این مجموعه آموزشی، گامی نوین و هوشمندانه در مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار زیست‌شناسی پایه یازدهم است که توسط برند آینده‌نگاران مغز و به سرپرستی نویسنده داریوش طاهری تهیه شده است. در این پروژه، متون خط‌به‌خط کتاب درسی با حذف هوشمندانه‌ی واژگان کلیدی، به جای‌خالی‌های تعاملی تبدیل شده‌اند تا فرآیند یادگیری را از حالت منفعل به فعال و مشارکتی بدل کنند.
این روش آموزشی، ذهن خواننده را به درگیر شدن عمیق‌تر با متن، بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و خودسنجی مستمر (Continuous Self-Assessment) وادار می‌کند؛ ویژگی‌هایی که کلید تسلط بر مفاهیم و آمادگی برای آزمون‌هایی مانند کنکور (Entrance Exam) به شمار می‌آیند.
این رویکرد همان اصل قدیمی است که می‌گوید: تکرار، مادر مهارت‌هاست. ما در آینده‌نگاران مغز، معماران تکرار هدفمند هستیم؛ مسیری که تسلط علمی (Scientific Mastery)، درک عمیق و آمادگی کامل برای آزمون‌هایی چون کنکور را برای شما فراهم می‌کند.
زیست‌یاد (Zist-Yad)، هم‌قدم هوشمند مسیر یادگیری، فراتر از یک ابزار آموزشی است؛ او هر مواجهه با متن را به تجربه‌ای فعال و عمیق تبدیل می‌کند. با طراحی جای‌خالی‌های هوشمند، تمرین‌های هدفمند و بازخورد فوری، ذهن را به چالش می‌کشد تا اطلاعات نه تنها حفظ شود، بلکه معنا، ساختار و ارتباط مفاهیم درک گردد.
زیست‌یار (Zist-Yar)، همراه همیشگی و هوشمند شما در مسیر یادگیری فعال، با ایجاد جای‌خالی‌های تعاملی و بازخورد فوری، ذهن را به بازیابی فعال اطلاعات (Active Recall) و درک عمیق مفاهیم وادار می‌کند و مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار را هموار می‌سازد.
زیست‌بان (Zist-Ban)، محافظ و راهنمای شما در مسیر یادگیری است؛ او با نظارت بر روند پیشرفت، ارائه بازخورد هدفمند و کمک به مرور و تثبیت مفاهیم، اطمینان حاصل می‌کند که مسیر یادگیری شما همواره درست و ایمن باقی بماند و از یادگیری سطحی به تسلط عمیق بر مفاهیم برسید.
هر گفتار این مجموعه، دقیقاً با جمله‌بندی اصلی کتاب درسی ارائه شده و با جای‌خالی‌هایی همراه است که کاربر می‌تواند روی آنها تمرکز کرده، فکر کند و در صورت نیاز، با کلیک روی دکمه «نمایش پاسخ»، پاسخ درست را مشاهده نماید. بدین ترتیب، تجربه‌ای تعاملی، کاربردی و عمیق در یادگیری زیست‌شناسی فراهم شده است.
تصویر [نمایش پاسخ] یاخته گیرندۀ [نمایش پاسخ] با میکروسکوپ الکترونی
حواس
اکنون که این متن را می‌خوانید، چشم‌های شما، پیام‌های [نمایش پاسخ] را به مغز ارسال می‌کنند. وقتی به صفحهٔ کتاب دست می‌زنید، اطلاعاتی از [نمایش پاسخ] به دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] می‌رسد. در این حالت، دستگاه عصبی از [نمایش پاسخ] نشستن شما و میزان [نمایش پاسخ] خون شما نیز آگاه است.
بدن چگونه اطلاعات گوناگون را [نمایش پاسخ] می‌کند و به آنها [نمایش پاسخ] می‌دهد؟ چرا گاهی تماس [نمایش پاسخ] يا [نمایش پاسخ] با پوست خود را احساس نمی‌کنیم؟ چرا فردی که تحت [نمایش پاسخ] قرار دارد، دردی احساس نمی‌کند؟ چرا [نمایش پاسخ] جانوران می‌توانند اطلاعاتی را دریافت کنند که ما [نمایش پاسخ] استفاده از ابزار مناسب، نمی‌توانیم آنها را درک کنیم؟
گفتار ۱ گیرنده‌های حسی
گیرندهٔ حسی، [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] است که اثر [نمایش پاسخ] را دریافت می‌کند و اثر محرک در آن به [نمایش پاسخ] تبدیل می‌شود. صدا، فشار، اکسیژن، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نمونه‌هایی از این [نمایش پاسخ] هستند که هر کدام [نمایش پاسخ] ویژه‌ای را در بدن تحریک می‌کنند. گیرنده‌های حسی انسان [نمایش پاسخ]؛ ولی می‌توان آنها را براساس [نمایش پاسخ]، در [نمایش پاسخ] دسته کلی طبقه‌بندی کرد: گیرنده‌های [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]. در ادامه درس با این گیرنده‌ها آشنا می‌شوید.
کار گیرنده‌های حسی
گیرنده چگونه اثر [نمایش پاسخ] را دریافت و به پیام [نمایش پاسخ] تبدیل می‌کند؟ در فصل قبل با چگونگی ایجاد پیام [نمایش پاسخ] در یاخته‌های [نمایش پاسخ] آشنا شدید. عوامل گوناگونی مانند تغییر [نمایش پاسخ] در اثر [نمایش پاسخ]، مواد [نمایش پاسخ] و تغییر [نمایش پاسخ]، نفوذپذیری [نمایش پاسخ] گیرنده به [نمایش پاسخ] و در نتیجه [نمایش پاسخ] غشای آن را تغییر می‌دهند.
شکل ۱، یک گیرنده [نمایش پاسخ] پوست را نشان می‌دهد. این گیرنده انتهای [نمایش پاسخ] یک نورون [نمایش پاسخ] است که درون پوششی [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] از نوع بافت [نمایش پاسخ] قرار دارد. فشرده شدن این [نمایش پاسخ]، رشتهٔ [نمایش پاسخ] را تحت فشار قرار می‌دهد و در آن تغییر [نمایش پاسخ] ایجاد می‌کند. در نتیجه [نمایش پاسخ] غشای گیرنده، باز و [نمایش پاسخ] غشا تغییر می‌کند. به این ترتیب در [نمایش پاسخ]، پیام عصبی ایجاد و به دستگاه عصبی [نمایش پاسخ] ارسال می‌شود.
شکل ۱ـ ایجاد [نمایش پاسخ] به وسیلۀ گیرندۀ [نمایش پاسخ]. الف) ساختار [نمایش پاسخ]، ب) وارد آمدن تحریک ([نمایش پاسخ])، پ) تبدیل اثر [نمایش پاسخ] به [نمایش پاسخ] (هدایت پیام عصبی)
گیرنده‌ها [نمایش پاسخ] پیدا می‌کنند
شاید توجه کرده باشید که [نمایش پاسخ] غذا یا عطر را پس از گذشت [نمایش پاسخ]، دیگر [نمایش پاسخ] نمی‌کنیم. در این حالت، آیا مولکول‌های [نمایش پاسخ] در محیط [نمایش پاسخ] می‌شوند، یا [نمایش پاسخ] بو درست کار نمی‌کنند؟ وقتی گیرنده‌ها [نمایش پاسخ] در معرض محرک [نمایش پاسخ] قرار گیرند، پیام عصبی [نمایش پاسخ] ایجاد می‌کنند، یا [نمایش پاسخ] پیامی ارسال نمی‌کنند، این پدیده را [نمایش پاسخ] گیرنده‌ها می‌نامند. [نمایش پاسخ] گیرنده‌ها چه فایده‌ای دارد؟
پدیدهٔ [نمایش پاسخ] گیرنده‌های [نمایش پاسخ] در پوست، موجب می‌شود وجود [نمایش پاسخ] را روی بدن حس نکنیم. در این حالت، اطلاعات [نمایش پاسخ] به مغز ارسال می‌شود. در نتیجه مغز می‌تواند اطلاعات [نمایش پاسخ] را پردازش کند. مثال‌های دیگری از [نمایش پاسخ] گیرنده‌ها را که تجربه کرده‌اید، بیان کنید.
فعالیت ۱
گیرنده‌های زیر را بر اساس نوع محرک طبقه بندی کنید.
گیرنده‌های چشایی روی [نمایش پاسخ]، گیرندهٔ میزان اکسیژن در [نمایش پاسخ]، گیرنده‌های شبکیهٔ چشم، گیرندهٔ گرما، گیرندهٔ فشار پوست، گیرنده بویایی بینی، گیرندهٔ فشار خون دیوارهٔ [نمایش پاسخ]
حواس را به [نمایش پاسخ] گروه تقسیم می‌کنند
گروهی از گیرنده‌ها مانند گیرنده‌های [نمایش پاسخ] در بخش‌های گوناگون بدن [نمایش پاسخ] و گروهی از گیرنده‌های بدن ما در اندام‌های [نمایش پاسخ] قرار دارند؛ مانند گیرنده‌های [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ]. از این‌رو، حواس را به [نمایش پاسخ] گروه حواس [نمایش پاسخ] و حواس [نمایش پاسخ] تقسیم کرده‌اند. در ادامهٔ درس با کار هر گروه از این حواس آشنا می‌شوید.
بیشتر بدانید
اندام خیالی: مغز ممکن است احساس‌ها را اشتباه درک کند. اندام خیالی حالتی است که فرد در اندام از دست رفتهٔ بدنش، درد احساس می‌کند، در گذشته پژوهشگران فکر می‌کردند این احساس از اعصاب آسیب‌دیده در اندام قطع شده، ایجاد می‌شود. اما امروز آنان بر این باورند که بخشی از قشر مخ که اطلاعات اندام از دست رفته را پردازش می‌کرد، اکنون از بخش‌های دیگر بدن اطلاعاتی دریافت و این پیام‌ها را به عنوان پیام اندام از‌دست‌رفته تلقی می‌کند.
حواس پیکری
در بخش‌های گوناگون بدن مانند [نمایش پاسخ]، ماهیچه‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، گیرنده‌هایی به نام گیرنده‌های حس‌های [نمایش پاسخ] وجود دارند. حس‌های پیکری شامل حس [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]ند. انتهای دارینهٔ [نمایش پاسخ]، مانند گیرنده‌های [نمایش پاسخ]، یا انتهای دارینه‌هایی درون پوششی از بافت [نمایش پاسخ] مانند گیرندهٔ [نمایش پاسخ] در پوست، نمونه‌هایی از گیرنده‌های حواس [نمایش پاسخ]اند (شکل 1).
گیرنده‌های تماسی، گیرنده‌های [نمایش پاسخ]اند که با [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] تحریک می‌شوند (شکل ۲). این گیرنده‌ها، مثلاً در [نمایش پاسخ] وجود دارند. تعداد گیرنده‌های تماس در [نمایش پاسخ] بخش‌های گوناگون بدن [نمایش پاسخ] است و بخش‌هایی که تعداد گیرنده‌های [نمایش پاسخ] دارند، مانند نوک [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، حساس‌ترند.
شکل ۲- گیرنده‌های [نمایش پاسخ]
گیرنده‌های دمایی در بخش‌هایی از درون بدن، مانند [نمایش پاسخ] سیاهرگ‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] جای دارند. گیرنده‌های دمایی [نمایش پاسخ] بدن به تغییرات دمای [نمایش پاسخ] بدن و گیرنده‌های دمایی [نمایش پاسخ] به تغییرات دمای [نمایش پاسخ] بدن حساس‌اند؛ در نتیجه [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] را دریافت می‌کنند.
بیشتر بدانید
تزریق موادی مانند هیستامین که از بافت‌های تخریب شده خارج می‌شوند، در زیر پوست، درد شدیدی را ایجاد می‌کنند. به این ترتیب، مشخص شده است که برخی موادی که در بدن تولید می‌شوند، گیرنده‌های درد را تحریک می‌کنند.
فعّالیت گیرنده‌های [نمایش پاسخ] حس [نمایش پاسخ] موجب می‌شود که مغز از چگونگی [نمایش پاسخ] قسمت‌های مختلف بدن نسبت به هم، هنگام [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] اطلاع یابد. گیرنده‌های حس وضعیت در ماهیچه‌های [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] پوشانندهٔ [نمایش پاسخ] قرار دارند و به [نمایش پاسخ] حساس‌اند. مثلاً وقتی دست خود را حرکت می‌دهید، گیرنده‌های درون [نمایش پاسخ] کشیده و [نمایش پاسخ] می‌شوند.
شکل ۳- گیرنده‌های حس [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ]
بیشتر بدانید
تحریک برخی گیرنده‌های تماسی، از انتقال پیام عصبی درد از آن بخش بدن جلوگیری می‌کند. به همین علت مالش پوست در نزدیک محل دردناک، در تسکین درد تأثیر دارد.
گیرنده‌های درد در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] بخش‌های دیگر بدن مانند دیوارهٔ [نمایش پاسخ] قرار دارند. گیرنده‌های درد به [نمایش پاسخ] بافتی پاسخ می‌دهند. آسیب بافتی در اثر عوامل [نمایش پاسخ] مثل بریدگی، [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] شدید و برخی مواد شیمیایی مثل [نمایش پاسخ] ایجاد می‌شود. گیرنده‌های درد [نمایش پاسخ] پیدا نمی‌کنند. در نتیجه، این پدیده کمک می‌کند [نمایش پاسخ] که [نمایش پاسخ] آسیب‌رسان وجود دارد، فرد از وجود [نمایش پاسخ] اطلاع داشته باشد.
درد یک سازوکار [نمایش پاسخ] است. هرگاه یاخته‌ها در معرض [نمایش پاسخ] قرار گیرند، درد ایجاد و موجب می‌شود که فرد برای برطرف کردن عامل ایجاد درد، [نمایش پاسخ] مناسب نشان دهد؛ مثلاً نشستن [نمایش پاسخ] ممکن است موجب آسیب دیدن [نمایش پاسخ] در محل [نمایش پاسخ] شود. بنابراین، فرد به طور [نمایش پاسخ] تغییر وضعیت می‌دهد؛ در غیر این صورت، [نمایش پاسخ] در نقاط تحت [نمایش پاسخ] تخریب می‌شود.
