بیماری های عروقی مغز؛ سکته های هموراژیک مغز و بررسی تشخیصی سکته های مغزی

داریوش طاهری| به‌روزرسانی: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴

🕒 15 دقیقه

راهنمای مطالعه نمایش

» بیماری‌های عروقی مغز

»» سکته‌های هموراژیک مغز، بررسی تشخیصی سکته‌های مغزی و حملات ایسکمیک گذرا

سکته‌های هموراژیک مغز

سکته‌های هموراژیک با توجه به محل خونریزی

سکته‌های هموراژیک بسته به محل تجمع خون، به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: خونریزی داخل بافت مغز و خونریزی خارج از بافت مغز. هر یک از این انواع ویژگی‌ها و علائم بالینی خاص خود را دارند و شناسایی محل خونریزی برای تشخیص و درمان دقیق اهمیت بالایی دارد.

خونریزی داخل بافت مغز (ACH)

پاتوژنز:
در خونریزی داخل بافت مغز، علت شایع بروز این عارضه پارگی عروق ریز است. این پارگی‌ها معمولاً در نتیجه فشار خون بالا ایجاد می‌شوند. از آنجا که عروق ریز درگیر می‌شوند، نواحی شایعی که دچار خونریزی می‌شوند، مشابه مناطقی هستند که در انفارکتوس لاکونار درگیر می‌شوند. این همپوشانی در نواحی آسیب‌دیده به پزشکان کمک می‌کند تا نوع ضایعه را بهتر تشخیص دهند.

ریسک فاکتور:
مهم‌ترین عامل خطر برای این نوع خونریزی هیپرتانسیون یا فشار خون بالا است. افزایش مزمن فشار خون منجر به تضعیف دیواره عروق ریز مغزی شده و زمینه‌ساز پارگی آن‌ها می‌شود.

تظاهرات بالینی

علائم بالینی خونریزی‌های مغزی معمولاً با علائم سکته‌های ایسکمیک تفاوت دارد. در این نوع سکته، شروع علائم معمولاً حاد و سریع است و شدت آن‌ها می‌تواند شدیدتر از انواع ایسکمیک باشد. علائم شایع عبارتند از:

۱. سردرد ناگهانی و شدید
۲. استفراغ، که معمولاً به‌دنبال افزایش فشار داخل جمجمه رخ می‌دهد
۳. کاهش سطح هوشیاری یا بیهوشی جزئی تا کامل
۴. تشنج، که ممکن است اولین علامت بروز سکته هموراژیک باشد.

خونریزی خارج از بافت مغز

این نوع از خونریزی‌ها در خارج از نسج مغز و در فضای بین لایه‌های مختلف مننژ رخ می‌دهند. به طور کلی، خونریزی خارج بافت مغز به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر یک از آن‌ها با علل، علائم و ویژگی‌های تصویربرداری خاصی همراه‌اند.

خونریزی فضای ساب‌آراکنوئید (SAH)

علل:
خونریزی در فضای ساب‌آراکنوئید معمولاً به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

۱. پاره شدن آنوریسم‌های Berry در مغز (شایع‌ترین علت)
۲. تروما یا آسیب مغزی ناشی از ضربه (شایع)
۳. کوآگولوپاتی یا اختلالات انعقادی (غیرشایع)
۴. پارگی آنوریسم مایکوتیک یا عفونی (غیرشایع)

تظاهرات بالینی:
علائم بالینی این نوع خونریزی معمولاً حاد و شدید هستند و شامل موارد زیرند:

۱. سردرد ناگهانی و شدید، که اغلب با عنوان “بدترین سردرد عمر بیمار” توصیف می‌شود
۲. سفتی گردن (ردور گردن) به‌دلیل تحریک مننژ
۳. کانفیوژن یا گیجی و اختلال در سطح هوشیاری
۴. خونریزی ساب‌هیالوئید شبکیه، که در معاینه چشم ممکن است مشاهده شود

خونریزی فضای ساب‌دورال

علل شایع:
این نوع خونریزی اغلب به دلیل پاره شدن وریدهای ارتباطی سطح مغز به سینوس‌های وریدی رخ می‌دهد. علل اصلی آن عبارتند از:

۱. تروما، به‌ویژه در سالمندان یا بیماران دارای آتروفی مغزی
۲. اختلالات انعقادی، که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند

ویژگی تصویربرداری:
در تصویربرداری (CT یا MRI)، خونریزی ساب‌دورال به شکل هلالی با تقعر به سمت داخل مغز دیده می‌شود. این مشخصه به تشخیص افتراقی آن کمک می‌کند.

خونریزی اپیدورال

شایع‌ترین علت:
تروما، به‌ویژه شکستگی‌های استخوان جمجمه، عامل اصلی خونریزی اپیدورال است. در این حالت، شریان مننژیال میانی معمولاً پاره می‌شود و باعث تجمع خون در فضای اپیدورال می‌گردد.

ویژگی تصویربرداری:
در تصویربرداری، این نوع خونریزی به شکل عدسی‌مانند با تحدب به سمت داخل مغز دیده می‌شود، که نشانه‌ای اختصاصی برای افتراق آن از سایر انواع خونریزی است.

در ادامه یک مقایسه‌ی جامع و منظم بین خونریزی داخل بافت مغز (Intraparenchymal Hemorrhage) و خونریزی خارج از بافت مغز (Extraparenchymal Hemorrhage) ارائه شده است. این مقایسه شامل محل، علل، علائم بالینی، تصویربرداری و ویژگی‌های مهم هر نوع خونریزی است:

مقایسه‌ی خونریزی داخل بافت مغز و خارج بافت مغز

محل خونریزی:
خونریزی داخل بافت مغز درون نسج مغزی (پارنشیما) رخ می‌دهد، در حالی که خونریزی خارج از بافت مغز در فضاهای اطراف مغز یعنی بین لایه‌های مننژ (ساب‌آراکنوئید، ساب‌دورال و اپیدورال) دیده می‌شود.

علت شایع:
در خونریزی داخل بافت مغز، علت اصلی پارگی عروق ریز است که معمولاً ناشی از هیپرتانسیون مزمن می‌باشد.
در مقابل، علل خونریزی خارج بافت مغز بسته به نوع آن متفاوت است:
– در خونریزی ساب‌آراکنوئید (SAH)، پارگی آنوریسم‌های Berry یا تروما شایع‌ترین عوامل هستند.
– در خونریزی ساب‌دورال (SDH)، تروما به‌ویژه در سالمندان و اختلالات انعقادی از علل مهم محسوب می‌شوند.
– در خونریزی اپیدورال (EDH)، تروما و به‌ویژه شکستگی استخوان جمجمه علت اصلی است.

نواحی شایع درگیری:
در خونریزی داخل بافت مغز، مناطق شایعی مانند عقده‌های قاعده‌ای، تالاموس، پل مغزی و مخچه درگیر می‌شوند. این نواحی مشابه نواحی درگیر در انفارکتوس لاکونار هستند.
در خونریزی‌های خارج از بافت مغز، بسته به نوع آن، فضاهای ساب‌آراکنوئید، ساب‌دورال و اپیدورال محل تجمع خون هستند.

تظاهرات بالینی:
خونریزی داخل بافت مغز معمولاً با شروع حاد و علائم شدیدی مانند سردرد، استفراغ، کاهش سطح هوشیاری و تشنج بروز می‌یابد.
در خونریزی ساب‌آراکنوئید، علائم بارز شامل سردرد ناگهانی شدید، سفتی گردن (ردور گردن)، کانفیوژن و گاهی خونریزی ساب‌هیالوئید شبکیه هستند.
در خونریزی ساب‌دورال، علائم ممکن است به‌صورت تدریجی ظاهر شوند و شامل سردرد، کاهش هوشیاری یا اختلال شناختی باشند.
در خونریزی اپیدورال، بیمار ممکن است ابتدا یک دوره‌ی هوشیاری طبیعی داشته باشد (lucid interval)، اما به‌طور ناگهانی دچار افت سطح هوشیاری شدید شود.

ویژگی‌های تصویربرداری:
در تصویربرداری، خونریزی داخل بافت مغز به صورت یک ناحیه‌ی با دانسیته‌ی بالا در درون بافت مغزی دیده می‌شود.
در SAH، خون در داخل شیارهای مغزی و سیسترن‌های قاعده مشاهده می‌شود.
در SDH، خونریزی به شکل هلالی با تقعر به سمت داخل مغز دیده می‌شود.
در EDH، تصویر عدسی‌شکل با تحدب به سمت داخل مغز مشاهده می‌گردد.

سیر بیماری:
خونریزی داخل بافت مغز معمولاً سیر حاد و پرخطر دارد و به سرعت پیشرفت می‌کند.
در خونریزی‌های خارج بافت مغز، SAH و EDH معمولاً حاد هستند، در حالی که SDH ممکن است سیر تحت‌حاد یا مزمن داشته باشد، به‌ویژه در سالمندان.

عامل خطر اصلی:
مهم‌ترین ریسک فاکتور برای خونریزی داخل بافت مغز، هیپرتانسیون مزمن است.
در مقابل، خونریزی‌های خارج بافت مغز بیشتر به دنبال تروما، آنوریسم مغزی یا اختلالات انعقادی ایجاد می‌شوند.

ویژگی	خونریزی داخل بافت مغز (ICH / ACH)	خونریزی خارج از بافت مغز
محل خونریزی	درون نسج (بافت) مغزی	بین لایه‌های مننژ (ساب‌آراکنوئید، ساب‌دورال، اپیدورال)
علت شایع	پارگی عروق ریز در زمینه‌ی هیپرتانسیون مزمن	بسته به نوع: – SAH: پارگی آنوریسم Berry، تروما – SDH: تروما، اختلالات انعقادی – EDH: تروما و شکستگی جمجمه
نواحی شایع درگیری	عقده‌های قاعده‌ای، تالاموس، مخچه، پل مغزی (شبیه انفارکتوس لاکونار)	فضای ساب‌آراکنوئید، ساب‌دورال، اپیدورال
تظاهرات بالینی شایع	– سردرد – استفراغ – کاهش سطح هوشیاری – تشنج	– SAH: سردرد ناگهانی شدید، سفتی گردن، کانفیوژن، خونریزی شبکیه – SDH: علائم تدریجی، سردرد، اختلال هوشیاری – EDH: دوره‌ی بهبود اولیه، سپس افت شدید هوشیاری
ویژگی تصویربرداری	ضایعه‌ی درون بافتی با دانسیته‌ی بالا (CT)	– SAH: خون در شیارها و سیسترن‌ها – SDH: شکل هلالی با تقعر به سمت مغز – EDH: شکل عدسی با تحدب به سمت مغز
سیر بیماری	معمولاً شدید و سریع‌الوقوع	بسته به نوع، ممکن است حاد (SAH، EDH) یا تحت‌حاد (SDH) باشد
عامل خطر اصلی	فشار خون بالا (هیپرتانسیون)	بسته به نوع، شامل: آنوریسم، تروما، اختلالات انعقادی

بررسی‌های تشخیصی سکته‌های مغزی

ارزیابی‌های پاراکلینیک در انفارکتوس مغزی

حتماً! در ادامه، متن شما با دسته‌بندی، پاراگراف‌بندی، حفظ کلیدواژه‌ها و همراه با تبیین علمی ارائه می‌شود:

ارزیابی‌های پاراکلینیک در انفارکتوس مغزی

در برخورد با بیمار مبتلا به انفارکتوس مغزی، انجام ارزیابی‌های پاراکلینیک جهت تشخیص، بررسی علل زمینه‌ای، و تصمیم‌گیری درمانی ضروری است.

آزمایش خون

یکی از مهم‌ترین ارزیابی‌های پاراکلینیک در انفارکتوس مغزی، آزمایش خون است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سیستمیک بیمار و فاکتورهای خطر مرتبط ارائه دهد.

آزمایشات خونی زیر معمولاً در بیماران با سکته مغزی ایسکمیک درخواست می‌شوند:

ESR، CBC، diff-1: این آزمایشات برای بررسی وضعیت عمومی بیمار به کار می‌روند.
- ESR: شاخصی از التهاب عمومی بدن است که در برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند واسکولیت‌ها یا عفونت‌ها ممکن است افزایش یابد.
- CBC و diff-1: شمارش کامل سلول‌های خونی و افتراق سلول‌های سفید به تشخیص عفونت، کم‌خونی یا نقش اختلالات هماتولوژیک کمک می‌کند.
قند خون (BS): بررسی سطح قند خون جهت رد هیپوگلایسمی (که می‌تواند تابلوی شبیه سکته ایجاد کند) و کنترل هایپرگلایسمی (که با پیامدهای بدتر سکته در ارتباط است) اهمیت دارد.
کلسترول توتال و LDL: این دو شاخص برای ارزیابی خطر آترواسکلروز به کار می‌روند. افزایش LDL از عوامل مؤثر در ایجاد پلاک‌های چربی در عروق مغزی و بروز انفارکتوس مغزی است.
الکترولیت‌های سرم: بررسی سطح سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم برای پایش تعادل یونی بدن اهمیت دارد. اختلالات الکترولیتی ممکن است باعث تشنج، اختلال سطح هوشیاری یا افزایش خطر عوارض سکته شوند.
PT و PTT: این دو آزمایش جهت بررسی وضعیت انعقاد خون انجام می‌شوند. مقادیر غیرطبیعی می‌توانند خطر خونریزی یا ترومبوز را افزایش دهند و بر انتخاب داروهای ضدانعقاد تأثیرگذار باشند.
تست‌های عملکرد کبد و کلیه: بررسی آنزیم‌های کبدی (مانند AST، ALT) و شاخص‌های کلیوی (مانند BUN، کراتینین) برای ارزیابی توانایی بدن در متابولیسم و دفع داروها و بررسی وجود بیماری‌های زمینه‌ای انجام می‌شود. اختلال در عملکرد این ارگان‌ها ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروها یا تغییر رویکرد درمانی داشته باشد.

تصویربرداری در بیماران مشکوک به سکته حاد مغزی

در ارزیابی اولیه بیماران با سکته حاد مغزی، تصویربرداری نقشی کلیدی دارد. روش اصلی تصویربرداری که به‌صورت اورژانسی انجام می‌شود، CT-Scan بدون کنتراست است. این روش سریع، در دسترس و مؤثر برای افتراق نوع ضایعه مغزی می‌باشد.

دلایل انجام سریع CT-Scan

CT-Scan بدون کنتراست باید بلافاصله پس از مواجهه با بیمار مشکوک به سکته مغزی انجام شود. دلایل اصلی انجام سریع آن شامل موارد زیر است:

افتراق بیماری‌های مشابه سکته مغزی: مانند تومور مغزی، آبسه، هیپوگلایسمی، تشنج یا میگرن پیچیده که ممکن است علائمی شبیه سکته ایجاد کنند.
افتراق خونریزی مغزی از انفارکتوس مغزی: این افتراق حیاتی است زیرا نوع درمان در این دو حالت کاملاً متفاوت است؛ به‌طور خاص، در خونریزی مغزی، استفاده از داروهای ترومبولیتیک (مثل آلتپلاز) ممنوع است.

نکته بالینی مهم

در موارد انفارکتوس مغزی، ممکن است در ۲۴ ساعت اول، ضایعه‌ای در CT-Scan قابل مشاهده نباشد. به همین دلیل، در صورت وجود شک بالینی بالا به سکته، باید بررسی‌های بعدی با MRI یا تکرار CT-Scan مدنظر قرار گیرد.

یافته‌های کلاسیک CT-Scan در سکته مغزی

CT-Scan می‌تواند به افتراق بین انفارکتوس و خونریزی مغزی کمک کند، بر اساس نوع دانسیته ضایعه:

انفارکتوس مغزی: ضایعه‌ای با هیپودنسیتی (دانسیته کمتر از بافت طبیعی مغز) در مسیر عروق مسدود دیده می‌شود. این یافته ممکن است به‌تدریج در طی ساعات پس از انسداد ظاهر شود.
خونریزی مغزی: ضایعه‌ای با هیپردنسیتی (دانسیته بیشتر از مغز) که نشان‌دهنده حضور خون تازه در بافت مغزی است. این یافته معمولاً بلافاصله پس از شروع خونریزی قابل مشاهده است.

ارزیابی قلبی در بیماران با سکته مغزی

در بیماران مبتلا به انفارکتوس مغزی، ارزیابی قلبی به منظور کشف منشأ آمبولی مغزی انجام می‌شود. یکی از علل شایع سکته مغزی، آمبولی قلبی ناشی از اختلالات ساختاری یا ریتم قلب است. تشخیص و مدیریت مناسب این شرایط می‌تواند از سکته‌های مجدد جلوگیری کند.

ECG و آنزیم‌های قلبی

دو تست مهم که به‌طور روتین در این بیماران انجام می‌شوند:

ECG (نوار قلب): برای شناسایی آریتمی‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی که می‌توانند منجر به تشکیل لخته و پرتاب آن به سمت مغز شوند.
آنزیم‌های قلبی: جهت بررسی وجود انفارکتوس میوکارد (MI) به‌ویژه در بیماران با علائم غیراختصاصی یا در مواردی که سکته مغزی ممکن است تظاهر اولیه سندرم کرونری حاد باشد.

ارتباط سکته مغزی و MI

در برخی موارد، Stroke مغزی ممکن است در دو هفته اول پس از MI، به‌ویژه در انفارکتوس قدامی قلب، رخ دهد. این نوع سکته معمولاً از نوع آمبولیک بوده و به علت لخته تشکیل‌شده در بطن چپ یا دهلیز است.
در برخی بیماران، سکته مغزی ممکن است اولین تظاهر MI باشد، به‌خصوص زمانی که بیمار هیچ علامت قلبی قبلی نداشته باشد.

توجه به آریتمی‌ها

برخی آریتمی‌های قلبی، مانند فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌آریتمی‌ها و بلوک‌ها، می‌توانند زمینه‌ساز آمبولی مغزی باشند.
از طرف دیگر، سکته مغزی خود می‌تواند سبب بروز آریتمی‌های قلبی شود؛ به‌ویژه در مواردی که ضایعه مغزی در لوب اینسولار قرار دارد. این ناحیه از مغز در کنترل سیستم عصبی خودمختار نقش دارد و آسیب آن ممکن است موجب بی‌نظمی در ضربان قلب شود.

هولتر مانیتورینگ

در برخی بیماران، آریتمی‌ها به‌صورت گذرا و غیرپایدار ظاهر می‌شوند که ممکن است در ECG معمولی شناسایی نشوند. در این موارد، استفاده از هولتر مانیتورینگ (ثبت نوار قلبی ۲۴ تا ۴۸ ساعته) اندیکاسیون دارد تا آریتمی‌های پنهان کشف شوند.

اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (TTE) در سکته مغزی

انجام اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (TTE) در تمام بیماران مبتلا به سکته مغزی الزامی است؛ زیرا این روش می‌تواند منشأ آمبولی قلبی را شناسایی کند و نقش مهمی در تعیین علت سکته و پیشگیری از تکرار آن دارد. این بررسی به‌ویژه در بیماران با شک به مکانیسم آمبولیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

موارد مطرح‌کننده سکته مغزی با منشأ آمبولی قلبی

یافته‌های زیر در اکوکاردیوگرافی می‌توانند نشانه‌ای از منشأ قلبی آمبولی مغزی باشند:

EF کمتر از ۱۵٪
کاهش شدید کسر تخلیه بطن چپ (EF)، به‌ویژه کمتر از ۱۵٪، باعث کاهش جریان خون و افزایش احتمال تشکیل لخته در داخل بطن می‌شود. این لخته می‌تواند به سمت مغز حرکت کرده و موجب انفارکتوس مغزی گردد.
بیماری‌های دریچه‌ای قلب
ناهنجاری‌های دریچه‌ای، به‌خصوص تنگی یا نارسایی میترال و آئورت، می‌توانند منجر به ایجاد توربولانس جریان خون و تشکیل لخته شوند. همچنین وجود اندوکاردیت باVegetation دریچه‌ای می‌تواند منجر به آمبولی سپتیک شود.
بزرگی دهلیز چپ
اتساع دهلیز چپ زمینه‌ساز بروز فیبریلاسیون دهلیزی است که شایع‌ترین آریتمی آمبولی‌زا محسوب می‌شود. در این حالت، به‌دلیل رکود خون در دهلیز چپ، احتمال تشکیل لخته افزایش می‌یابد.
آکینزی جدار بطن چپ
نواحی از بطن چپ که به دلیل سابقه انفارکتوس یا ایسکمی شدید دچار آکینزی شده‌اند (یعنی فاقد حرکت انقباضی هستند)، مستعد تشکیل ترومبوز هستند. این ترومبوزها ممکن است به‌عنوان آمبولی به مغز منتقل شوند.
ترومبوز غیرارگانیزه در بطن چپ
مشاهده لخته‌های تازه و غیرسازمان‌یافته در حفره بطن چپ یک یافته بسیار مهم و پرخطر است که می‌تواند منبع مستقیم آمبولی مغزی باشد.

اکوکاردیوگرافی ترانس مری (TEE) در ارزیابی سکته مغزی

در بیمارانی که دچار Stroke مغزی شده‌اند و علت آن با بررسی‌های اولیه مشخص نشده، استفاده از اکوکاردیوگرافی ترانس مری (Transesophageal Echocardiography – TEE) در کنار اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (TTE) توصیه می‌شود؛ به‌ویژه در بیماران زیر ۶۵ سال که احتمال منشأ آمبولی کریپتوژنیک (نامشخص) وجود دارد.

مزایای TEE نسبت به TTE

TEE به دلیل نزدیکی پروب به قلب و استفاده از نمای ازوفاژیال، توانایی بالاتری در بررسی ساختارهای عمقی قلب دارد. مهم‌ترین نواحی که با TEE بهتر از TTE قابل ارزیابی هستند عبارتند از:

قوس آئورت (Aortic Arch): بررسی وجود آتروم (پلاک چربی یا کلسیفیکه) که می‌تواند منبعی برای آمبولی آئورتیک باشد.
دهلیز چپ (Left Atrium): شناسایی لخته‌های کوچک، اسلیج دهلیزی یا نشانه‌های فیبریلاسیون دهلیزی خاموش.
سپتوم بین دهلیزی (Interatrial Septum): بررسی دقیق وجود PFO (Patent Foramen Ovale)، ASD (Atrial Septal Defect) یا شانت‌های راست به چپ که می‌توانند مسیر انتقال لخته از سیستم وریدی به مغز را فراهم کنند (آمبولی پارادوکسیک).

نکته بالینی مهم

در بیماران جوان با سکته مغزی بدون علت مشخص (Cryptogenic Stroke)، انجام TEE می‌تواند منجر به یافتن ضایعات پنهان قلبی شود که در TTE ممکن است نادیده بمانند. این یافته‌ها می‌توانند مستقیماً بر تصمیم‌گیری درمانی، از جمله شروع ضدانعقاد یا بستن PFO، تأثیرگذار باشند.

سونوگرافی داپلر عروق گردن در ارزیابی سکته مغزی

سونوگرافی داپلر عروق گردن یکی از ابزارهای مهم در بررسی بیماران با سکته مغزی (Stroke) یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است. این روش غیرتهاجمی و در دسترس، برای ارزیابی تنگی یا دایسکشن شریان‌های کاروتید و ورتبرال به‌کار می‌رود.

کاربردهای اصلی سونوگرافی داپلر گردن

تشخیص تنگی عروق گردن
یکی از مهم‌ترین کاربردهای داپلر، شناسایی تنگی‌های کاروتید (به‌ویژه در ناحیه bifurcation) است که می‌توانند منبع آمبولی یا کاهش جریان خون مغزی باشند.
بررسی دایسکشن شریانی
در بیماران جوان‌تر یا افرادی که با درد گردن یا سردرد ناگهانی همراه با علائم نورولوژیک مراجعه می‌کنند، داپلر می‌تواند به تشخیص دایسکشن شریان کاروتید یا ورتبرال کمک کند.

گام‌های بعدی در صورت یافته غیرطبیعی

اگر در سونوگرافی داپلر، یافته‌ای غیرطبیعی مشاهده شود، برای تأیید یا رد (Rule out) تشخیص، می‌توان از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری استفاده کرد:

CT آنژیوگرافی (CTA)
MR آنژیوگرافی (MRA)
آنژیوگرافی مغزی کلاسیک (DSA)

این روش‌ها امکان ارزیابی دقیق‌تر از میزان و محل تنگی یا آسیب عروقی را فراهم می‌کنند.

سونوگرافی داپلر در بیماران با سابقه TIA

در بیمارانی که دچار حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شده‌اند، انجام سونوگرافی داپلر گردن ضروری است تا وجود تنگی‌های مهم کاروتید به موقع شناسایی شود. در صورت شناسایی تنگی قابل توجه، ممکن است درمان جراحی یا اندوواسکولار (مثل اندآرترکتومی یا استنت‌گذاری) اندیکاسیون پیدا کند.

حملات ایسکمیک گذرا

نحوه برخورد با حملات ایسکمیک گذرا (TIA)

حمله ایسکمیک گذرا (Transient Ischemic Attack – TIA) به حالتی گفته می‌شود که علائم نورولوژیک به‌صورت ناگهانی بروز می‌کنند ولی در مدت زمان کمتر از ۲۴ ساعت به‌طور کامل برطرف می‌شوند. با اینکه علائم موقتی هستند، اما این حملات به عنوان هشدار جدی برای بروز سکته مغزی (Stroke) تلقی می‌شوند.

اهمیت بالینی TIA

TIA یک اورژانس نورولوژیک محسوب می‌شود. اهمیت آن از آن‌جاست که اغلب بیماران پس از حمله اول به پزشک مراجعه می‌کنند، اما:

اکثر سکته‌های مغزی (Stroke) پس از یک TIA، در طی ۴۸ ساعت اول رخ می‌دهند.
بنابراین، مدیریت سریع و زودهنگام بیماران مبتلا به TIA بسیار حیاتی است و می‌تواند از بروز سکته‌های مغزی شدید و برگشت‌ناپذیر جلوگیری کند.

تقسیم‌بندی TIA بر اساس خطر بروز سکته مغزی

گروه Low Risk
در این دسته از بیماران، احتمال وقوع سکته مغزی در طی ۳ ماه اول کمتر از ۵٪ است. معمولاً علائم این افراد خفیف بوده و یافته‌های تصویربرداری یا معاینه فیزیکی هشداردهنده‌ای ندارند.
گروه High Risk
در این گروه، احتمال بروز سکته مغزی در طی ۳ ماه اول حدود ۲۰٪ می‌باشد. این بیماران معمولاً دارای فاکتورهای خطر زیادی هستند (مثل دیابت، فشار خون بالا، سن بالا، یافته‌های غیرطبیعی در MRI یا سونوگرافی داپلر).

نکته بسیار مهم بالینی

از آنجا که بیشتر سکته‌های مغزی در ۴۸ ساعت نخست پس از TIA رخ می‌دهند، باید:

بیماران پرخطر (High Risk) به‌سرعت بستری و ارزیابی کامل شوند.
اقدامات درمانی شامل شروع ضدپلاکت، کنترل فشار خون، قند، چربی و بررسی منشأ آمبولی باید بلافاصله آغاز گردد.
بیماران کم‌خطر (Low Risk) نیز باید تحت ارزیابی سرپایی دقیق و پیگیری فشرده قرار گیرند.

معیارهای ABCD2 برای ارزیابی خطر در TIA

ABCD2 Score یک ابزار بالینی معتبر برای ارزیابی خطر بروز سکته مغزی پس از TIA است. این سیستم امتیازدهی، بیماران را بر اساس پنج معیار مشخص طبقه‌بندی می‌کند تا بیماران پرخطر (High Risk) و کم‌خطر (Low Risk) شناسایی شوند.

جدول معیارهای ABCD2

معیار	شرح	امتیاز
سن (Age)	بیشتر از ۶۰ سال	۱
	کمتر از ۶۰ سال	۰
فشار خون (Blood Pressure)	فشار سیستولیک ≥ ۱۴۰ یا دیاستولیک ≥ ۹۰ در اولین مراجعه	۱
	فشار طبیعی	۰
تظاهر بالینی (Clinical Features)	همی‌پارزی (فلج یک طرف بدن)	۲
	اختلال تکلم بدون همی‌پارزی	۱
	سایر تظاهرات	۰
مدت علائم (Duration)	بیش از ۶۰ دقیقه	۲
	۱۰ تا ۵۹ دقیقه	۱
	کمتر از ۱۰ دقیقه	۰
دیابت (Diabetes)	وجود دیابت	۱
	عدم وجود دیابت	۰

تفسیر امتیاز ABCD2

حداکثر امتیاز: ۷
امتیاز ۵ یا بیشتر: High Risk
این بیماران باید بستری فوری شده و همانند بیماران دچار Stroke مغزی در حال وقوع تحت بررسی و درمان قرار گیرند.
امتیاز کمتر از ۵: Low Risk
این بیماران ممکن است با ارزیابی سرپایی فوری و پیگیری منظم مدیریت شوند، مشروط بر عدم وجود یافته‌های پرخطر دیگر.

نکته بالینی مهم

امتیاز بالای ABCD2 بیانگر خطر بالای بروز سکته مغزی در روزهای آینده به‌ویژه طی ۴۸ ساعت نخست پس از TIA است. بنابراین، استفاده صحیح از این معیارها می‌تواند در تصمیم‌گیری برای سطح مراقبت، زمان‌بندی ارزیابی پاراکلینیک و شروع درمان پیشگیرانه نقش حیاتی داشته باشد.

پرسش‌هایی درباره بیماری‌های عروقی مغز

در افتراق بین سکته مغزی ایسکمیک از هموراژیک، کدام یافته زیر بیشتر به نفع ایسکمیک است؟
(پرانترنی اسفند ۹۵ – قطب ۹ کشوری [دانشگاه مشهد])
الف) تشنج
ب) کاهش سطح هوشیاری
ج) سردرد، تهوع و استفراغ
د) الگوی قابل پیش بینی درگیری کانونی مغز