغن سیاه دانه ممکن است به درمان برخی از بیماری های پوستی کمک کند، از جمله (۳۶, ۳۷ ,۳۸):

• آکنه
• اگزما
• خشکی عمومی پوست
• پسوریازیس

علیرغم ادعاهایی مبنی بر اینکه این روغن همچنین می تواند به آبرسانی مو و کاهش شوره سر کمک کند، هیچ مطالعه بالینی این ادعاها را تایید نمی کند.

سایر مزایای بالقوه

روغن سیاه دانه ممکن است فواید دیگری برای سلامتی داشته باشد، از جمله:

• اثرات ضد سرطانی مطالعات لوله آزمایش نشان داده است که تیموکینون موجود در روغن سیاه دانه به کنترل رشد و گسترش چندین نوع سلول سرطانی کمک می کند (۳۹،۴۰).
• کاهش علائم آرتریت روماتوئید. به دلیل اثرات ضد التهابی آن، تحقیقات محدود نشان می دهد که روغن سیاه دانه ممکن است به کاهش التهاب مفاصل در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید کمک کند (۴۱،۴۲،۴۳).
• ناباروری مردانه. تحقیقات محدود نشان می دهد که روغن سیاه دانه ممکن است کیفیت مایع منی را در مردان مبتلا به ناباروری بهبود بخشد (۴۴،۴۵).
• ضد قارچ. روغن سیاه دانه همچنین دارای فعالیت ضد قارچی است. به ویژه، ممکن است در برابر کاندیدا آلبیکنس ، که مخمری است که می تواند منجر به کاندیدیازیس شود ، محافظت کند (۴۶،۴۷).

در حالی که تحقیقات اولیه در کاربردهای روغن سیاه دانه امیدوارکننده است، مطالعات بیشتری در انسان برای تایید این اثرات و دوز مطلوب مورد نیاز است.

عوارض جانبی بالقوه و نگرانی‌های ایمنی

هنگامی که در مقادیر کم برای پخت و پز استفاده می شود، روغن سیاه دانه احتمالا برای اکثر مردم بی خطر است.

با این حال، تحقیقات محدودی در مورد ایمنی طولانی مدت مصرف دوزهای بزرگتر برای اهداف درمانی وجود دارد.

به طور کلی، استفاده کوتاه مدت از ۳ ماه یا کمتر با عوارض جانبی جدی مرتبط نیست. با این حال، در یک مطالعه، مصرف ۱ قاشق چایخوری (۵ میلی لیتر) روغن سیاه دانه در روز به مدت ۸ هفته باعث تهوع و نفخ در برخی از شرکت کنندگان شد.(۲،۴۸).

یک نگرانی بالقوه این است که روغن سیاه دانه ممکن است با داروهایی که از طریق مسیر سیتوکروم P450 پردازش می شوند، تداخل داشته باشد. داروهای رایجی که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند عبارتند از وارفارین (کومادین) و بتا بلوکرها مانند متوپرولول (لوپرسور) (۴۹،۵۰).

همچنین این نگرانی وجود دارد که مصرف بیش از حد روغن سیاه دانه می تواند به کلیه های شما آسیب برساند. در یک مورد گزارش شده، یک زن مبتلا به دیابت نوع ۲ به دلیل نارسایی حاد کلیه پس از مصرف روزانه ۲ تا ۲.۵ گرم کپسول سیاه دانه به مدت ۶ روز در بیمارستان بستری شد (۵۱).

با این حال، مطالعات دیگر اثرات منفی بر سلامت کلیه نشان نداده اند. در واقع، برخی از مطالعات حتی نشان داده اند که روغن سیاه دانه اثر محافظتی بر عملکرد کلیه دارد (۲،۵۲،۵۳).

اگر در حال حاضر مشکل کلیوی دارید، قبل از مصرف روغن سیاه دانه با پزشک خود مشورت کنید.

در نهایت، به دلیل تحقیقات محدود، زنان باردار یا شیرده باید از استفاده از روغن سیاه دانه به جز در مقادیر کم به عنوان طعم دهنده برای غذا اجتناب کنند.

به طور کلی، تحقیقات بیشتری در مورد ایمنی روغن سیاه دانه در انسان، به ویژه برای استفاده طولانی مدت مورد نیاز است.

نحوه استفاده از روغن سیاه دانه

به عنوان مکمل، روغن سیاه دانه را می توان به صورت قرص یا مایع مصرف کرد. این روغن را می توان به صورت موضعی برای پوست و مو نیز استفاده کرد.

در صورت خرید روغن سیاه دانه به شکل مایع، توصیه می شود محصولی با کیفیت بالا را انتخاب کنید که هیچ گونه مواد افزودنی نداشته باشد.

علاوه بر این، از آنجایی که مکمل ها از نظر ایمنی و اثربخشی توسط سازمان غذا و دارو (FDA) آزمایش نمی شوند، انتخاب یک مارک معتبر مهم است.

می‌تواند به جستجوی محصولاتی کمک کند که توسط ConsumerLabs، کنوانسیون دارویی ایالات متحده یا NSF International تأیید شده‌اند، که همگی برای کیفیت آزمایش می‌شوند.

روغن سیاه دانه دارای طعمی قوی است که کمی تلخ و تند است. اغلب آن را با زیره یا پونه کوهی مقایسه می کنند. در نتیجه، اگر روغن سیاه دانه را به صورت مایع مصرف می کنید، ممکن است بخواهید آن را با یک ماده با طعم قوی دیگر مانند عسل یا آب لیمو مخلوط کنید.

برای مصارف موضعی، روغن سیاه دانه را می توان روی پوست ماساژ داد.

توصیه‌های غلظت مصرفی

در حالی که روغن سیاه دانه ممکن است فوایدی برای سلامتی داشته باشد، اما جایگزین داروهای فعلی نمی شود که ممکن است قبلاً مصرف می کنید.

علاوه بر این، در حال حاضر شواهد کافی برای تعیین دوز توصیه شده وجود ندارد. در نتیجه، مهم است که قبل از استفاده از روغن سیاه دانه با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.

بسته به کاربرد مورد نظر، مقادیر روغن سیاه دانه که مورد مطالعه قرار گرفته اند بسیار متفاوت است.

به عنوان مثال، در افراد مبتلا به آسم، مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کپسول روغن سیاه دانه به مدت ۴ ماه به عنوان یک درمان تکمیلی بی خطر و موثر است (۱۶).

از سوی دیگر، در کاهش وزن و کاهش سطح قند خون، مطالعات نشان داده اند که دوزهای بالاتر ۲ تا ۳ گرم روغن سیاه دانه در روز به مدت ۸ تا ۱۲ هفته بیشترین تأثیر را دارد (۱۹ ,۲۱،۲۳،۲۴).

از آنجایی که دوز ممکن است بسته به استفاده متفاوت باشد، توصیه می شود ابتدا با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود برای توصیه های دوز شخصی صحبت کنید.

کلام پایانی

روغن سیاه دانه مکمل رایجی است که در طب جایگزین برای کمک به درمان انواع بیماری ها استفاده می شود.

تحقیقات کنونی نشان می‌دهد که روغن سیاه دانه ممکن است در درمان آسم، کمک به کاهش وزن و کمک به کاهش سطح قند خون و کلسترول مؤثر باشد.

علاوه بر این، اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی تیموکینون موجود در روغن سیاه دانه ممکن است از سلامت مغز محافظت کرده و رشد سلول های سرطانی را کند کند.

با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین ایمنی و اثربخشی طولانی مدت روغن سیاه دانه مورد نیاز است.

قبل از امتحان روغن سیاه دانه، حتماً با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا تعیین کنید که آیا و چه مقدار روغن سیاه دانه مصرف کنید.