شکلگیری ایگو در کودک
هویت یا Ego که به معنای درک کودک از خود به عنوان یک موجود مستقل و مجزا از دیگران است، به طور تدریجی در طی ماههای اولیه زندگی شکل میگیرد. مطالعات روانشناسی رشد نشان دادهاند که در حدود ۹ ماهگی، یک تغییر قابلتوجه در آگاهی و شناخت کودک رخ میدهد که به آن «نقطه عطف ۹ ماهگی» میگویند.
در این زمان، چه اتفاقی میافتد؟
– تشخیص خود و دیگران: کودک شروع به تشخیص خود به عنوان یک فرد مستقل از دیگران میکند. در این مرحله، کودکان متوجه میشوند که اعمال و رفتار آنها میتواند بر دیگران تأثیر بگذارد.
– افزایش تعامل اجتماعی: کودک در این سن به تعاملات اجتماعی با والدین و دیگران علاقه بیشتری نشان میدهد و سعی میکند ارتباطات معنادارتری برقرار کند.
– پیدایش تفکر (Thinking): کودک در این سن شروع به درک علت و معلول میکند و به شکل سادهای میتواند به حل مشکلات بپردازد. این آغاز شکلگیری تفکر و هویت مستقل در او است.
این مرحله آغاز خودآگاهی کودک و اولین گامها به سمت توسعه هویت فردی یا همان Ego است.
مثالهایی از شکلگیری ایگو
شکلگیری Ego یا خودآگاهی در کودکان با مجموعهای از رفتارها و واکنشها همراه است که نشاندهنده درک آنها از خود بهعنوان یک فرد مستقل است. یکی از این نشانهها، جدا کردن غذا از اطراف دهان یا تمایل کودک به تمیز کردن خود است. در ادامه به چند مثال از شکلگیری Ego در کودکان اشاره میکنیم که شامل این رفتار نیز میشود:
۱. جدا کردن غذا از اطراف دهان:
– وقتی کودک متوجه میشود که غذایی دور دهانش باقیمانده است و سعی میکند آن را پاک کند، نشاندهنده این است که او به بدن خود آگاهی پیدا کرده و میداند که ظاهر یا وضعیت بدنش میتواند تغییر کند. این رفتار میتواند یکی از اولین نشانههای شکلگیری Ego باشد، زیرا کودک شروع به درک خود بهعنوان یک موجود مستقل با بدن و نیازهای خاص خود میکند.
۲. نگاه کردن به خود در آینه:
– وقتی کودک در آینه به خود نگاه میکند و شروع به تشخیص چهره خودش بهعنوان یک فرد مستقل میکند، یکی دیگر از نشانههای رشد Ego است. در ابتدا ممکن است کودک فکر کند تصویر در آینه فرد دیگری است، اما در حدود ۱۸ ماهگی یا کمی زودتر، او متوجه میشود که این تصویر خودش است. این مرحله معمولاً با واکنشهایی مانند لمس صورت یا تلاش برای پاک کردن چیزی از روی صورت همراه است.
۳. اشاره به خود با نام یا ضمیر:
– وقتی کودک شروع به اشاره به خود با نام خود یا استفاده از ضمیر “من” یا “مال من” میکند، نشانه دیگری از شکلگیری Ego است. این رفتار نشان میدهد که کودک به درک خود بهعنوان یک فرد مستقل رسیده است و شروع به شناخت خود بهعنوان یک موجود مجزا از دیگران کرده است.
۴. مقاومت در برابر کمک بزرگسالان:
– در این مرحله از رشد، کودکان تمایل دارند کارها را بهتنهایی انجام دهند. مثلاً ممکن است وقتی والدینشان سعی کنند به آنها در غذا خوردن کمک کنند، کودک مقاومت کند و بخواهد خودش قاشق را در دست بگیرد. این رفتار نمایانگر استقلال و افزایش خودآگاهی است.
۵. شناخت تفاوت خود با دیگران:
– در حدود ۹ تا ۱۲ ماهگی، کودک شروع به تشخیص این موضوع میکند که افراد دیگر جدا از او هستند و هرکدام رفتارها و افکار خود را دارند. این را میتوان در تعاملات اجتماعی مثل بازیهای تقلیدی یا توجه به واکنشهای دیگران دید.
۶. احساس مالکیت:
– کودک با استفاده از عبارات مانند “این مال من است” یا گرفتن اسباببازیها از دیگران، نشان میدهد که به حس مالکیت رسیده است. این حس مالکیت یکی از جنبههای کلیدی در توسعه Ego است، زیرا کودک به تدریج یاد میگیرد که چیزهایی متعلق به او هستند و او فردی مجزا از دیگران است.
۷. پیشبینی و واکنش به رفتار دیگران:
– درک کودک از اینکه رفتار او میتواند تأثیری روی دیگران بگذارد، یکی دیگر از نشانههای شکلگیری Ego است. برای مثال، وقتی کودک میفهمد که با گریه کردن میتواند توجه والدین را جلب کند، این نشاندهنده توسعه خودآگاهی و شناخت نقش خود در روابط اجتماعی است.
۸. شناسایی و برقراری ارتباط با نام خود:
– وقتی کودک شروع به پاسخ دادن به نام خود میکند یا به آینه اشاره کرده و میگوید “این منم”، نشاندهنده این است که او به تدریج درک میکند که فردی مستقل است و دارای هویت خاصی است.
جمعبندی:
حرکاتی مانند جدا کردن غذا از اطراف دهان یا واکنش به تصویر خود در آینه نشاندهنده آغاز شکلگیری Ego در کودکان هستند. این رفتارها به تدریج به کودک کمک میکنند تا خود را به عنوان یک موجود مستقل و مجزا از دیگران بشناسد، که نقطه عطفی در رشد شناختی و اجتماعی او محسوب میشود.
مراحل شکلگیری ایگو
شکلگیری ایگو (Ego) یا “خود” در کودک یکی از مراحل مهم رشد روانی و شناختی است که به تدریج در چندین مرحله اتفاق میافتد. این فرایند به کودک کمک میکند تا خود را به عنوان یک فرد مستقل از دیگران درک کند. علوم اعصاب نیز با مطالعه ساختارها و فرایندهای مغزی، نقش مهمی در درک نحوه شکلگیری ایگو دارد. در ادامه، مراحل شکلگیری ایگو و تأثیر علوم اعصاب بر این فرایند بررسی میشود.
مراحل شکلگیری ایگو در کودک:
۱. مرحله نوزادی (۰ تا ۶ ماهگی) – ایگوی اولیه:
– در این مرحله، نوزاد خود را از دیگران جدا نمیداند. نوزاد در این سن از طریق تعاملات حسی (مانند تماس فیزیکی و تغذیه) به تدریج احساس امنیت و تعلق را ایجاد میکند.
– نوزاد به دنبال برآورده شدن نیازهای فیزیکی خود (مانند گرسنگی و خواب) است، اما هنوز نمیتواند تفاوت خود با محیط را درک کند.
۲. مرحله ۶ تا ۹ ماهگی – تشخیص خود از دیگران:
– در حدود ۶ ماهگی، کودک شروع به درک تفاوت بین خود و دیگران میکند. این مرحله با توانایی شناخت چهرههای آشنا و بیگانه مشخص میشود.
– کودک به تدریج میفهمد که دیگران (مانند والدین) موجودات مستقلی هستند که میتوانند نیازهای او را برآورده کنند.
– تعاملات اجتماعی در این مرحله افزایش مییابد و کودک به واکنشهای دیگران به اعمال خود توجه میکند.
۳. مرحله ۹ تا ۱۸ ماهگی – نقطه عطف شناختی و خودآگاهی اولیه:
– در حدود ۹ ماهگی، کودک شروع به شناخت خود به عنوان یک موجود مستقل میکند. یکی از نشانههای این مرحله، توانایی کودک در شناسایی خود در آینه است.
– کودک همچنین میفهمد که میتواند بر محیط خود تأثیر بگذارد. برای مثال، با گریه کردن میتواند توجه والدین را جلب کند.
– این مرحله به عنوان آغاز شکلگیری خودآگاهی یا “ایگو” شناخته میشود.
۴. مرحله ۱۸ تا ۲۴ ماهگی – شکلگیری احساس مالکیت و استفاده از ضمایر:
– در این سن، کودک شروع به استفاده از ضمایری مانند “من” و “مال من” میکند که نشاندهنده درک خود به عنوان یک فرد مستقل است.
– کودک به طور فعال مالکیت خود بر اشیاء و اسباببازیها را اعلام میکند. حس مالکیت در این مرحله برجسته است و یکی از نشانههای مهم توسعه ایگو است.
– کودک همچنین شروع به تقلید از دیگران و نشان دادن رفتارهایی میکند که نشاندهنده درک نقش خود در روابط اجتماعی است.
۵. مرحله ۲ تا ۳ سالگی – رشد هویت فردی و استقلال:
– کودک به تدریج استقلال بیشتری نشان میدهد و سعی میکند کارهایی مانند لباس پوشیدن یا غذا خوردن را بهتنهایی انجام دهد.
– در این مرحله، تمایل به کنترل و تصمیمگیری شخصی بیشتر میشود. این مسئله نشاندهنده توسعه ایگو به عنوان یک هویت مستقل و قابل تعریف است.
– کودک شروع به شناخت هویت جنسیتی و اجتماعی خود میکند و به طور فعال سعی در برقراری تعاملات پیچیدهتر با دیگران دارد.
درک شکلگیری ایگو به کمک علوم اعصاب
علوم اعصاب نقش مهمی در درک زیربنای مغزی شکلگیری ایگو و خودآگاهی دارد. در این زمینه، برخی از مناطق مغزی و فرایندهای عصبی که در شکلگیری ایگو تأثیرگذار هستند، شامل موارد زیر میشوند:
۱. قشر پیشپیشانی (Prefrontal Cortex):
– قشر پیشپیشانی مسئول تفکر منطقی، تصمیمگیری و خودآگاهی است. این ناحیه از مغز به کودک کمک میکند تا خود را به عنوان یک موجود مستقل درک کند و تصمیمات مستقل بگیرد.
– در طول کودکی، این ناحیه به تدریج رشد میکند و به کودک کمک میکند تا مفاهیم پیچیدهتری مانند هویت شخصی و اجتماعی را درک کند.
۲. سیستم لیمبیک (Limbic System):
– سیستم لیمبیک که شامل ساختارهایی مانند هیپوکامپ و آمیگدال است، نقش مهمی در احساسات و تعاملات اجتماعی دارد. این سیستم به کودک کمک میکند تا احساسات خود را پردازش کرده و تعاملات اجتماعی را مدیریت کند.
– رشد این بخشها به کودک کمک میکند تا از نظر عاطفی و اجتماعی به خودآگاهی دست یابد.
۳. پردازش حسی و بینایی:
– نواحی مغزی مرتبط با پردازش حسی، به ویژه سیستم بینایی، به کودک کمک میکند تا خود را در محیط بشناسد. برای مثال، آزمایش آینه که در آن کودک سعی میکند خود را در آینه بشناسد، به رشد پردازش بینایی و ارتباط آن با خودآگاهی وابسته است.
۴. اتصالهای عصبی (Neural Connectivity):
– شکلگیری و تقویت اتصالات عصبی میان نواحی مختلف مغز، به خصوص بین قشر پیشپیشانی و نواحی مرتبط با حافظه و احساسات، به توسعه ایگو کمک میکند.
– افزایش ارتباطات عصبی در طول دوران کودکی به پردازش پیچیدهتر اطلاعات و توسعه هویت فردی منجر میشود.
۵. نوروپلاستیسیته:
– مغز کودکان بسیار انعطافپذیر است و میتواند به تغییرات محیطی پاسخ دهد. این توانایی مغز برای تغییر و تطبیق با تجربیات جدید (نوروپلاستیسیته) به کودک کمک میکند تا از طریق تعاملات با دیگران و محیط، ایگو خود را تقویت کند.
جمعبندی:
شکلگیری ایگو در کودک یک فرایند چندمرحلهای است که از نوزادی آغاز میشود و تا کودکی ادامه دارد. این فرایند شامل رشد خودآگاهی، حس مالکیت و استقلال است. علوم اعصاب با بررسی ساختارها و فرایندهای مغزی مانند قشر پیشپیشانی، سیستم لیمبیک و اتصالات عصبی، به ما کمک میکند تا درک عمیقتری از چگونگی شکلگیری ایگو و خودآگاهی در کودکان به دست آوریم.
