گوشی پزشکی یا استتوسکوپ چیست؛ تاریخچه، انواع و کاربرد

استتوسکوپ چیست؟ انواع و کاربرد آن

یکی از دستگاه هایی که جهت تشخیص صداهای داخلی بدن به کار می رود گوشی پزشکی یا استتوسکوپ نام دارد و به عملی که توسط گوشی انجام می شود گوش دادن یا auscultate گویند. معمولا از این دستگاه جهت شنیدن صدای قلب، ریه، روده ها و جریان خونی شریانی و وریدی بکار می رود. همچنین در مواردی مانند اختلالات مادرزادی و بیماری‌های دریچه قلب که صداها و صوت‌های خاصی به صداهای قلبی اضافه می شوند نیز می توان استفاده کرد.

استتوسکوپ  (stethoscope) از دو کلمه  (steth(o به معنی سینه و  scope به معنی نمایش یا نشان دادن است و در کل به معنی وسیله ای برای شنیدن است.

فیزیولوژی

 در یک فرد عادی گوش دادن به قلب در ۴ نقطه (مربوط به هر کدام از دریچه‌های قلب) امکان پذیر است. صدای طبیعی قلب فقط شامل یک صدای اول  (۱)Sمانند پوم و یک صدای دوم  (۲)Sمانند تاک اسـت. در حالت طبیعی صدای اضافه‌ای نباید در قلب شنیده شود و بین صدای اول و دوم نیز باید سکوت برقرار باشد. که این صداها ناشی از بسته شـدن طبیعـی دریچـه‌هـای قلـب هستنـد. هـر گـونـه صداهایی در وسط این دو صدا یا تغییر در شدت این صداها و غیره هر کدام نشانه‌ای از بیماری خاصی است.

ساختار داخلی

 یـک گـوشـی پزشکی از قسمت های مختلفی به صورت نشان داده شده در شکل تشکیل شده است.
۱- در مجموعه مربوط به سر (Headset)، از یک نوک گوشی  (Eartip) که وارد دو گوش می شود و یـک لـولـه گـوش (Eartube) که نوک گوشی به آن وصل شده است، تشکیل شده است.
۲- در مــجــمــــوعــــه مــــربــــوط بـــه قــفــســـه ســیــنـــه (Chestpiece)، از یــک دیــافــراگــم یـا تنظیـم پـذیـر (Tunable Diaphragm) ‌و یــک مـیـلــه اتـصــال مــانـنـد ساقه‌ (Stem) تشکیل شده است
۳- همچنین از یک لوله بدون درز  (tubing) برای اتصـال دو مجمـوعـه مـربـوط بـه سـر و قفسـه سینـه استفاده شده است.

نحوه انجام کار

 عملی که توسط گوشی انجام می شود به آن  auscultate یـا گـوش دادن مـی گـویـنـد و شـامـل کنترل صداهای داخلی بدن است که در مورد ریه و قلـب تـوسعـه یافته است. گوشی پزشکی سه قسمت عمده دارد. قسمت اول گوشی روی بدن فرد قرار می‌گیرد و دو طرفه است که یک طرف را دیافراگم و طرف دیگر را قسمت زنگوله‌ای یا بــل مــی‌نــامـنــد و ارتعـاشـات بـدن را تبـدیـل بـه ارتعاشات صوتی کرده و کمی تشدید می‌کند. سـپـس صـوت حـاصـل وارد لـولـه‌ یـا لـولـه‌هـای هـدایـت کـنـنده صدا شده و در نهایت از طریق گــوشـی‌هـای مـخـصـوصـی وارد گـوش پـزشـک می‌شود.

 کاربردها

 از گــوشــی هـای پـزشکـی مـی تـوان در مـواردی هـمـچــون اخـتــلالات مــادر زادی، بـیـمــاری هــای دریـچـه‌ای قـلـب و در آریـتـمـی هـای قلبی و … که صـداهـا و صـوت هـای خـاصـی بـه صـداهای قلبی اضـافه می‌شوند استفاده کرد. قسمت دیافراگمی گوشی (که سطح بیشتری دارد) به صورت معمول بـرای گـوش دادن صـداهـای مـخـتـلـف بـدن به کار می‌رود. قسمت زنگوله‌ای یا بل گوشی (که عملاً پـرده‌ای ندارد) فقط در مواردی به کار می‌رود که صدای آن اندام از بمی خاصی برخوردار است.

انواع استتوسکوپ

بسته به نوع استفاده، استتوسکوپ‌ها انواع متفاوتی خواهند داشت:
۱-    آکوستیک
۲-    الکترونیک

گوشی طبی آکوستیک

نمونه های آکوستیک گوشی های پزشکی متداول ترین و شناخته شده ترین نمونه های گوشی های پزشکی بوده و بر اساس انتقال صدای شنیده شده از قفسه ی سینه از طریق لوله ی تو خالی پر شده از هوا به سمت گوش شنونده عمل می کند. قسمت دیافراگم آن برای شنیدن صداهای با فرکانس بالا (مانند صداهای قلبی) است و قسمت بل آن برای شنیدن صداهایی با فرکانس پایین (مانند صداهای ریوی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع استتوسکوپ شامل دو نوع دوسر و یک سر می شود.
گوشی طبی جنین یکی از گوشی های آکوستیک می باشد که روی شکم مادر قرار گرفته و صدای قلب جنین را شناسایی کرده و شکلی شبیه شیپور دارد.

گوشی طبی الکترونیک

یکی از معایبی که می توان برای گوشی های آکوستیک در نظر گرفت تقویت ناچیز صداهای داخلی بدن می باشد. در مقایسه با گوشی های آکوستیک گوشی های الکترونیکی یک تفویت کننده پشت سر سنسور تشخیص صدا دارند و صداهای داخلی بدن را با وضوح و قدرت بیشتری به گوش شنونده می رسانند. معمولا این سنسورها از جنس پیزوالکتریک می باشند. اما مشکلی که معمولا در حین استفاده از این گوشی ها به وجود می آید ایجاد نویز و تداخل امواج بر روی این گیرنده بوده که برای حذف آن مجبور به استفاده از فیلترهایی می باشیم که در نتیجه بخشی از صدا حذف می شود. لذا این گوشی ها همچنان به اندازه ی نمونه های آکوستیک رایج نیستند.
مواردی که در هنگام خرید باید به آن توجه شود:
•    بهترین جنس برای سر فلزی گوشی، استیل است اما به طور شایع از آلومینیوم برای ساخت آن استفاده می شود.
•    بهترین ماده برای سخت دیافراگم، پلی اتیلن است.
•    سایز استاندارد سرگوشی ها برای بزرگسالان ۳۵ میلیمتر و برای کودکان ۲۵ میلیمتر است.
•    لوله های متصل به سر گوشی باید از جنس PVC (پلی وینیل کلراید) باشد.
•    قسمتی که در گوش قرار می گیرد، بهتر است فقط از جنس لاستیک نرم باشد.
•    در قسمت بل، هر چه مخروط این ناحیه عمیق تر باشد، کارایی دستگاه بالاتر است.
•    دسته آهنی متصل به لاستیک ها باید یک زاویه ۱۵ درجه با آن داشته باشند.