این مجموعه آموزشی، گامی نوین و هوشمندانه در مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار زیست‌شناسی پایه یازدهم است که توسط برند آینده‌نگاران مغز و به سرپرستی نویسنده داریوش طاهری تهیه شده است. در این پروژه، متون خط‌به‌خط کتاب درسی با حذف هوشمندانه‌ی واژگان کلیدی، به جای‌خالی‌های تعاملی تبدیل شدهاند تا فرآیند یادگیری را از حالت منفعل به فعال و مشارکتی بدل کنند.
این روش آموزشی، ذهن خواننده را به درگیر شدن عمیق‌تر با متن، بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و خودسنجی مستمر (Continuous Self-Assessment) وادار می‌کند؛ ویژگی‌هایی که کلید تسلط بر مفاهیم و آمادگی برای آزمون‌هایی مانند کنکور (Entrance Exam) به شمار می‌آیند.
این رویکرد همان اصل قدیمی است که می‌گوید: تکرار، مادر مهارت‌هاست. ما در آینده‌نگاران مغز، معماران تکرار هدفمند هستیم؛ مسیری که تسلط علمی (Scientific Mastery)، درک عمیق و آمادگی کامل برای آزمون‌هایی چون کنکور را برای شما فراهم می‌کند.
زیست‌یاد (Zist-Yad)، هم‌قدم هوشمند مسیر یادگیری، فراتر از یک ابزار آموزشی است؛ او هر مواجهه با متن را به تجربه‌ای فعال و عمیق تبدیل می‌کند. با طراحی جای‌خالی‌های هوشمند، تمرین‌های هدفمند و بازخورد فوری، ذهن را به چالش می‌کشد تا اطلاعات نه تنها حفظ شود، بلکه معنا، ساختار و ارتباط مفاهیم درک گردد.
زیست‌یار (Zist-Yar)، همراه همیشگی و هوشمند شما در مسیر یادگیری فعال، با ایجاد جای‌خالی‌های تعاملی و بازخورد فوری، ذهن را به بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و درک عمیق مفاهیم وادار می‌کند و مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار را هموار می‌سازد.
زیست‌بان (Zist-Ban)، محافظ و راهنمای شما در مسیر یادگیری است؛ او با نظارت بر روند پیشرفت، ارائه بازخورد هدفمند و کمک به مرور و تثبیت مفاهیم، اطمینان حاصل می‌کند که مسیر یادگیری شما همواره درست و ایمن باقی بماند و از یادگیری سطحی به تسلط عمیق بر مفاهیم برسید.
هر گفتار این مجموعه، دقیقاً با جمله‌بندی اصلی کتاب درسی ارائه شده و با جای‌خالی‌هایی همراه است که کاربر می‌تواند روی آنها تمرکز کرده، فکر کند و در صورت نیاز، با کلیک روی دکمه «نمایش پاسخ»، پاسخ درست را مشاهده نماید. بدین ترتیب، تجربه‌ای تعاملی، کاربردی و عمیق در یادگیری زیست‌شناسی فراهم شده است.
گفتار ۲. ساختار دستگاه عصبی
در گذشته آموختید که دستگاه عصبی دو بخش [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] دارد (شکل ۱۱). به نظر شما چرا دو بخش این دستگاه را [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نامیده‌اند؟
شکل ۱۱ـ دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] (رنگ زرد) و [نمایش پاسخ] (رنگ آبی)
دستگاه عصبی مرکزی
دستگاه عصبی مرکزی شامل [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] است که مراکز [نمایش پاسخ] بر فعالیت‌های بدن‌اند. این دستگاه اطلاعات دریافتی از [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را تفسیر می‌کند و به آنها [نمایش پاسخ] می‌دهد. مغز و نخاع از دو بخش مادهٔ [نمایش پاسخ] و مادهٔ [نمایش پاسخ] تشکیل شدهاند. شکل ۱۲ را ببینید و [نمایش پاسخ] قرار گرفتن مادهٔ [نمایش پاسخ] و مادهٔ [نمایش پاسخ] در مغز و نخاع را مقایسه کنید.
مادهٔ خاکستری شامل [نمایش پاسخ] یاخته‌های عصبی و [نمایش پاسخ] عصبی [نمایش پاسخ] و مادهٔ سفید، اجتماع [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] است.
شکل ۱۲ـ برش عرضی [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]
حفاظت از مغز و نخاع: علاوه بر استخوان‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] پرده از نوع بافت [نمایش پاسخ] به نام پرده‌های [نمایش پاسخ] از مغز و نخاع حفاظت می‌کنند (شکل ۱۳). فضای بین پرده‌ها را [نمایش پاسخ] پر کرده است که مانند یک [نمایش پاسخ]، دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] را در برابر [نمایش پاسخ] حفاظت می‌کند.
در سال گذشته با انواع مویرگ‌ها آشنا شدید. [نمایش پاسخ] دستگاه عصبی مرکزی از کدام نوع‌اند و چه ویژگی دارند؟ یاخته‌های بافت [نمایش پاسخ] مویرگ‌های مغز و نخاع به یکدیگر چسبیده‌اند و بین آنها [نمایش پاسخ] وجود ندارد. در نتیجه [نمایش پاسخ] مواد و [نمایش پاسخ] در شرایط [نمایش پاسخ] نمی‌توانند به مغز وارد شوند. این عامل حفاظت کننده در مغز، [نمایش پاسخ] و در نخاع [نمایش پاسخ] نام دارد. البته مولکول‌هایی مثل [نمایش پاسخ]، گلوکز و [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] داروها می‌توانند از این سدها عبور کنند.
شکل ۱۳- پرده‌های [نمایش پاسخ]
مغز
می‌دانید مغز از [نمایش پاسخ] بخش اصلی [نمایش پاسخ]، مخچه و [نمایش پاسخ] تشکیل شده است (شکل ۱۴). در ادامه با [نمایش پاسخ] و کار بخش‌های تشکیل دهندهٔ مغز بیشتر آشنا می‌شوید.
شکل ۱۴ـ [نمایش پاسخ] بخش اصلی مغز
بیشتر بدانید
مننژیت: التهاب پرده‌های مننژ، مننژیت نام دارد و از علامت‌های آن سردرد، تب و خشکی گردن است. مننژیت در اثر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود.
نیمکره‌های مخ: در انسان بیشتر حجم مغز را [نمایش پاسخ] تشکیل می‌دهد. دو نیمکرهٔ مخ با [نمایش پاسخ] به هم متصل‌اند. رابط‌های [نمایش پاسخ] رنگ به نام [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] از این رشته‌های عصبی‌اند که هنگام تشریح مغز آنها را می‌بینید. [نمایش پاسخ] نیمکره به‌طور هم‌زمان از [نمایش پاسخ] بدن، اطلاعات را دریافت و پردازش می‌کنند تا بخش‌های مختلف بدن به‌طور [نمایش پاسخ] فعالیت کنند. هر نیمکره کارهای [نمایش پاسخ] نیز دارد؛ مثلاً بخش‌هایی از نیمکرهٔ [نمایش پاسخ] به توانایی در ریاضیات و [نمایش پاسخ] مربوط‌اند و نیمکرهٔ [نمایش پاسخ] در مهارت‌های [نمایش پاسخ] تخصص یافته است.
بخش خارجی نیمکره‌های مخ، یعنی [نمایش پاسخ] از مادهٔ [نمایش پاسخ] است و سطح وسیعی را با ضخامت چند [نمایش پاسخ] تشکیل می‌دهد. قشر مخ، [نمایش پاسخ] است و [نمایش پاسخ] متعددی دارد. شکل ۱۵ را بینید، شیارهای [نمایش پاسخ] هر یک از نیمکره‌های مخ را به [نمایش پاسخ] لوب [نمایش پاسخ]، گیجگاهی، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تقسیم می‌کنند. قشر مخ شامل بخش‌های [نمایش پاسخ]، حرکتی و [نمایش پاسخ] است. بخش‌های [نمایش پاسخ]، پیام‌های حسی را دریافت می‌کنند. بخش‌های حرکتی به [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، پیام می‌فرستند. بخش‌های ارتباطی بین بخش‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ارتباط برقرار می‌کنند. [نمایش پاسخ]، جایگاه پردازش نهایی اطلاعات ورودی به مغز است که نتیجهٔ آن یادگیری، [نمایش پاسخ] و عملکرد [نمایش پاسخ] است.
شکل ۱۵- لوب‌های مخ الف) از [نمایش پاسخ] ب) از [نمایش پاسخ]
ساقهٔ مغز: ساقهٔ مغز از مغز میانی، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تشکیل شده است (شکل ۱۶).
مغز میانی: در بالای [نمایش پاسخ] قرار دارد و یاخته‌های عصبی آن در فعالیت‌های مختلف از جمله [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نقش دارند. [نمایش پاسخ] بخشی از مغز میانی‌اند که در فعالیت تشریح مغز می‌توانید آنها را ببینید.
پل مغزی: در تنظیم فعالیت‌های مختلف از جمله [نمایش پاسخ]، ترشح [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نقش دارد.
بصل‌النخاع: [نمایش پاسخ] بخش مغز است که در بالای [نمایش پاسخ] قرار دارد. بصل‌النخاع، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را تنظیم می‌کند و مرکز انعكاس‌هایی مانند [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و مرکز اصلی تنظیم [نمایش پاسخ] است.
مخچه: مخچه در پشت [نمایش پاسخ] قرار دارد و شامل دو [نمایش پاسخ] و بخشی به نام [نمایش پاسخ] در وسط آنهاست. مخچه مرکز تنظیم [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] آن است. مخچه به طور [نمایش پاسخ] از بخش‌های دیگر [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و اندام‌های حسی، مانند [نمایش پاسخ] پیام را دریافت و بررسی می‌کند تا فعالیت [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را در حالت‌های گوناگون به کمک مغز و [نمایش پاسخ] هماهنگ کند.
شکل ۱۶ـ نیمۀ [نمایش پاسخ] مغز
فعالیت ۵
با استفاده از آنچه آموختید در گروه خود دربارهٔ پرسش‌های زیر گفت‌وگو و پاسخ را به کلاس گزارش کنید.
١- هنگام ورزش چگونه تعادل خود را حفظ می‌کنید؟
٢- هنگام راه رفتن با چشمان بسته، چه تغییری در راه رفتن ایجاد می‌شود؟ علت تغییر را توضیح دهید.
۳- چگونه ممکن است با وجود سلامت کامل چشم‌ها، فرد قادر به دیدن نباشد؟
ساختارهای دیگر مغز
تالاموس‌ها محل [نمایش پاسخ] و تقویت اطلاعات [نمایش پاسخ]اند. [نمایش پاسخ] پیام‌های حسی در تالاموس گرد هم می‌آیند تا به بخش‌های مربوط در [نمایش پاسخ]، جهت [نمایش پاسخ] فرستاده شوند.
هیپوتالاموس که در زیر [نمایش پاسخ] قرار دارد، [نمایش پاسخ]، تعداد [نمایش پاسخ]، فشار خون، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را تنظیم می‌کند.
سامانهٔ کناره‌ای ([نمایش پاسخ]) که با [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ارتباط دارد. سامانه کناره‌ای در [نمایش پاسخ] و احساساتی مانند [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نقش ایفا می‌کند (شکل ۱۶).
اسبک مغز ([نمایش پاسخ]) یکی از اجزای سامانهٔ کناره‌ای است که در تشکیل [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نقش دارد. حافظه افرادی که [نمایش پاسخ] آنان آسیب دیده، یا با [نمایش پاسخ] برداشته شده است، دچار اختلال می‌شود. این افراد نمی‌توانند نام افراد جدید را حتی اگر هر روز با آنها در تماس باشند، به خاطر بسپارند. نام‌های [نمایش پاسخ]، حداکثر فقط برای چند [نمایش پاسخ] در ذهن این افراد باقی می‌مانند. البته آنان برای به یاد آوردن خاطرات مربوط به قبل از [نمایش پاسخ]، مشکل چندانی ندارند. پژوهشگران بر این باورند که اسبک مغز در ایجاد حافظهٔ [نمایش پاسخ] و تبدیل آن به حافظهٔ [نمایش پاسخ] نقش دارد؛ مثلاً وقتی شمارهٔ تلفنی را می‌خوانیم، یا می‌شنویم، ممکن است پس از زمان [نمایش پاسخ] آن را از یاد ببریم ولی وقتی آن را بارها به‌کار بریم، در حافظهٔ [نمایش پاسخ] ذخیره می‌شود.
بیشتر بدانید
استخراج مایع مغزی-نخاعی:
متخصصان می‌توانند با استفاده از سرنگ مقداری از مایع مغزی-نخاعی را از بین مهره‌های کمر خارج کنند و با بررسی آن بیماری‌های احتمالی دستگاه عصبی را تشخیص دهند یا از این راه، داروهای مورد نیاز را به بدن وارد کنند.
واژه‌شناسی
کناره‌ای (Limbic/لیمبیک) این کلمه از ریشۀ فرانسوی Limbe به معنای حاشیه و کناره گرفته شده است و واژه کناره‌ای همان معنا را می‌دهد.
شکل ۱۷ـ [نمایش پاسخ] (بخش‌های بنفش‌رنگ)
اعتیاد: اعتیاد [نمایش پاسخ] به مصرف یک ماده، یا انجام یک [نمایش پاسخ] است که ترک آن مشکلات [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] برای فرد به وجود می‌آورد. وابستگی به اینترنت یا [نمایش پاسخ] نیز نمونه‌ای از اعتیادهای [نمایش پاسخ]اند. مواد گوناگون مانند [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، نیکوتین، هروئین، [نمایش پاسخ] و حتی [نمایش پاسخ] قهوه اعتیادآورند.
اعتیاد نه فقط سلامت [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] فرد مصرف کننده، بلکه سلامت [نمایش پاسخ] او و نیز افراد دیگر [نمایش پاسخ] را به خطر می‌اندازد.
بیشتر بدانید
کُما: کما حالت بیهوشی عمیق است که در آن، فرد زنده است، ولی نمی‌تواند حرکت کند و به محرک‌های محیطی پاسخ هدفمند بدهد. کما معمولاً با آسیب وسیع مغز به ویژه بخش‌هایی از آن که با حفظ هوشیاری در ارتباط‌اند همراه است. فرد در حالت کما ممکن است بهبود پیدا کند، یا به حالت زندگی نباتی برود.
بیشتر بدانید
زندگی نباتی: در زندگی نباتی بخش خودمختار مغز فعالیت دارد؛ ضربان قلب، تنفس و فشار خون تنظیم می‌شود و فرد حرکات غیرارادی نیز نشان می‌دهد اما به محرک‌های محیطی پاسخ معناداری نمی‌دهد؛ صداهایی تولید می‌کند ولی نمی‌تواند سخن بگوید؛ فعالیتی انجام دهد و نیازهای خود را برآورده کند.
بیشتر بدانید
مرگ مغزی: چهار رگ اصلی به مغز خون‌رسانی می‌کنند، اگر این رگ‌ها بسته شوند، خون‌رسانی به مغز مختل می‌شود و اکسیژن‌رسانی به آن انجام نمی‌شود، در نتیجه مغز به‌طور غیرقابل برگشتی تخریب می‌شود. در نوار مغزی هیچ علامتی از فعالیت مغز دیده نمی‌شود. فرد به محرک‌ها هیچ پاسخی نمی‌دهد؛ حتی بدون دستگاه تنفس مصنوعی نمی‌تواند نفس بکشد. البته در این حالت، اندام‌های دیگر بدن مانند قلب، کبد و کلیه‌ها برای مدتی فعال‌اند که در صورت اهدای آنها زندگی افراد دیگری نجات پیدا می‌کند.
مواد اعتیادآور و مغز: نخستین تصمیم برای مصرف مواد اعتیادآور در [نمایش پاسخ] افراد [نمایش پاسخ] است، اما استفادهٔ [نمایش پاسخ] از این مواد، تغییراتی را در [نمایش پاسخ] ایجاد می‌کند که فرد دیگر نمی‌تواند با میل [نمایش پاسخ] برای مصرف [نمایش پاسخ] کند. این تغییرات [نمایش پاسخ] است [نمایش پاسخ] باشند. به همین علت، اعتیاد را بیماری [نمایش پاسخ] می‌دانند که حتی [نمایش پاسخ] پس از ترک مواد، فرد در خطر مصرف [نمایش پاسخ] قرار دارد. مواد اعتیادآور بر سامانهٔ [نمایش پاسخ] اثر می‌گذارند و موجب آزاد شدن [نمایش پاسخ] از جمله [نمایش پاسخ] می‌شوند که در فرد احساس [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ایجاد می‌کند. در نتیجه فرد، میل [نمایش پاسخ] به مصرف [نمایش پاسخ] آن ماده دارد. با ادامهٔ مصرف، [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] آزاد می‌شود و به فرد احساس [نمایش پاسخ]، بی‌حوصلگی و [نمایش پاسخ] دست می‌دهد. برای رهایی از این حالت و دستیابی به [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ]، فرد مجبور است، مادۂ اعتیادآور [نمایش پاسخ] مصرف کنند. مواد اعتیادآور بر [نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] نیز تأثیر می‌گذارند و توانایی [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] فرد را کاهش می‌دهند. این اثرات به‌ویژه در مغز [نمایش پاسخ] شدیدتر است؛ زیرا مغز آنان در حال [نمایش پاسخ] است. مصرف مواد اعتیادآور ممکن است تغییرات [نمایش پاسخ] را در مغز ایجاد کند. شکل ۱۸ اثر یک مادهٔ اعتیادآور بر [نمایش پاسخ] مغز را با بررسی مصرف [نمایش پاسخ] در آن نشان می‌دهد.
شکل ۱۸ ـ تصویرها مصرف [نمایش پاسخ] را در مغز فرد سالم و فرد مصرف‌کننده [نمایش پاسخ] نشان می‌دهند. رنگ‌های آبی تیره و [نمایش پاسخ] مصرف [نمایش پاسخ] گلوکز و رنگ زرد و [نمایش پاسخ] مصرف [نمایش پاسخ] آن را نشان می‌دهند. توجه کنید بهبود فعالیت مغز به زمان [نمایش پاسخ] نیاز دارد؛ بخش [نمایش پاسخ] مغز بهبود کمتری را نشان می‌دهد.
بیشتر بدانید
مصرف الکل، زمان واکنش به محرک را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، رانندگی پس از مصرف الکل، جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازد. وجود الکل را در خون، ادرار و هوای بازدمی می‌توان سنجید.
اعتیاد به الکل: مقدار الكل ([نمایش پاسخ]) در نوشیدنی‌های [نمایش پاسخ] متفاوت است؛ حتی مصرف [نمایش پاسخ] مقدار الكل، [نمایش پاسخ] را تحت تأثیر قرار می‌دهد. الکل در دستگاه [نمایش پاسخ] به [نمایش پاسخ] جذب می‌شود. الكل از [نمایش پاسخ] یاخته‌های عصبی [نمایش پاسخ] مختلف مغز عبور و فعالیت‌های آنها را مختل می‌کند. الكل علاوه بر [نمایش پاسخ]، بر فعالیت انواعی از ناقل‌های عصبی [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تأثیر می‌گذارد؛ و عامل کاهش دهنده [نمایش پاسخ] بدنی، ایجاد ناهماهنگی در [نمایش پاسخ] بدن و اختلال در [نمایش پاسخ] است. الكل فعالیت مغز را [نمایش پاسخ] می‌کند و در نتیجه زمان واکنش فرد به محرک‌های محیطی [نمایش پاسخ] پیدا می‌کند. مشکلات [نمایش پاسخ]، سکتهٔ [نمایش پاسخ] و انواع [نمایش پاسخ] از پیامدهای مصرف [نمایش پاسخ] الكل است.
بیشتر بدانید
در گذشته تصور می‌کردند تولید یاخته‌های عصبی فقط در دوران جنینی انجام می‌شود. اما نتایج پژوهش‌های آلتمن در دهٔ هفتاد میلادی، این باور را تغییر داد. پژوهش پستانداران بالغ نشان داده است که در بخش‌هایی از اسبک مغز تولید یاخته‌های عصبی رخ می‌دهد. تولید یاخته‌های عصبی شامل تکثیر، مهاجرت و تمایز یاخته‌های بنیادی به یاخته‌های عصبی است. الکل بر تکثیر یاخته‌ای و بقای یاخته‌ها اثر نامطلوب دارد. در افراد معتاد به الکل حجم اسبک مغز کاهش پیدا می‌کند.
فعالیت ۶
درباره درستی یا نادرستی عبارت‌های زیر اطلاعاتی را جمع‌آوری کرده و به کلاس ارائه کنید.
استفاده از قلیان به اندازهٔ [نمایش پاسخ] خطرناک نیست.
فرد با [نمایش پاسخ] مصرف مادهٔ اعتیادآور، معتاد نمی‌شود.
مصرف تنباکو با سرطان [نمایش پاسخ]، حنجره و [نمایش پاسخ] ارتباط مستقیم دارد.
مصرف مواد اعتیادآوری که از [نمایش پاسخ] به‌دست می‌آیند، خطر چندانی ندارد.
فعالیت ۷
تشریح مغز
مواد و وسایل لازم: مغز سالم گوسفند یا (گوساله)، وسایل تشریح، دستکش
با کمک معلم مغز را برای تشریح آماده کنید.
١- بررسی بخش‌های [نمایش پاسخ] مغز
الف) مشاهدهٔ سطح [نمایش پاسخ]: مغز را مانند شکل در ظرف تشریح قرار دهید. روی مغز بقایای پردهٔ [نمایش پاسخ] وجود دارد. آنها را جدا کنید تا [نمایش پاسخ] مغز بهتر دیده شوند. کدام بخش‌های مغز را با مشاهدهٔ سطح پشتی آن می‌توانید ببینید؟
ب) مشاهدهٔ سطح [نمایش پاسخ] مغز: مغز را برگردانید، باقیماندهٔ [نمایش پاسخ] را به آرامی جدا کنید و بخش‌های مغز را در این سطح مشاهده کنید.
۲- مشاهدهٔ بخش‌های [نمایش پاسخ] مغز: مغز را طوری در ظرف تشریح قرار دهید که سطح [نمایش پاسخ] آن را ببینید. با انگشتان شست، به آرامی دو نیمکره را از محل [نمایش پاسخ] بین آنها از یکدیگر فاصله دهید و بقایای پرده‌های [نمایش پاسخ] را از بین دو نیمکره خارج کنید تا نوار [نمایش پاسخ] رنگ رابط [نمایش پاسخ] را ببینید.
در حالی که نیمکره‌های مخ از هم فاصله دارند، با نوک چاقوی جراحی، در جلوی رابط [نمایش پاسخ]، برش [نمایش پاسخ] ایجاد کنید و به آرامی فاصله نیمکره‌ها را بیشتر کنید تا رابط [نمایش پاسخ] را در [نمایش پاسخ] رابط پینه‌ای مشاهده کنید. دو طرف این رابط‌ها، فضای بطن‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] مغز و داخل آنها، اجسام [نمایش پاسخ] قرار دارند. شبکه‌های [نمایش پاسخ] که مایع [نمایش پاسخ] را ترشح می‌کند نیز درون این بطن‌ها دیده می‌شوند.
در مرحلهٔ بعد به کمک چاقوی جراحی در رابط [نمایش پاسخ]، برش [نمایش پاسخ] ایجاد کنید تا در زیر آن، [نمایش پاسخ] را ببینید. دو تالاموس با [نمایش پاسخ] رابط به هم متصل‌اند و با کمترین فشار از هم جدا می‌شوند.
در [نمایش پاسخ] تالاموس‌ها، بطن [نمایش پاسخ] و در لبهٔ پایین این بطن، [نمایش پاسخ] را ببینید. در عقب اپی‌فیز [نمایش پاسخ] قرار دارند.
در مرحلهٔ بعدی [نمایش پاسخ] مخچه را در امتداد شیار بین دو نیمکره برش دهید تا [نمایش پاسخ] و بطن [نمایش پاسخ] مغز را ببینید.
نخاع: نخاع درون [نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] تا [نمایش پاسخ] مهرهٔ کمر کشیده شده است. نخاع، مغز را به دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] متصل می‌کند و مسیر عبور پیام‌های [نمایش پاسخ] از اندام‌های بدن به مغز و ارسال پیام‌ها از [نمایش پاسخ] به اندام‌هاست. علاوه بر آن، نخاع مرکز [نمایش پاسخ] انعکاس‌های بدن است.
هر عصب نخاعی دو [نمایش پاسخ] دارد (شکل ۱۹). ریشهٔ پشتی عصب نخاعی [نمایش پاسخ] و ریشهٔ شکمی آن [نمایش پاسخ] است. ریشهٔ پشتی، اطلاعات [نمایش پاسخ] را به نخاع وارد و ریشهٔ شکمی پیام‌های [نمایش پاسخ] را از نخاع خارج می‌کند.
شکل ۱۹۔ [نمایش پاسخ] نخاعی
دستگاه عصبی محیطی
بخشی از دستگاه عصبی که مغز و نخاع را به [نمایش پاسخ] دیگر مرتبط می‌کند، دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] نام دارد. [نمایش پاسخ] عصب مغزی و [نمایش پاسخ] عصب نخاعی، دستگاه عصبی مرکزی را به بخش‌های دیگر بدن، مانند اندام‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] مرتبط می‌کنند. هر عصب مجموعه‌ای از [نمایش پاسخ] است که درون بافت [نمایش پاسخ] قرار گرفته‌اند. دستگاه عصبی محیطی شامل دو بخش [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] است. با بخش حسی این دستگاه در فصل بعد آشنا خواهید شد. بخش حرکتی این دستگاه پیام عصبی را به اندام‌های [نمایش پاسخ] مانند [نمایش پاسخ] می‌رساند. بخش حرکتی دستگاه عصبی [نمایش پاسخ]، خود شامل دو بخش [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] است.
بخش پیکری: این بخش پیام‌های عصبی را به ماهیچه‌های [نمایش پاسخ] می‌رساند. فعالیت این ماهیچه‌ها به شکل [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تنظیم می‌شود. وقتی تصمیم می‌گیرید کتاب را از روی میز بردارید، یاخته‌های عصبی بخش [نمایش پاسخ]، دستور مغز را به [نمایش پاسخ] دست می‌رسانند. فعالیت ماهیچه‌های اسکلتی به شکل [نمایش پاسخ] نیز تنظیم می‌شود. می‌دانید انعکاس پاسخ [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] ماهیچه‌ها در پاسخ به [نمایش پاسخ]ست. همان‌طور که در شکل ۲۰ می‌بینید، دست فرد با برخورد به جسم داغ، به [نمایش پاسخ] کشیده می‌شود. مرکز تنظیم این انعکاس [نمایش پاسخ] است.
شکل ۲۰- [نمایش پاسخ] عقب کشیدن دست (اندازه‌های شکل واقعی نیستند)
فعالیت ۸
با استفاده از شکل ۲۰ به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
١- پس از احساس درد، چه رویدادهایی رخ می‌دهد تا فرد دست خود را عقب بکشد؟
۲- در مسیر عقب کشیدن دست، کدام سیناپس‌ها [نمایش پاسخ] و کدام [نمایش پاسخ]؟
بخش خود مختار: بخش خودمختار دستگاه عصبی محیطی، کار ماهیچه‌های [نمایش پاسخ]، ماهیچهٔ [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را به صورت [نمایش پاسخ] تنظیم می‌کند و [نمایش پاسخ] فعال است. این دستگاه از دو بخش [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تشکیل شده است که [نمایش پاسخ] برخلاف یکدیگر کار می‌کنند تا فعالیت‌های حیاتی بدن را در شرایط مختلف [نمایش پاسخ] کنند. فعالیت بخش پادآسیمیک باعث برقراری حالت [نمایش پاسخ] در بدن می‌شود. در این حالت، فشار خون [نمایش پاسخ] یافته، ضربان قلب [نمایش پاسخ] می‌شود. بخش آسیمیک هنگام [نمایش پاسخ] بر بخش پادآسیمیک [نمایش پاسخ] دارد و بدن را در حالت [نمایش پاسخ] نگه می‌دارد. ممکن است این حالت را هنگام شرکت در [نمایش پاسخ] تجربه کرده باشید. در این وضعیت، بخش [نمایش پاسخ] سبب افزایش [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] می‌شود و جریان خون را به سوی [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] هدایت می‌کند.
واژه‌شناسی
واژه‌های آسیمیک و پادآسیمیک مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برای دو واژه Sympathetic و Parasympathetic هستند. این واژه‌ها با استفاده از واژه آسیمه به معنی هراسیده، مضطرب و آشفته، ساخته شده‌اتد.
بیشتر بدانید
در شکل زیر، نقش دستگاه آسیمیک و پادآسیمیک را در بخش‌های مختلف بدن می‌بینید.
فعالیت ۹
از بخش‌های تشکیل‌دهندهٔ دستگاه عصبی، یک نقشهٔ مفهومی تهیه کنید.
دستگاه عصبی جانوران
ساده‌ترین ساختار عصبی، [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] است. شبکهٔ عصبی مجموعه‌ای از [نمایش پاسخ] پراکنده در دیواره بدن [نمایش پاسخ] است که با هم [نمایش پاسخ] دارند. تحریک هر [نمایش پاسخ] از بدن جانور در [نمایش پاسخ] سطح آن منتشر می‌شود. شبکهٔ عصبی یاخته‌های [نمایش پاسخ] بدن را تحریک می‌کند.
در پلاناریا [نمایش پاسخ] گره عصبی در [نمایش پاسخ] جانور، [نمایش پاسخ] را تشکیل داده‌اند. هر گره مجموعه‌ای از [نمایش پاسخ] عصبی است. [نمایش پاسخ] طناب عصبی متصل به مغز که در طول بدن جانور کشیده شدهاند، با [نمایش پاسخ] به هم متصل‌اند و ساختار [نمایش پاسخ] را ایجاد می‌کنند. این مجموعه بخش [نمایش پاسخ] دستگاه عصبی جانور است. رشته‌های [نمایش پاسخ] متصل به آن نیز، بخش [نمایش پاسخ] دستگاه عصبی را تشکیل می‌دهند.
مغز حشرات از چند [نمایش پاسخ] به هم جوش خورده تشکیل شده است. [نمایش پاسخ] طناب عصبی [نمایش پاسخ] که در طول بدن جانور کشیده شده است، در هر [نمایش پاسخ] از بدن، یک [نمایش پاسخ] دارد. هر گره فعالیت [نمایش پاسخ] آن بند را تنظیم می‌کند (شکل ۲۱).
در مهره‌داران طناب عصبی [نمایش پاسخ] است و بخش جلویی آن [نمایش پاسخ] شده و [نمایش پاسخ] را تشکیل می‌دهد. طناب عصبی درون [نمایش پاسخ] و مغز درون [نمایش پاسخ] غضروفی، یا [نمایش پاسخ] جای گرفته است. در [نمایش پاسخ] نیز مانند انسان، دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] است. در بین مهره‌داران اندازهٔ نسبی مغز [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نسبت به وزن بدن از بقیه بیشتر است.
شکل ۲۱- ساختارهای [نمایش پاسخ] چند جانور
