پی بردن به حقیقت
یک قرن پس از معرفی آلزایمر توسط آلویس آلزایمر، زوال عقل ناشی از سالمندی تقریباً غیرقابل درمان تلقی می‌شد. با این حال هنوز هم امید به درمان آلزایمر وجود دارد.
بتا یا تاو؟ از طرفی وضعیت سلامتی نسل جوانی که به ناچار با یک نسل بزرگ سالمند رخ در رخ شده اند و از طرفی سلامت مالی سیستم‌های پزشکی و امنیت اجتماعی کشورهای ثروتمند مسائلی هستند که نیاز به حل دارد. در دهمین کنفرانس بین المللی در خصوص بیماری آلزایمر و اختلالات مرتبط با آن که اخیراً در مادرید برگزار شد، گزارش گردید که افزایش بی وقفه تعداد بیماران مبتلا به آلزایمر باعث ایجاد ضعف در خدمات درمانی در کشورهای توسعه یافته شده است.
پیشرفت پزشکی بدین معناست که پیش از این که آلزایمر ذهن مردم را نابود کند، جلوی بیماری‌های دیگری که باعث مرگ و میر مردم می‌شوند نیز گرفته شود. درمان آلزایمر هم پر هزینه و هم زمان بر می‌باشد. در آمریکا میانگین هزینه مراقبت از بیماران مبتلا به آلزایمر از لحظه تشخیص تا مرگ حداقل ۱۷۰،۰۰۰ دلار است.
در حال حاضر ۴.۵ میلیون آمریکایی به آلزایمر مبتلا هستند. در صورتی که تا سال ۲۰۵۰ هیچ تغییری در این رابطه صورت نگیرد، این رقم به سه برابر خواهد رسید. اما اگر تا پایان دهه حاضر درمانی وجود داشته باشد که شروع این بیماری را هفت سال به تاخیر بیندازد، تعداد مبتلایان تا اواسط قرن حدود ۴۰% کاهش خواهد یافت. بنابراین درک این که آلزایمر چطور مردم را بیمار می‌کند، توصیه بهتری نسبت به خود درمان می‌باشد.
بتا (به فرم پلاک‌های بتا آمیلوئید) و تاو (به فرم گره‌های تاو) تظاهرات فیزیکی آلزایمر می‌باشند. پلاک‌ها در واقع تکه‌هایی از پروتئین‌های فرصت طلبی هستند که در فضاهای بین سلولی عصبی جای می‌گیرند. اما گره‌های تاو از جنس پروتئین های فرصت طلب متفاوتی هستند و در داخل خود سلول‌های عصبی شکل می‌گیرند.
عقل سلیم می‌گوید که تشکیل پلاک باعث ایجاد این بیماری می‌شود و گره‌ها نیز تاثیر ثانویه آن هستند. این فرضیه که به عنوان فرضیه آبشار آمیلوئید نیز شناخته می‌شود، در بسیاری از تلاش‌های درمانی بیماری، مدنظر قرار می‌گیرد. با این حال مخالفانی نیز وجود دارند که تصور می‌کنند این نتیجه‌گیری اشتباه می‌باشد. برخی فکر می‌کنند که نقش گره های در هم تنیده خیلی کم رنگ است، برخی دیگر نیز می‌گویند که این یک طرز تفکر کاملاً اشتباه است.
تمام این ها حقه است
پلاک های آمیلوئیدی زمانی تشکیل می شوند که مولکولی به نام پروتئین پیش ساز آمیلوئید (APP) توسط دو آنزیم به نام بتا_سکرتاز و گاما_سکرتاز تجزیه شود. یکی از فرآورده های حاصل از این تجزیه که با نام بلندش به نام پپتید آمیلوئید_بتا_۴۲ شناخته می شود، دارای ویژگی های نامطلوبی است که مولکول های آن تمایل دارند به همدیگر بچسبند. پلاک های ایجاد شده که طرفداران نظریه آبشار نیز معتقد به آن هستند، منجر به آسیب مغزی شده و متعاقباً علائمی نظیر از دست دادن حافظه، تغییرات رفتاری، ضعف عمومی و غیرقابل برگشت قدرت شناختی را به بار خواهند آورد. پس نتیجه می‌گیریم که پلاک ها را از بین ببرید (یا از شرشان پس از تشکیل یافتن خلاص شوید) تا بتوانید بیماری را کنترل کنید.
یک روش برای این کار این است که واکسنی ساخته شود تا آنتی بادی ها را علیه پپتید بتا_آمیلوئید_۴۲ تحریک نماید. این همان شیوه ای است که شرکت Elan Pharmaceuticals و Wyeth Research از آن پیروی کردند. این دو شرکت در سال ۲۰۰۰ آزمایشات بالینی خودشان را برای ساختن یک چنین واکسنی آغاز کردند. متاسفانه آنها پس از این که ۱۸ نفر از ۳۰۰ بیمارشان دچار التهاب شدید مغزی شدند، این آزمایشات را متوقف ساختند. با این حال محققان در هنگام آزمایش متوجه شدند که آن دسته از بیمارانی که به واکسن واکنش نشان داده اند، دچار تورم مغز نشده اند و با این حال ضعف قدرت شناختی آنها نیز به طور قابل توجهی کاهش یافته است. این نتایج نشان می‌دهند که آنها در مسیر صحیحی قرار داشته‌اند و شرکت‌ها نیز هم اکنون در حال آزمایش واکسنی هستند که عوارض کمتری داشته باشد.
یک جایگزین برای واکسن، ساخت آنتی بادی در داخل کارخانه و سپس تزریق آنها به بدن می‌باشد. به این شیوه، واکسیناسیون غیرفعال می‌گویند. آزمایشات اولیه نشان می‌دهند که این ماده بی خطر بوده و مطالعه که توسط ویت انجام شد نیز نشان داد که درمان با یک دوز آنتی بادی در طول چهار ماه پیشرفت های شناختی قابل توجهی را نشان داده است. به عبارت دیگر دارو فقط بیماری را کند نمی‌کند، بلکه آن را معکوس نیز می سازد.
از طرفی شیوه ایمونولوژیکی تنها روشی نمی‌باشد که مورد بررسی قرار گرفته است. در دهه گذشته تحقیقات بسیاری بر روی داروهای مهار کننده سکرتاز انجام شده است که فعالیت آنزیم‌های تشکیل دهنده پپتید بتا_آمیلوئید_۴۲ را دچار تغییر و تحول می‌کند.
محققان از مدت‌ها پیش می‌دانند که استفاده طولانی مدت از آسپرین و ایبوپروفن که به طبقه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تعلق دارند، تقریباً ریسک ابتلا به آلزایمر را در افراد کاهش می دهد. اما این مسئله هیچ ارتباطی با خواص ضد التهابی آنها ندارد. بلکه به این دلیل است که آنها بر روی گاما – سکرتاز نیز تاثیر می‌گذارند. آنها تجزیه پروتئین پیش ساز آمیلوئید را دچار تغییر و تحول می‌کنند. آنها توانستند به جای تولید پپتید آمیلوئید_بتا_۴۲ (به دلیل این که دارای ۴۲ واحد اسید آمینه هستند که این پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهند)، پپتیدهای ۳۷ یا ۳۸ آمینواسیدی بسازند. آنها دیگر به هم نمی‌چسبیدند.
کنتون زاویتز و همکارانش از موسسه Myriad Genetics جدیدترین یافته‌هایشان را از یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی به نام آر – فلوربی پروفن (R-flurbiprofen) ارائه کردند. همانند بسیاری از مولکول های دیگر، فلوربی پروفن دارای فرم چپ سویه و راست سویه می باشد. معمولاً هنگامی که دارو سنتز می شود، به بخش های مساوی تقسیم می شود. با این حال امکان تقسیم آن از قبل نیز وجود دارد.
فلوربی پروفن راست سویه فاقد تاثیرات ضد التهابی نسخه چپ سویه آن می باشد. این بدان معناست که احتمال کمتری وجود دارد که مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی منجر به مشکلات گوارشی گردد و از این رو برای استفاده بلندمدت بی خطر است. با این حال این داروها هنوز هم ویژگی های تقسیم APP را حفظ کرده اند. نتایج یک آزمایش با ۲۰۰ بیمار آلزایمری دلگرم کننده بوده است. بیماران مبتلا به نسخه خفیف بیماری که دوز بالایی از این دارو را مصرف کرده بودند، در مقایسه با افرادی که این دارو را مصرف نکرده بودند، به زوال عقل کمتری دچار شده بودند.
شرایط مصونیت
با این حال همه افراد معتقد نیستند که تمرکز بر آمیلوئید شیوه صحیحی است. علتش این است که در حقیقت هیچ ارتباط روشنی بین رسوب پلاک ها و ایجاد مشکلات شناختی وجود ندارد. برخی از مخالفان اعتقاد دارند که گره های تاو نقش محوری تری نسبت به آبشارهای آمیلوئیدی دارند. همچنین افرادی مانند لری گلدشتاین، استاد پزشکی سلولی مولکولی در دانشگاه کالیفرنیا، سان دیه گو نیز معتقد هستند که موقعیت های تحریک کننده هیچ ارتباطی با بتا یا تاو ندارند و این در واقع نقص در انتقال مواد از طریق برآمدگی های رشته ای به نام آکسون می باشد که سلول های عصبی را در مغز و سایر نقاط بدن به یکدیگر وصل کرده و راه طولانی را در بدن می پیمایند.
برای تاو حداقل یک دارو در حال آزمایش می باشد. ممانتین برای بیش از ۲۰ سال برای اختلالات مختلف مغزی از جمله زوال عقل تجویز می شود، چرا که اعتقاد بر این است که از سطوح بالای انتقال دهنده های عصبی به نام گلوتامات محافظت می کند. با این حال شواهدی از چندین مطالعه مختلف بر روی حیوانات وجود دارد که از اصلاح پروتئین تاو که منجر به تشکیل گره های درون سلولی می شوند اجتناب می کنند. مطالعه مالین گونارسون و همکارانش در دانشگاه اوپسالای سوئد اخیراً تایید کرد که این برای انسان ها نیز صادق است.
این شرایط مصونیت منطقی است. مقاله اصلی آلویس آلزایمر با شناسایی پلاک ها و گره ها در نوامبر ۱۹۰۶ ارائه شد. پس از یک قرن، بیماری که نام او هنوز هم بر روی آن است، تبدیل به یک معما گردید – و همین طور سوال در مورد نحوه درمان آن.
مقاله حاضر در بخش علم و تکنولوژی و نسخه چاپی آن نیز با عنوان “پی بردن به حقیقت” ارائه شده است.
