بیماری های عروقی مغز؛ تقسیم بندی و ویژگی های سکته های مغزی

داریوش طاهری| به‌روزرسانی: ۸ فروردین ۱۴۰۴

🕒 17 دقیقه

راهنمای مطالعه نمایش

» بیماری های عروقی مغز

»» تقسیم‌بندی و ویژگی‌های سکته‌های مغزی

تقسیم‌بندی سکته‌های مغزی

سکته مغزی (Stroke) به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke): ناشی از انسداد جریان خون به مغز است.
سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic Stroke): ناشی از پارگی رگ‌های خونی و خونریزی در مغز است.

در اینجا بر سکته‌های مغزی ایسکمیک تمرکز می‌کنیم.

انواع سکته مغزی ایسکمیک

سکته‌های مغزی ایسکمیک به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. سکته مغزی آتروترومبوتیک (Atherothrombotic Stroke)

علت: به دلیل آترواسکلروز (تصلب شرایین) در عروق بزرگ مغز ایجاد می‌شود.
ویژگی‌ها:
- ایجاد علائم به‌صورت تدریجی رخ می‌دهد.
- اغلب در هنگام خواب اتفاق می‌افتد.
- معمولاً حمله ایسکمی گذرا (TIA) قبل از آن رخ می‌دهد.

۲. سکته مغزی آمبولیک (Embolic Stroke)

علت: ناشی از حرکت یک لخته خون (آمبولی) از نقاط دیگر بدن (معمولاً قلب) به مغز است.
ویژگی‌ها:
- علائم به‌صورت ناگهانی و شدید بروز می‌کنند.
- اغلب در بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی دیده می‌شود.
- بدون سابقه TIA رخ می‌دهد.

۳. سکته مغزی لاکونار (Lacunar Stroke)

علت: ناشی از انسداد عروق کوچک عمقی مغز است.
ویژگی‌ها:
- معمولاً در افراد مبتلا به فشار خون بالا دیده می‌شود.
- علائم محدود و اغلب بهبودپذیر هستند.

ویژگی‌های اصلی سکته‌های مغزی

۱. علائم نورولوژیک متنوعی دارند.
۲. علائم فوکال هستند (یعنی یک منطقه مشخص از مغز را درگیر می‌کنند).
3. علائم معمولاً به‌صورت حاد ظاهر شده و در طول زمان سیر بهبودی دارند.

ریسک فاکتورهای سکته مغزی

۱. ریسک فاکتورهای قابل کنترل

✔ فشار خون بالا (Hypertension)
✔ دیابت
✔ هیپرلیپیدمی (چربی خون بالا)
✔ چاقی و اضافه‌وزن
✔ سیگار کشیدن
✔ سوءمصرف مواد مخدر و الکل
✔ بیماری‌های قلبی (آریتمی، بیماری‌های دریچه‌ای قلب)

۲. ریسک فاکتورهای غیرقابل کنترل

❌ سن: افزایش سن مهم‌ترین ریسک فاکتور است.
❌ جنس: در مردان شایع‌تر از زنان است.
❌ نژاد: در افراد سیاه‌پوست احتمال وقوع بیشتر است.
❌ عوامل ژنتیکی:

کمبود فاکتورهای ضدانعقادی (مانند پروتئین C و S).
افزایش هموسیستئین که خطر ایجاد لخته را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

✅ سکته‌های مغزی ایسکمیک در اثر انسداد عروق مغزی ایجاد می‌شوند و شامل سه نوع آتروترومبوتیک، آمبولیک و لاکونار هستند.
✅ علائم معمولاً به‌صورت حاد و در یک ناحیه خاص از مغز ایجاد می‌شوند.
✅ عوامل خطر شامل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون، دیابت، چاقی، سیگار و بیماری‌های قلبی است.
✅ برخی عوامل مانند سن، جنسیت و ژنتیک قابل کنترل نیستند.

سکته مغزی آتروترومبوتیک

پاتوفیزیولوژی، علائم و ویژگی‌های بالینی سکته مغزی آتروترومبوتیک به صورت زیر است:

۱. پاتوژنز و مکانیسم ایجاد

سکته مغزی آتروترومبوتیک یکی از انواع سکته‌های ایسکمیک است که در اثر تصلب شرایین (آترواسکلروز) در عروق بزرگ مغزی ایجاد می‌شود. آترواسکلروز یک بیماری مزمن است که طی آن پلاک‌های چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد التهابی در دیواره عروق خونی رسوب کرده و به‌تدریج باعث تنگ شدن و کاهش انعطاف‌پذیری آن‌ها می‌شود.

مراحل ایجاد سکته آتروترومبوتیک:

تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک: در اثر هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)، فشار خون بالا، دیابت و سیگار کشیدن، دیواره داخلی عروق آسیب دیده و شرایط برای تجمع چربی‌ها و تشکیل پلاک مساعد می‌شود.
کاهش جریان خون: با بزرگ‌تر شدن پلاک‌ها، جریان خون به مغز کاهش می‌یابد که می‌تواند باعث ایسکمی مزمن در نواحی تحت تغذیه این عروق شود.
تشکیل لخته (ترومبوز): در برخی موارد، پلاک‌های آترواسکلروتیک دچار پارگی می‌شوند که باعث فعال‌شدن سیستم انعقادی و تشکیل لخته خونی (ترومبوز) در همان محل یا بخش‌های پایین‌دست جریان خون می‌شود.
انسداد کامل یا نسبی عروق: اگر این لخته جریان خون را به‌طور کامل مسدود کند، سکته مغزی آتروترومبوتیک رخ می‌دهد.

مناطق شایع درگیری:

شریان کاروتید داخلی (ICA) در ناحیه بایفورکاسیون (انشعاب شریان) محل شایعی برای تشکیل پلاک است.
شریان مغزی میانی (MCA) بیشترین میزان خون‌رسانی به نیمکره مغز را دارد و در سکته‌های آتروترومبوتیک به‌ویژه در افراد مسن شایع‌تر است.
شریان بازیلار که تغذیه ساقه مغز را بر عهده دارد، ممکن است در اثر ترومبوز دچار انسداد شده و سکته‌های وسیع و کشنده ایجاد کند.

۲. ویژگی‌های بالینی و شرح حال بیمار

✔ شروع تدریجی علائم: برخلاف سکته‌های آمبولیک که ناگهانی بروز می‌کنند، سکته آتروترومبوتیک معمولاً در طی چند ساعت تا چند روز به‌تدریج شدت می‌یابد. این روند به دلیل تشکیل تدریجی لخته و انسداد پیشرونده عروق رخ می‌دهد.

✔ بروز در زمان خواب: این نوع سکته اغلب در هنگام خواب یا بلافاصله پس از بیدار شدن رخ می‌دهد. علت آن می‌تواند کاهش فشار خون شبانه باشد که باعث کاهش خون‌رسانی در عروق تنگ‌شده می‌شود.

✔ حملات گذرای ایسکمیک (TIA): در بسیاری از موارد، قبل از سکته آتروترومبوتیک، بیمار حملات ایسکمیک گذرا (TIA) را تجربه می‌کند. این حملات به دلیل انسداد موقتی عروق رخ داده و معمولاً کمتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشند. علائم TIA مشابه سکته مغزی است اما موقتی است و با برطرف شدن انسداد، علائم کاملاً از بین می‌روند.

✔ ریسک بالای عود: اگر پلاک‌های آترواسکلروتیک و عوامل خطر کنترل نشوند، بیمار در معرض عود سکته‌های مکرر قرار دارد.

۳. علائم نورولوژیک شایع در سکته آتروترومبوتیک

✔ علائم بسته به محل درگیری عروق متفاوت است:

اگر شریان مغزی میانی (MCA) درگیر باشد:
- فلج یا ضعف یک‌طرفه بدن (همی‌پلژی یا همی‌پارزی)
- اختلال تکلم (آفازی) در صورت درگیری نیمکره غالب
- اختلال در حس و درک فضا (Neglect) در صورت درگیری نیمکره غیرغالب
اگر شریان کاروتید داخلی (ICA) درگیر باشد:
- علائم مشابه درگیری MCA اما شدیدتر
- احتمال کاهش سطح هوشیاری در موارد انسداد کامل
اگر شریان بازیلار درگیر باشد:
- علائم ساقه مغز مانند سرگیجه، دوبینی، دیس‌آرتری (اختلال در ادای کلمات) و اختلال بلع

✔ پیشرفت تدریجی علائم:
برخلاف سکته‌های آمبولیک که به‌طور ناگهانی شدید می‌شوند، در سکته‌های آتروترومبوتیک ممکن است ابتدا علائم خفیف باشند و سپس در طی چند ساعت یا روز بدتر شوند.

۴. تشخیص و ارزیابی

برای تشخیص این نوع سکته از روش‌های تصویربرداری و آزمایشگاهی زیر استفاده می‌شود:

✔ سی‌تی اسکن مغز (CT Scan): برای افتراق سکته ایسکمیک از خونریزی مغزی.

✔ ام‌آرآی مغز (MRI): حساسیت بالاتری برای تشخیص ضایعات ایسکمیک کوچک دارد.

✔ سونوگرافی داپلر کاروتید: بررسی میزان تنگی و انسداد شریان‌های کاروتید.

✔ آنژیوگرافی مغزی (CTA یا MRA): برای مشاهده دقیق عروق مغزی و میزان انسداد.

✔ آزمایش‌های خون: شامل بررسی سطح کلسترول، قند خون، هموسیستئین و فاکتورهای انعقادی که در ایجاد سکته نقش دارند.

۵. درمان و مدیریت سکته آتروترومبوتیک

✅ درمان حاد:

داروهای ضدپلاکت: مانند آسپرین یا کلوپیدوگرل برای جلوگیری از گسترش لخته.
ترومبولیتیک (tPA): اگر بیمار در ۳ تا ۴.۵ ساعت اول پس از شروع علائم مراجعه کند، داروی آلتپلاز (rtPA) برای حل کردن لخته ممکن است تجویز شود.
کنترل فشار خون و قند خون: برای جلوگیری از آسیب بیشتر به مغز.

✅ پیشگیری ثانویه:

استاتین‌ها (مثل آتورواستاتین): برای کاهش کلسترول و جلوگیری از پیشرفت آترواسکلروز.
کنترل دقیق دیابت و فشار خون: از طریق تغییرات سبک زندگی و داروهای ضدفشار خون.
قطع مصرف سیگار و الکل: کاهش عوامل التهابی و جلوگیری از تشدید آترواسکلروز.
جراحی (در موارد شدید): اگر تنگی شریان کاروتید بیش از ۷۰٪ باشد، ممکن است اندآرترکتومی کاروتید (جراحی باز کردن شریان) یا استنت‌گذاری توصیه شود.

جمع‌بندی

✔ سکته مغزی آتروترومبوتیک ناشی از تصلب شرایین عروق بزرگ داخل یا خارج جمجمه است و به‌طور تدریجی رخ می‌دهد.
✔ معمولاً در هنگام خواب یا پس از حملات گذرای ایسکمیک (TIA) بروز می‌کند.
✔ مناطق شایع درگیری: شریان‌های کاروتید، مغزی میانی (MCA) و بازیلار.
✔ درمان شامل داروهای ضدپلاکت، کنترل فشار خون، کاهش چربی خون و در موارد شدید جراحی است.
✔ پیشگیری از سکته‌های مکرر مستلزم کنترل عوامل خطر، تغییر سبک زندگی و پایش منظم پزشکی است.

سکته مغزی آمبولیک

پاتوژنز، علائم و علل سکته مغزی آمبولیک به صورت زیر است:

۱. پاتوژنز و مکانیسم ایجاد سکته آمبولیک

سکته مغزی آمبولیک یکی از انواع سکته‌های ایسکمیک است که در اثر انسداد ناگهانی یک شریان مغزی توسط آمبولی (لخته خون، چربی، هوا یا سایر مواد) که از نقطه‌ای دیگر در بدن به جریان خون مغز منتقل شده است، ایجاد می‌شود.

منشأ آمبولی در سکته مغزی آمبولیک:

✔ قلب (شایع‌ترین منبع): لخته‌ها معمولاً در اثر بیماری‌های قلبی تشکیل می‌شوند و سپس به مغز منتقل می‌شوند.
✔ قوس آئورت و دایسکشن عروق گردن: پلاک‌های آترواسکلروتیک یا پارگی دیواره عروق می‌توانند منجر به ایجاد آمبولی شوند.
✔ آمبولی پارادوکس: در این حالت، یک لخته از سیستم وریدی از طریق سوراخ‌های مادرزادی بین دهلیزی (مانند PFO) وارد سیستم شریانی شده و به مغز می‌رسد.

۲. علائم و ویژگی‌های بالینی سکته آمبولیک

✔ شروع ناگهانی و شدید: برخلاف سکته‌های آتروترومبوتیک که تدریجی هستند، علائم سکته آمبولیک به‌طور ناگهانی و کامل شروع می‌شوند.
✔ درگیری عروق بزرگ: عمدتاً شریان‌های اصلی مغز مانند شریان مغزی میانی (MCA) درگیر می‌شوند.
✔ علائم نورولوژیک بسته به محل انسداد:

همی‌پلژی (فلج یک طرف بدن): در صورت درگیری MCA.
آفازی (اختلال گفتاری): اگر نیمکره غالب مغز (معمولاً چپ) درگیر شود.
اختلال بینایی (همونیموس همیانوبیا): از بین رفتن نیمی از میدان دید دو چشم.
✔ عدم وجود TIA: برخلاف سکته آتروترومبوتیک، TIA معمولاً قبل از سکته آمبولیک رخ نمی‌دهد.
✔ ریسک بالای عود: به دلیل باقی ماندن منبع آمبولی (مثلاً فیبریلاسیون دهلیزی).

۳. علل سکته مغزی آمبولیک

۱. بیماری‌های قلبی (شایع‌ترین علت)

✔ فیبریلاسیون دهلیزی ← تشکیل لخته در دهلیز چپ
✔ بیماری‌های دریچه‌ای قلب ← تنگی میترال، پروتز دریچه‌ای
✔ اندوکاردیت عفونی ← ایجاد لخته‌های عفونی و آمبولی سپتیک
✔ نارسایی قلبی شدید ← کاهش پمپاژ خون و تشکیل لخته در قلب

۲. دایسکشن (پارگی) شریان کاروتید یا مهره‌ای

✔ در مردان جوان پس از تروما به گردن یا تصادف رخ می‌دهد.
✔ باعث ایجاد درد گردن، سردرد یک‌طرفه و علائم عصبی می‌شود.

۳. سایر علل

✔ واسکولیت‌ها ← التهاب عروق که باعث انسداد می‌شود.
✔ بیماری‌های خونی ← پلی‌سیتمی، ترومبوسیتوز، بدخیمی‌ها
✔ آمبولی چربی ← پس از شکستگی استخوان‌های بلند
✔ آمبولی گازی ← در غواصان پس از صعود ناگهانی از عمق

۴. تشخیص سکته مغزی آمبولیک

✅ سی‌تی اسکن یا MRI مغز ← تشخیص نوع سکته
✅ اکوکاردیوگرافی (TEE یا TTE) ← بررسی لخته در قلب
✅ مانیتورینگ ریتم قلب (هولتر ۲۴ ساعته) ← تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی

۵. درمان و پیشگیری

۱. درمان حاد

✔ ترومبولیتیک (tPA) ← در ۳ تا ۴.۵ ساعت اول
✔ ترومبکتومی مکانیکی ← برای بیماران با انسداد عروق بزرگ

۲. پیشگیری از عود سکته

✔ ضدانعقاد (وارفارین، ریواروکسابان) ← در بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی
✔ ضدپلاکت (آسپرین، کلوپیدوگرل) ← در بیماران بدون نیاز به ضدانعقاد
✔ کنترل فشار خون، دیابت و چربی خون

جمع‌بندی

✔ سکته مغزی آمبولیک به دلیل حرکت ناگهانی یک لخته از قلب یا عروق گردن به سمت مغز رخ می‌دهد.
✔ علائم ناگهانی، شدید و اغلب عروق اصلی را درگیر می‌کنند.
✔ تشخیص سریع با تصویربرداری و بررسی قلب ضروری است.
✔ درمان شامل ترومبولیتیک، ترومبکتومی و داروهای ضدانعقاد یا ضدپلاکت برای پیشگیری از عود سکته است.

سکته مغزی لاکونار: تعریف، علائم و تشخیص

۱. تعریف و مکانیسم ایجاد سکته لاکونار

سکته مغزی لاکونار (Lacunar Stroke) نوعی سکته ایسکمیک است که به دلیل انسداد عروق کوچک عمقی مغز رخ می‌دهد.

ویژگی‌های اصلی:

✔ قطر عروق درگیر: کمتر از ۲۰۰ میکرومتر
✔ اندازه ناحیه ایسکمیک: معمولاً کمتر از ۱.۵ سانتی‌متر
✔ مکانیسم اصلی: لیپوهیالینوز (ضخیم شدن دیواره عروق و کاهش خون‌رسانی)

مناطق شایع درگیری:

عروق عمقی مغز مانند:
✔ عقده‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia)
✔ تالاموس
✔ کپسول داخلی (Internal Capsule)
✔ پل مغزی (Pons)

۲. ریسک فاکتورها

✔ هیپرتانسیون (شایع‌ترین عامل) ← فشار خون بالا موجب آسیب عروق کوچک می‌شود.
✔ دیابت ← آسیب میکروواسکولار و افزایش احتمال انسداد عروق کوچک
✔ سیگار کشیدن و چربی خون بالا ← تشدید تصلب شرایین عروق کوچک
✔ افزایش سن ← کاهش انعطاف‌پذیری عروق مغزی

۳. علائم بالینی سکته لاکونار

✅ علائم تدریجی و محدود به یک سیستم خاص هستند (برخلاف سکته آمبولیک یا آتروترومبوتیک که علائم گسترده‌تری دارند).

۵ سندرم اصلی لاکونار

۱. همی‌پارزی حرکتی خالص (Pure Motor Hemiparesis)

✔ شایع‌ترین نوع
✔ ضعف در یک طرف بدن بدون اختلال حسی
✔ درگیری کپسول داخلی، پل مغزی یا قاعده گانگلیون‌ها

۲. سندرم حسی خالص (Pure Sensory Stroke)

✔ اختلال حسی یک‌طرفه بدن بدون ضعف حرکتی
✔ ناشی از درگیری تالاموس

۳. همی‌پارزی-آتاکسی (Ataxic Hemiparesis)

✔ ضعف و عدم تعادل حرکتی در یک طرف بدن
✔ ناشی از درگیری پل مغزی یا کپسول داخلی

۴. دیس‌آرتری و کندی حرکات دست (Dysarthria-Clumsy Hand Syndrome)

✔ تکلم نامفهوم و حرکات کند انگشتان
✔ ناشی از درگیری پل مغزی یا کپسول داخلی

۵. سندرم لاکونار مختلط (Mixed Lacunar Syndrome)

✔ ترکیبی از علائم حرکتی و حسی

۴. یافته‌های تصویربرداری و تشخیصی

۱. آنژیوگرافی مغزی

✔ معمولاً طبیعی است، زیرا عروق کوچک در آن دیده نمی‌شوند.

۲. سی‌تی اسکن و MRI مغز

✔ در سی‌تی اسکن معمولی ممکن است ضایعات لاکونار دیده نشوند.
✔ MRI با توالی DWI حساس‌ترین روش برای تشخیص این نوع سکته است.

۳. آنالیز مایع مغزی نخاعی (CSF)

✔ طبیعی است و نیازی به انجام آن نیست.

۵. درمان و پیشگیری

۱. درمان حاد

✔ کنترل فشار خون ← کاهش آسیب بیشتر به عروق کوچک
✔ تجویز داروهای ضدپلاکت (آسپرین، کلوپیدوگرل) ← جلوگیری از گسترش لخته
✔ کنترل قند خون در بیماران دیابتی

۲. پیشگیری از سکته لاکونار

✔ کنترل فشار خون و دیابت ← مهم‌ترین اقدام
✔ ترک سیگار و اصلاح سبک زندگی
✔ مصرف داروهای استاتین (کاهش کلسترول)

جمع‌بندی

✔ سکته لاکونار ناشی از انسداد عروق کوچک عمقی مغز است.
✔ هیپرتانسیون و دیابت مهم‌ترین عوامل خطر آن هستند.
✔ علائم معمولاً فوکال و محدود به سیستم حرکتی یا حسی هستند.
✔ MRI با توالی DWI بهترین روش برای تشخیص این نوع سکته است.
✔ کنترل فشار خون و دیابت کلید اصلی پیشگیری است.

تشخیص رگ درگیر در انفارکتوس مغزی

۱. گردش خون مغزی و شریان‌های اصلی

گردش خون قدامی مغز از دو شریان کاروتید داخلی و شاخه‌های آن تشکیل شده است. این سیستم، خون‌رسانی به قدام نیمکره‌های مغز و دیانسفالون را تأمین می‌کند.

شاخه‌های اصلی شریان کاروتید داخلی

شریان مغزی قدامی (Anterior Cerebral Artery – ACA)
- خون‌رسانی به سطح داخلی نیمکره‌های مغز
- درگیری آن باعث اختلال حرکتی و حسی در اندام تحتانی طرف مقابل
شریان مغزی میانی (Middle Cerebral Artery – MCA)
- ادامه‌ی مسیر شریان کاروتید داخلی
- خون‌رسانی به سطح خارجی نیمکره‌های مغزی
- درگیری آن موجب همی‌پارزی (فلج نیمه بدن)، آفازی (اختلال تکلم) و اختلالات بینایی
شریان افتالمیک (Ophthalmic Artery)
- خون‌رسانی به شبکیه چشم
- انسداد آن باعث کوری گذرای یک‌طرفه (آموروزیس فوگاکس) می‌شود

۲. تظاهرات بالینی سکته ایسکمیک در مسیر شریان کاروتید داخلی

✔ ۱. آموروزیس فوگاکس (Amaurosis Fugax)

کوری موقتی یک‌چشمی
در اثر ایسکمی شریان شبکیه رخ می‌دهد

✔ ۲. همی‌پارزی (Hemiparesis)

ضعف یک‌طرفه بدن (بیشتر در MCA دیده می‌شود)

✔ ۳. اختلال حسی یک‌طرفه (Hemisensory Deficit)

کاهش حس در نیمه‌ی مقابل بدن

✔ ۴. همی‌آنوپسی (Hemianopia)

کاهش میدان بینایی یک طرف

✔ ۵. آفازی (Aphasia) و دیس‌فازی (Dysphasia)

درگیری شریان مغزی میانی در نیمکره غالب (معمولاً چپ) موجب آفازی بروکا یا ورنیکه می‌شود.

✔ ۶. نِگِلِکت (Neglect)

درگیری نیمکره غیرغالب (معمولاً راست) باعث بی‌توجهی به نیمه‌ی مقابل بدن می‌شود.

۳. ارتباط علائم با انسداد پیشرونده کاروتید داخلی

بیماران با انسداد آترواسکلروتیک تدریجی شریان کاروتید داخلی ممکن است سابقه‌ی حملات گذرای ایسکمیک (TIA) داشته باشند.
یکی از شایع‌ترین علائم آموروزیس فوگاکس است که ناشی از ایسکمی شریان افتالمیک است.
این بیماران در معرض سکته مغزی کامل در شریان مغزی میانی (MCA) یا قدامی (ACA) قرار دارند.

۴. روش‌های تصویربرداری برای تشخیص انسداد شریان کاروتید داخلی

✔ ۱. داپلر سونوگرافی کاروتید ← بررسی شدت تنگی و پلاک‌های آترواسکلروتیک
✔ ۲. آنژیوگرافی مغزی (CTA یا MRA) ← ارزیابی جریان خون در شریان‌های مغزی
✔ ۳. MRI با توالی DWI ← تشخیص نواحی ایسکمیک مغز

۵. مدیریت و درمان انسداد شریان کاروتید داخلی

✅ اقدامات اولیه:

کنترل فشار خون، دیابت، کلسترول بالا
تجویز داروهای ضدپلاکت (آسپرین، کلوپیدوگرل)

✅ درمان جراحی:

اندآرترکتومی کاروتید (CEA): در بیماران با تنگی شدید (>۷۰٪)
استنت‌گذاری کاروتید: گزینه‌ای برای بیمارانی که جراحی برایشان مناسب نیست

✅ پیشگیری از سکته مغزی:

ترک سیگار
ورزش منظم
رژیم غذایی سالم

جمع‌بندی

✔ انسداد شریان کاروتید داخلی موجب علائمی مانند کوری گذرا (آموروزیس فوگاکس)، همی‌پارزی، آفازی و نِگِلِکت می‌شود.
✔ تشخیص با داپلر کاروتید، CTA یا MRA انجام می‌شود.
✔ درمان شامل کنترل ریسک‌فاکتورها، داروهای ضدپلاکت و در موارد شدید جراحی یا استنت‌گذاری است.

شباهت‌های انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک

شباهت‌های انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک (آتروترومبوتیک، آمبولیک و لاکونار) عبارتند از:

۱. مکانیسم اصلی یکسان:

هر سه نوع سکته مغزی ایسکمیک ناشی از انسداد عروق خونی مغز هستند که منجر به کاهش خون‌رسانی و آسیب به بافت مغزی می‌شود.

۲. علائم نورولوژیک:

هر سه نوع می‌توانند علائم نورولوژیک مانند ضعف یا فلج اندام‌ها، مشکلات گفتاری، اختلالات بینایی و کاهش سطح هوشیاری را ایجاد کنند.

علائم به‌صورت فوکال (Focal):
- در هر سه نوع، علائم معمولاً در یک ناحیه خاص از مغز بروز می‌کنند و بسته به محل درگیری عروق، نوع علائم متفاوت است.
ریسک فاکتورهای مشترک:
- عوامل خطر مشابهی دارند ازجمله فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سیگار، کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و سن بالا.
امکان بروز TIA (حملات ایسکمیک گذرا):
- در هر سه نوع، احتمال دارد که قبل از وقوع سکته اصلی، حملات گذرای ایسکمیک (TIA) اتفاق بیفتد که علائم آن موقتی است و خودبه‌خود برطرف می‌شود.
درمان مشابه:
- درمان اولیه در هر سه نوع سکته شامل داروهای ضدپلاکت (مانند آسپرین)، ضدانعقاد (در صورت نیاز)، کنترل فشار خون، کاهش کلسترول و تغییر سبک زندگی است.
احتمال عود:
- در هر سه نوع سکته، اگر عوامل خطر کنترل نشوند، احتمال عود مجدد آن‌ها وجود دارد.

جمع‌بندی:

هر سه نوع سکته مغزی ایسکمیک مکانیسمی مشابه دارند و ناشی از کاهش خون‌رسانی به مغز هستند. علائم، ریسک فاکتورها و درمان اولیه در آن‌ها مشابه است، اما تفاوت‌هایی در علت ایجاد، شدت بروز علائم و محل درگیری عروق دارند.

جدول مقایسه شباهت‌های انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک

ویژگی	سکته آتروترومبوتیک	سکته آمبولیک	سکته لاکونار
مکانیسم ایجاد	انسداد عروق بزرگ به دلیل آترواسکلروز	انسداد ناگهانی توسط آمبولی (لخته خون متحرک)	انسداد عروق کوچک عمقی مغز
علائم نورولوژیک	بروز ضعف یا فلج اندام، اختلال گفتاری و بینایی	علائم حاد شامل فلج ناگهانی و اختلال هوشیاری	علائم فوکال جزئی‌تر، معمولاً بدون کاهش سطح هوشیاری
محل درگیری	عروق بزرگ داخل یا خارج جمجمه	عروق مغزی که آمبولی در آن‌ها گیر می‌کند	عروق کوچک عمقی مغز
ریسک فاکتورهای مشترک	فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سیگار، کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی، سن بالا	فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی	فشار خون بالا، دیابت
وجود TIA (حمله ایسکمیک گذرا)	معمولاً قبل از سکته رخ می‌دهد	به‌ندرت	به‌ندرت
درمان اولیه مشابه	ضدپلاکت، ضدانعقاد، کنترل فشار خون و قند، کاهش کلسترول	ضدانعقاد (در بیماران با منبع قلبی)، کنترل عوامل خطر	کنترل فشار خون و قند، تغییر سبک زندگی
احتمال عود سکته	بالا در صورت عدم کنترل عوامل خطر	بالا در صورت وجود بیماری قلبی	متوسط، معمولاً با کنترل فشار خون کاهش می‌یابد

این جدول به‌طور خلاصه شباهت‌های اصلی بین این سه نوع سکته مغزی را نشان می‌دهد.

تفاوت‌های انواع سکته‌های ایسکمیک

تفاوت‌های سکته‌های مغزی ایسکمیک

۱. سکته مغزی آتروترومبوتیک

علت: ناشی از تشکیل پلاک آترواسکلروتیک و ایجاد لخته در عروق بزرگ مغزی (داخل یا خارج جمجمه).
شروع علائم: معمولاً تدریجی است و ممکن است طی چند ساعت بدتر شود.
شدت علائم: شدت متوسط تا شدید، بسته به میزان انسداد.
ریسک فاکتورها: فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سیگار، چاقی.
وجود TIA: شایع است و ممکن است قبل از سکته اصلی رخ دهد.
درمان: شامل کنترل فشار خون، داروهای ضدپلاکت (آسپرین، کلوپیدوگرل) و کاهش چربی خون.
احتمال عود: متوسط، اما در صورت عدم کنترل عوامل خطر ممکن است تکرار شود.

۲. سکته مغزی آمبولیک

علت: به دلیل حرکت یک لخته خون (آمبولی) از منبعی خارج از مغز، معمولاً از قلب، به عروق مغزی.
شروع علائم: ناگهانی و شدید است و می‌تواند طی چند دقیقه ایجاد شود.
شدت علائم: معمولاً شدید و ممکن است باعث کاهش سطح هوشیاری شود.
ریسک فاکتورها: بیماری‌های قلبی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی و بیماری‌های دریچه‌ای).
وجود TIA: نادر است.
درمان: در بیماران قلبی معمولاً از داروهای ضدانعقاد (وارفارین، ریواروکسابان) استفاده می‌شود.
احتمال عود: بالا، به‌ویژه در بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی کنترل‌نشده.

۳. سکته مغزی لاکونار

علت: ناشی از انسداد عروق کوچک عمقی مغز به دلیل فشار خون بالا یا دیابت.
شروع علائم: می‌تواند تدریجی یا ناگهانی باشد ولی معمولاً خفیف‌تر از دو نوع دیگر است.
شدت علائم: معمولاً خفیف‌تر، بدون کاهش سطح هوشیاری.
ریسک فاکتورها: فشار خون بالا و دیابت مهم‌ترین عوامل خطر هستند.
وجود TIA: نادر است.
درمان: کنترل فشار خون، مدیریت دیابت و تغییر سبک زندگی.
احتمال عود: کمتر از دو نوع دیگر، اگر فشار خون و قند خون به خوبی کنترل شود.

جمع‌بندی تفاوت‌ها:

✔ سکته آتروترومبوتیک تدریجی رخ می‌دهد و بیشتر ناشی از تصلب شرایین است.
✔ سکته آمبولیک ناگهانی و شدید است و بیشتر در بیماران قلبی دیده می‌شود.
✔ سکته لاکونار معمولاً خفیف‌تر است و در اثر آسیب عروق کوچک، به‌ویژه در افراد مبتلا به فشار خون بالا و دیابت، ایجاد می‌شود.

جدول مقایسه تفاوت‌های انواع سکته‌های مغزی ایسکمیک

ویژگی	سکته آتروترومبوتیک	سکته آمبولیک	سکته لاکونار
علت ایجاد	تشکیل پلاک آترواسکلروتیک و لخته در عروق بزرگ	حرکت لخته (آمبولی) از منبعی خارج از مغز، معمولاً از قلب	انسداد عروق کوچک مغزی به دلیل فشار خون بالا یا دیابت
محل درگیری	عروق بزرگ داخل یا خارج جمجمه (مثل کاروتید داخلی)	هر رگی که آمبولی در آن گیر کند (معمولاً مغز میانی – MCA)	عروق کوچک عمقی مغز (مثل تالاموس، عقده‌های قاعده‌ای)
شروع علائم	تدریجی، ممکن است طی چند ساعت پیشرفت کند	ناگهانی و شدید	تدریجی یا ناگهانی ولی معمولاً خفیف‌تر
شدت علائم	متوسط تا شدید	شدید، اغلب همراه با کاهش سطح هوشیاری	معمولاً خفیف‌تر، بدون اختلال هوشیاری
وجود TIA قبل از سکته	شایع است	نادر است	نادر است
عوامل خطر اصلی	فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سیگار	بیماری‌های قلبی (فیبریلاسیون دهلیزی، بیماری‌های دریچه‌ای)	فشار خون بالا، دیابت
الگوی بهبودی	ممکن است به آهستگی بهبود یابد	بهبود یا بدتر شدن ناگهانی، وابسته به درمان	معمولاً بهبود تدریجی، پیش‌آگهی بهتر از دو نوع دیگر
درمان اصلی	کنترل فشار خون، ضدپلاکت (آسپرین، کلوپیدوگرل)	ضدانعقاد (وارفارین، NOACs) در بیماران قلبی	کنترل فشار خون و دیابت، تغییر سبک زندگی
احتمال عود	متوسط، اگر عوامل خطر کنترل نشود	بالا در صورت بیماری قلبی کنترل‌نشده	کمتر از دو نوع دیگر، اگر فشار خون کنترل شود

این جدول تفاوت‌های مهم بین سکته‌های مغزی آتروترومبوتیک، آمبولیک و لاکونار را نشان می‌دهد.

پرسش‌هایی درباره تقسیم‌بندی و ویژگی‌های سکته‌های مغزی

آقای ۷۵ ساله‌ای صبح روز جاری پس از برخواستن از خواب متوجه همی‌پارزی راست و اختلال کلامی شده است. سابقه وقوع علائم مشابهی را نیز در یک ماه پیش به مدت هر بار ۱۰ دقیقه داشته است. کدامیک از انواع سکته‌های مغزی برای بیمار مطرح است؟
(پرانترنی – شهریور ۸۰)
الف) آمبولیک
ب) خونریزی اینتراسربرال
ج) خونریزی ساب‌آراکنوئید
د) ترومبوتیک