عصب نخاعی (Spinal nerve) بخشی از دستگاه عصبی پیرامونی است. هر عصب نخاعی دارای یک ریشه شکمی و یک ریشه پشتی است. ریشه پشتی، بخش حسی و ریشه شکمی، بخش حرکتی عصب نخاعی را تشکیل میدهد. ریشههای عصبهای نخاعی پس از بیرون آمدن از طناب نخاعی، وارد سوراخهای بین مهرهای میشود و در آنجا به یکدیگر پیوسته تا عصبهای نخاعی را تشکیل دهند. به طورکلی، همه راههای حسی بدنی (سوماتیک) از راه ریشه پشتی عصب نخاعی، درون نخاع میشود و رشتههای حرکتی (وابران) از راه ریشه شکمی آن از نخاع خارج میگردند.
The formation of the spinal nerve from the dorsal and ventral roots.
scheme showing structure of a typical spinal nerve.
۱. Somatic efferent.
۲. Somatic afferent.
۳,۴,۵. Sympathetic efferent.
۶,۷. Sympathetic afferent.
نکته دیگر در این مورد این است که جسم سلولی نورون حسی که از ریشه پشتی وارد میشود در بیرون از بخش درونی نخاع است اما جسم سلولی نورون حرکتی که از ریشه شکمی خارج میشود در داخل نخاع هست همانطور که در شکل بالا نمایان است.
عصبهای نخاعی
انسان دارای ۳۱ جفت عصب نخاعی است که از نخاع بیرون آمدهاند. از همین روی طناب نخاعی را به ۳۱ قطعه (سگمان) نخاعی تقسیم میکنند که هر قطعه مربوط به یک زوج عصب نخاعی است.
عصبهای نخاعی به ترتیب از ناحیهٔ گردن به سمت پایین عبارتند از:
- عصبهای گردنی: هشت زوج
- عصبهای پشتی: دوازده زوج
- عصبهای کمری: پنج زوج
- عصبهای خاجی: پنج زوج
- عصبهای دنبالچهای: یک زوج
عصبهای نخاعی، شبکههای عصبی را ایجاد میکنند و شبکههای عصبی، تنههای اصلی عصبهای پیرامونی را به وجود میآورند. عصبهای پیرامونی اندامها، دارای رشتههای حسی، حرکتی و سمپاتیک هستند. شبکههای عصبی که عصبهای پیرامونی را ایجاد میکنند شامل:
- شبکه گردنی (سرویکال)
- شبکه بازویی (براکیال)
- شبکه کمری (لومبار)
- شبکه خاجی (ساکرال)
ترتیب بیرون آمدن عصبهای نخاعی
از هشت زوج عصب گردنی، هفت عصب بالاتر از سطح مهرهٔ مربوط به خود از نخاع خارج میگردند و فقط زوج هشتم گردنی از زیر مهره هفتم عبور میکند. عصبهای نخاعی سینهای، کمری و خاجی از زیر مهرههای مربوط به خود خارج میشوند.
مسیر فیبرها یا رشتههای عصبهای نخاعی
رشتههای حسی بیرون آمده از نخاع، به پوست، مفاصل، ماهیچهها و استخوانهای بدن میروند. رشتههای حرکتی عصبهای نخاعی که دربرگیرنده گروههای نورون حرکتی آلفا و همچنین نورون حرکتی گاما هستند، ماهیچههای اسکلتی تنه و اندامها را عصب رسانی میکنند. رشتههای پس گرهای سمپاتیک که حرکتی هستند، در ارتباط با اندامهای بالایی و زیرین از راه شبکههای بازویی و کمری خاجی (لومبوساکرال) برای انتقال به بافت رگ و پوست منتقل میگردند.
