سوالات امتحان نهایی درس فارسی رشته علوم انسانی نوبت خرداد ۱۴۰۰

باسمه تعالی

سؤالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳

رشته: ادبیات و علوم انسانی _ علوم و معارف اسلامی

ساعت شروع: ۸ صبح

تعداد صفحه: ۴

پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه

تاریخ امتحان: ۱۴۰۰/۰۳/۲۴

مدت امتحان: ۹۰ دقیقه

دانش آموزان روزانه، بزرگسالان و داوطلبان آزاد سراسر کشور درنوبت خرداد ماه سال ۱۴۰۰

مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی

قلمرو زبانی (۷/۵ نمره)

۱- معنی هریک از واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱ نمره)

الف) یک دست ظرف و لوازم عاریه بگیریم.

آن چه به امانت بگیرند و پس از رفع نیاز آن را پس دهند، (ص ۱۳۲، ۰/۲۵ نمره)

ب) گرم رو، سوزنده و سرکش بود،

مشتاق، به شتاب رونده و چالاک، کوشا (ص ۱۲۲، ۰/۲۵نمره)

ج) استادان در مَدرَس‌های مدارس می‌نشستند.

محلی که در آن تدریس کنند. موضع درس گفتن، (ص ۷۰، ۰/۲۵ نمره)

د) چه چیزی می‌تواند سجایای ارزشمند تو را بازگو کند؟

جِ سجیه، خوها، خلق‌ها و خصلت‌ها، (ص ۱۵۵، ۰/۲۵ نمره)

۲- واژه «همت» در هریک از ابیات زیر به چه معناست؟ (۰/۵ نمره)

الف) «همّت» اگر سلسله جنبان شود مور تواند که سلیمان شود

اراده، عزم و تلاش (ص ۲۸، ۰/۲۵ نمره)

ب) «همّت» از باد سحر می‌طلبم گر ببرد خبر از من به رفیقی که به طرف چمن است.

یاری، عنایت و توجّه (ص ۲۸، ۰/۲۵ نمره)

۳- املای درست هر واژه را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۷۵ نمره)

الف) پیرمرد از داخل (کاذیه – کازیه) روی میز یک پاکت کهنه برداشت.

کازیه (ص ۶۱، ۰/۲۵ نمره)

ب) غرق غباریم و (غربت – قربت) با من بیا سمت باران

غربت، (ص ۸۴، ۰/۲۵ نمره)

ج) از این تنگ ( خوار – خار) است اگر بگذرم

خوار، (ص ۱۰۱، ۰/۲۵ نمره)

۴- در هریک از موارد زیر، یک نادرستی املایی بیابید و درست آن را بنویسید. (۰/۵ نمره)

الف) شیرمرد عرصه تاوردهای حول، پور زال زر، جهان پهلو…

هول، (ص ۱۱۰، ۰/۲۵ نمره)

ب) من هر چه تعارف می‌کنم تو بیشتر عبا و امتناع می‌ورزی.

آباء، (ص ۱۳۶، ۰/۲۵ نمره)

ج) فاصله بچه‌های بی حفاض، با خاکریز کمتر می‌شد.

حفاظ، (ص ۹۲،  ۰/۲۵ نمره)

۵- هریک از الگوهای زیر، با کدام جمله در ردیف مقابل مطابقت دارد؟ (یک جمله اضافی است) (۰/۵ نمره)

الف) نهاد+ مسند + فعل	۱- برخی عاشق را دیوانه می‌پندارند.
ب) نهاد + مفعول + مسند + فعل	۲- مردم به او دهقان فداکار می‌گفتند.
	۳- عاشقان کشتگان معشوق‌اند.

الف) ۳، (ص ۵۴، ۰/۲۵ نمره)

ب) ۱، (ص ۵۴، ۰/۲۵ نمره)

۶- با توجه به سروده زیر، درستی یا نادرستی موارد داده شده را تعیین کنید. (۰/۵ نمره)

«بر لب آن چاه / سایه‌ای را دید / او شغاد، آن نابرادر بود؛ / که درون چه نگه می‌کرد و می‌خندید؛ / و صدای شوم و نامردانه‌اش در چاهسار گوش می‌پیچید»

الف) واژه «شغاد» نقش تبعی «بدل» دارد. درست  نادرست

نادرست، (ص ۱۱۳، ۰/۲۵ نمره) (توضیح: شغاد، مسند و نابرادر، بدل است)

ب) در این سروده، «چاهسار گوش»، یک ترکیب اضافی و «آن چاه» یک ترکیب وصفی است.

درست نادرست 

درست، (ص ۱۱۳، ۰/۲۵ نمره)

۷- در نوشته زیر، نوع وابسته‌های وابسته مشخص شده را تعیین کنید. (۰/۵ نمره)

هنگام مراجعه به بانک اعتبارات ایران، سیصد تومان پول تهیه کرده بودم.

ایران: مضاف الیه مضاف الیه، (ص ۶۱، ۰/۲۵ نمره)

تومان: ممیّز، (ص ۶۱، ۰/۲۵ نمره)

۸- با توجه به مصراع « امروز می‌آید از باغ، بوی بهار من و تو»، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵ نمره)

الف) نوع «واو»، حرف ربط است یا عطف؟

عطف، (ص ۸۴، ۰/۲۵ نمره)

ب) نقش دستوری گروه اسمی «بوی بهار من و تو» چیست؟

نهاد، (ص ۸۴، ۰/۲۵ نمره)

۹- با توجه به نوشته زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (۰/۵ نمره)

«همراهی با شما را دوست‌تر داشتم. بی آن که بدانید تعقیبتان کردم و نفهمیدم چه قدر از سنگرها فاصله گرفته‌ایم.»

الف) زمان کدام فعل ماضی نقلی» است؟

گرفته‌ایم، (ص ۹۰، ۰/۲۵ نمره)

ب) در واژه «تعقیبتان»، مرجع ضمیر پیوسته «نان» چیست؟

شما، (ص ۹۰، ۰/۲۵ نمره)

۱۰- در عبارت «من بسیار کوشیده‌ام تا روی دست شاهان جا گرفته‌ام و برای آنان شکار کرده‌ام. آن به که مرا نیز معذور دارید.» (۱ نمره)

الف) یک پیوند وابسته ساز و یک پیوند هم پایه ساز بیابید و بنویسید.

پیوند وابسته ساز: «تا» یا «که»، (۰/۲۵ نمره)

پیوند هم پایه ساز: و، (ص ۱۲۱، ۰/۲۵ نمره)

ب) چه فعلی، حذف شده است؟ نوع حذف، لفظی است یا معنایی؟

است، (۰/۲۵ نمره)، به قرینه معنایی (معنوی)، (ص ۱۲۱، ۰/۲۵ نمره)

۱۱- در یک گروه اسمی، واژه «اسب» را با یک وابسته پیشین و یک وابسته پسین به کار ببرید. (۰/۵ نمره)

آن اسب تندرو، (۰/۵ نمره) ، (یا هر مثال درست دیگر)، (ص ۱۱۵)

۱۲- مفهوم نشانه «ان» را در واژه‌های زیر بنویسید. (۰/۵ نمره)

الف) کوهان:

شباهت (مانند کوه)، (ص ۱۵۲، ۰/۲۵ نمره)

ب) خندان:

صفت فاعلی، (ص ۱۵۲، ۰/۲۵ نمره)

(قلمرو ادبی ۴ نمره)

۱۳- نام صاحب هریک از آثار داده شده را از کمانک مقابل آن انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)

الف) تمهیدات: (سهروردی / عین القضات همدانی)

عین القضات همدانی، (ص ۵۳، ۰/۲۵ نمره)

ب) دری به خانه خورشید: (سلمان هراتی / پابلو نرودا)

سلمان هراتی، (ص ۸۵، ۰/۲۵ نمره)

۱۴- از بین آثار زیر، به ترتیب یک اثر از «شکسپیر» و یک اثر از «جمال زاده» بیایید. (۰/۵ نمره)

از پاریز تا پاریس – غزلواره‌ها – هوا را از من بگیر خنده‌ات را نه – کباب غاز – فی حقیقه العشق

شکسپیر: غزلواره ها، (ص ۱۵۵، ۰/۲۵ نمره)

جمال زاده: کباب غاز، (ص ۱۴۰، ۰/۲۵ نمره)

۱۵- آرایه متناسب با قسمت مشخص شده را از کمانک مقابل انتخاب کنید. (۱ نمره)

الف) اطفال شاخ را به قدوم موسم ربیع کلاه شکوفه بر سر نهاده. (تشبیه / استعاره)

تشبیه، (ص ۱۲، ۰/۲۵ نمره)

ب) از جمله نام‌های حسن، یکی جمال است و یکی کمال. (سجع / موازنه)

سجع، (ص ۵۲، ۰/۲۵ نمره)

ج) یکی دشت با دیدگان پر زخون که تا او کی آید ز آتش برون (ایهام / مجاز)

مجاز، (ص ۱۰۴، ۰/۲۵ نمره)

د) صدای توپخانه، صدای خشک کلاش را در خود هضم می‌کرد. (متناقض نما / حس‌آمیزی)

حس آمیزی، (ص ۹۲، ۰/۲۵ نمره)

۱۶- با توجه به منطق الطّیر عطار، هر یک از پرندگان زیر، نماد چه کسانی هستند؟ (۰/۲ نمره)

الف) باز شکاری:

باز: انسان‌های درباری و صاحب منصب، (جاه طلب) (ص ۱۲۱، ۰/۲۵ نمره)

ب) سیمرغ:

سیمرغ: نماد حق تعالی یا خداوند، (ص ۱۲۲، ۰/۲۵ نمره) (برای هریک از پرندگان یک مفهوم نمادین کافی است)

۱۷- در هریک از بیت‌های ردیف اول کدام یک از آرایه‌های ردیف دوم به کار رفته است؟

ردیف اول	ردیف دوم
۱- پیامد دو صد مرد آتش فروز / دمیدند گفتی شب آمد به روز	حسن تعلیل
۲- آن کسی را که در این ملک، سلیمان کردیم / ملت امروز یقین کرد که او اهرمن است	تلمیح
۳- تا چشم بشر نبیندت روی / بنهفته به ابر چهر دل بند	اغراق

۱) اغراق، (ص ۱۰۳، ۰/۲۵ نمره)

۲) تلمیح، (ص ۲۶، ۰/۲۵ نمره)

۳) حسن تعلیل، (ص ۳۴، ۰/۲۵ نمره)

۱۸- در کدام یک از ابیات زیر، زمینه قهرمانی حماسه، بارز است؟ (۰/۲۵ نمره)

۱) سیاوش سیه را به تندی بتاخت نشد تنگ دل، جنگ آتش بساخت

۲) پراگنده کافور بر خویشتن چنان چون بود رسم و ساز کفن

۳) بدان گاه سوگند پرمایه شاه چنین بود آیین و این بود راه

۴) سراسر همه دشت بریان شدند بر آن چهر خندانش گریان شدند

گزینه یک (ص ۱۰۴، ۰/۲۵ نمره)

۱۹- مفهوم کنایه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵ نمره)

الف) در بذله و لطیفه نوک جمع را چیده است.

فرصت صحبت را از همه گرفته است. (بر همه مسلط شده است)، (ص ۱۳۷، ۰/۲۵ نمره)

ب) هنوز دستگیرش نشده بود که مقصود من چیست.

درنیافته بود، نفهمیده بود، (ص ۱۳۷، ۰/۲۵ نمره)

قلمرو فکری (۸/۵ نمره)

۲۰- معنی هریک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.

الف- گفت از بهر غرامت جامه‌ات بیرون کنم (۰/۵ نمره)

گفت: برای جریمه و تاوان، لباست را از تو می‌گیرم. (ص ۱۹، ۰/۵ نمره)

ب- مزینان از هزار و صد سال پیش هنوز بر همان مهر و نشان است که بود. (۰/۵ نمره)

مزینان مدت زمان زیادی است که تغییری نکرده است، (ص ۷۰، ۰/۵ نمره)

ج- تن ز جان و جان ز تن مستور نیست (۰/۵ نمره)

جسم از روح و روح از جسم پوشیده نیست. (ص ۴۶، ۰/۵ نمره)

د- چو او را بدیدند برخاست غو که آمد ز آتش برون شاه نو (۰/۵ نمره)

وقتی مردم سیاوش را دیدند، فریاد شادی سردادند که شاهزاده از آتش به سلامتی بیرون آمد. (ص ۱۰۴، ۰/۵ نمره)

هـ – آری اکنون تهمتن با رخش غیرتمند / در بُنِ این چاه آبش زهر شمشیر و سِنان، گم بود (۰/۷۵ نمره)

آری اکنون رستم در ته چاهی که به جای آب، زهر شمشیر و سرنیزه داشت، محو شده بود، (ص ۱۱۲، ۰/۷۵ نمره)

و- اگر دیدی به ناگاه / خون من بر سنگ فرش خیابان جاری است / بخند؛ زیرا خنده تو / برای دستان من / شمشیری است آخته (۰/۷۵ نمره)

اگر دیدی که من زخمی و در حال جان دادن هستم، تو شاد باش ؛ زیرا خنده تو برای دستان من مانند شمشیر برکشیدهای است و به من توان مبارزه می‌بخشد. (ص ۱۵۰، ۰/۷۵ نمره)

ز- هر روز باید ذکری واحد را مکرّر بخوانم/: «که تو از آن منی و من از آن تو» (۰/۵ نمره)

هر روز باید سخن یکسانی را تکرار کنم و آن این که: تو متعلق به منی و من متعلق به تو هستم. (ص ۱۵۵، ۰/۵ نمره)

به پرسش‌های مربوط به درک مطلب پاسخ دهید.

۲۱- مفهوم کلّی هریک از ابیات زیر را بنویسید. (۰/۵ نمره)

الف) هر که جز ماهی ز آبش سیر شد هر که بی روزی است روزش دیر شد

اشتیاق پایان ناپذیر عاشق، (ص ۵۰، ۰/۲۵ نمره)

ب) خانه‌ای کارش ود از دست اجانب آباد ز اشک ویران کُنش آن خانه که بیت الحَزَن است

بیگانه ستیزی، (ص ۲۶، ۰/۲۵ نمره)

۲۲- با توجّه به بیت زیر از «دماوندیه»، منظور از بخش‌های مشخّص شده چیست؟ (۰/۵ نمره)

ای مادر سر سپید بشنو این پند سیاه بخت فرزند

مادر سرسپید: دماوند، (ص ۳۵، ۰/۲۵ نمره)

سیاه بخت فرزند: شاعر (بهار) (ص ۳۵، ۰/۲۵ نمره)

۲۳- مقصود نهایی شاعر از مصراع دوم بیت زیر چیست؟ (۰/۵ نمره)

«چون رود امیدوارم بی تابم و بی قرارم من می‌روم سوی دریا، جای قرار من و تو»

با اتحاد و یکپارچگی می‌توان به پیروزی و آرامش رسید، (ص ۸۵، ۰/۵ نمره)

۲۴- با توجه به بیت‌های زیر، دلیل نگرانی کاووس درباره زن و فرزندش چیست؟ (۰/۵ نمره)

«پراندیشه شد جان کاووس کی ز فرزند و س ودابه نیک پی

کزین دو یکی گر شود نابه کار از آن پس که خواند مرا شهریار؟»

اگر یکی از این دو نفر (سیاوش یا سودابه) گناهکار باشد، دیگر کسی او را پادشاه نمی‌داند. (ص ۱۰۱، ۰/۵ نمره)

۲۵- در بیت زیر توصیه شاعر به انسان عاقل چیست؟ (۰/۵ نمره)

«سخنِ گفته دگر باز نباید به دهن اوّل اندیشه کند مرد که عاقل باشد»

سنجیده سخن گفتن (پرورده گویی)، (ص ۱۴۲، ۰/۵ نمره)

۲۶- شاعر در سروده زیر، شعر خود را معیار سنجش چه می‌داند؟ (۰/۵ نمره)

«قصّه است این، قصه؛ آری قصّه درد است / شعر نیست؛ / این معیار مهر و کین مرد و نامرد است»

معیار سنجش دوستی و دشمنی مردان و ناجوانمردان، (ص ۱۱۰، ۰/۵ نمره)

۲۷- در نوشته زیر، منظور نویسنده را از قسمت‌های مشخص شده بنویسید. (۰/۵ نمره)

گفت: «به من دخلی ندارد! ماشاالله هفت قرآن به میان، پسرعموی خودت است.

دخلی ندارد: ربطی ندارد، (ص ۱۳۳، ۰/۲۵ نمره)

هفت قرآن به میان: چشم نخورد، (بلا به دور باشد) (ص ۱۳۳، ۰/۲۵ نمره)

۲۸- با توجه به واژه‌های داخل کمانک، هریک از بیت‌های زیر، یاد آور کدام وادی عرفانی منطق الطّیر است؟ (۰/۵ نمره)

الف) هشت جنّت نیز اینجا مرده‌ای است هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است (طلب / استغنا)

وادی چهارم یا استغنا، (ص ۱۲۳، ۰/۲۵ نمره)

ب) وصلت آن کس یافت کز خود شد فنا هرکه فانی شد زخود، مردانه‌ای است (فقر و فنا/ توحید)

وادی هفتم با فقر و فنا، (ص ۱۲۷، ۰/۲۵ نمره)

۲۹- بیت‌های داده شده در هر ردیف جدول زیر، یک مفهوم مشترک دارند؛ آن مفهوم را از ستون مقابل انتخاب کنید. (۰/۵ نمره)

ردیف	بیت‌ها	مفاهیم
۱	* گفت نزدیک است والی را سرای آنجا شویم گفت والی از کجا در خانه خمار نیست * دور شو از برم ای واعظ و بیهوده مگو من نه آنم که دگر گوش به تزویر کنم	الف) پرهیز از ریاکاری و دورویی ب) نصیحت ناپذیری حاکمان نالایق
۲	* من که هر آنچه داشتم اول ره گذاشتم حال برای چون تویی اگر که لایقم بگو * در عشق کسی قدم نهد کش جان نیست با جان بودن در عشق به سامان نیست	الف) فرد پذیر بودن عشق و رد دوگانگی ب) ترک دلبستگی ها در راه عشق

۱) الف، (ص ۱۹ و ۲۰، ۰/۲۵ نمره)

۲) ب، (ص ۵۳ و ۵۶، ۰/۲۵ نمره)

موفق باشید