نورولوژی بالینی؛ بیماری مغزی – ژنتیکی: بیماری هانتینگتون
هانتینگتون (Huntington’s Disease) یک بیماری نورودژنراتیو پیشرونده، نادر و ارثی است که با حرکات غیرارادی (کره) و دمانس پیشرونده مشخص می‌شود.
۱. اپیدمیولوژی و سن شروع
- معمولاً بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی شروع می‌شود.
- نادر اما در جوامعی که جهش ژنتیکی در آن‌ها شایع است، بیشتر دیده می‌شود.
۲. ژنتیک و علت بیماری
- اتوزوم غالب است (فرزند فرد مبتلا ۵۰٪ احتمال ابتلا دارد).
- به علت افزایش تکرارهای تری‌نوکلئوتیدی CAG در ژن HTT روی کروموزوم ۴ ایجاد می‌شود.
- هرچه تعداد تکرار CAG بیشتر باشد، بیماری زودتر و شدیدتر بروز می‌کند.
- معمولاً از پدر به ارث می‌رسد (پدیده Anticipation: تظاهر زودتر و شدیدتر در نسل بعدی).
۳. پاتولوژی و یافته‌های تصویربرداری
- آتروفی منتشر مغز همراه با درگیری واضح گانگلیون‌های بازال، به‌ویژه استریاتوم (هسته‌های کودیت و پوتامن).
- آتروفی هسته کودیت یک یافته کاراکتریستیک در این بیماری است.
- MRI مغز: آتروفی استریاتوم + افزایش فضای بطن‌های مغزی.
۴. علائم بالینی
۱) دمانس و اختلالات شناختی
- دمانس پیشرونده از اولین علائم بیماری است.
- تغییرات شخصیتی، تحریک‌پذیری، افسردگی و حتی علائم سایکوز مانند اسکیزوفرنی ممکن است دیده شود.
- اما در مراحل اولیه، اختلال شناختی بارز نیست و کره بیشتر جلب توجه می‌کند.
۲) اختلالات حرکتی
- حرکات غیرارادی (کره – Chorea): پرش‌های ناگهانی، سریع و غیرقابل‌کنترل در اندام‌ها و صورت.
- با پیشرفت بیماری، کره شدیدتر شده و در نهایت منجر به آکینتیک-ریجیدیتی (عدم حرکت و سختی عضلانی) می‌شود.
- دیستونی و حرکات چرخشی غیرطبیعی نیز ممکن است رخ دهد.
- اختلالات چشم و بلع و تکلم نیز با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شوند.
۵. تشخیص افتراقی
| ویژگی | هانتینگتون | پارکینسون | دمانس فرونتوتمپورال | بیماری ویلسون |
|---|---|---|---|---|
| سن شروع | ۳۰-۵۰ سالگی | >۶۰ سالگی | ۴۰-۶۵ سالگی | نوجوانی / جوانی |
| حرکات غیرارادی | کره شدید، سپس آکینتیک-ریجید | ترمور و برادی‌کینزی | حرکات غیرعادی کمتر | دیستونی و ترمور |
| اختلال شناختی | دمانس دیررس | معمولاً در مراحل انتهایی | در اوایل بارز است | در مراحل پیشرفته |
| یافته MRI | آتروفی کودیت و پوتامن | کاهش ماده سیاه | آتروفی لوب فرونتال و تمپورال | آتروفی هسته‌های قاعده‌ای |
| ژنتیک | CAG روی کروموزوم ۴ | جهش در PARK1-8 | جهش در MAPT و GRN | جهش ATP7B |
۶. درمان و مدیریت
درمان قطعی ندارد، اما درمان‌های علامتی انجام می‌شود:
۱) درمان حرکات غیرارادی (کره)
- داروهای بلوک‌کننده دوپامین:
- هالوپریدول (Haloperidol) – اما باعث تشدید آکینتیک-ریجیدیتی می‌شود.
- تترابنازین (Tetrabenazine) – مهارکننده VMAT2 که باعث کاهش دوپامین در سیناپس‌ها می‌شود.
۲) درمان اختلالات روانی و دمانس
- SSRIها (فلوکستین، سرترالین): برای افسردگی و تحریک‌پذیری.
- داروهای آنتی‌سایکوتیک آتیپیک (ریسپریدون، الانزاپین): در صورت علائم سایکوز.
۳) مراقبت‌های حمایتی
- کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی.
- تغذیه مناسب، چون اختلال بلع می‌تواند بیمار را دچار سوءتغذیه کند.
۷. پیش‌آگهی
- متوسط طول عمر پس از تشخیص: ۱۵ سال.
- در مراحل نهایی، بیمار دچار اختلال حرکتی شدید، عدم توانایی در بلع، ناتوانی در حرکت و زوال شدید شناختی می‌شود.
۸. نکات کلیدی برای تشخیص بالینی
▪️ دمانس پیشرونده + حرکات کره + سابقه خانوادگی مرگ زودرس پدر ← هانتینگتون را مطرح می‌کند.
▪️ یافته پاتولوژیک کلیدی: آتروفی هسته کودیت و پوتامن.
▪️ هرچه تکرارهای CAG بیشتر باشد، بیماری زودتر و شدیدتر تظاهر می‌یابد.
▪️ درمان قطعی ندارد، اما داروهای مهارکننده دوپامین و داروهای روانپزشکی برای کنترل علائم استفاده می‌شوند.
پرسش درباره هانتینگتون
آقای ۴۰ ساله ای را با اختلال حافظه آورده‌اند. در مشاهده بیمار حرکات ناگهانی و نامنظم در صورت و دست‌ها دارند. پدر بیمار در سن ۴۵ سالگی با تابلوی مشابه فوت نموده است. در MRI مغزی آتروفی هسته‌های کودیت و پوتامن مشاهده می‌شوند. کدام بیماری محتمل‌تر است؟ (پرانترنی اسفند ۹۶ – دانشگاه آزاد اسلامی)
الف) بیماری کروتزفلد – جاکوب
ب) بیماری هانتینگتون
ج) دژنرسانس کورتیکوبازال
د) دمانس فرونتوتمپورال
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
