واژه نامه توصیفی زیست‌شناسی؛ اتوتروف، الگوی سوپ بنیادین، هم‌یوغی

آبله گاوی: نوعی بیماری سرپستان گاو که توسط گروهی از ویروس‌ها ایجاد می‌شود و انسان بیشتر مواقع با دوشیدن گاو آلوده به آن مبتلا می‌شود.

اپران لک: ایرانی که آنزیم‌های لازم را برای تجزیه قند لاکتوز، کُد می‌کند.

اپران: مجموعه‌ای از چند ژن که همه به وسیله یک راه انداز رونویسی می‌شوند. اپران ویژه باکتری‌هاست و ممکن است گاهی تک ژنی هم باشد.

اتوتروف: جانداری که می‌تواند از ترکیبات معدنی، ترکیبات آلی بسازد.

آرکی باکتری‌ها: گروهی از پروکاریوت ها و از نخستین تولیدکننده‌های روی زمین هستند که دیواره آن‌ها فاقد پپتیدوگلیکان است.

آرمادیلو: پستانداری است که پوست او از صفحات استخوانی پوشیده شده است و پنجه‌ها و ناخن‌هایش برای حفر زمین بسیار مناسبند.

اریتروپویتین: هورمونی که سلول‌های کلیه ترشح می‌کنند و محرک تولید گلبول‌های قرمز است (فاکتور خونسازی کلیوی).

آزمون و خطا (شرطی شدن فعال): رفتار یادگیری که جانور در آن براساس پاداش یا تنبیه، رفتار خاصی از خود نشان می‌دهد.

اسپورانژیوم: ساختاری که با تقسیم میوز تعدادی هاگ در آن تشکیل شده است.

استافیلو: پیشوندی برای نشان دادن اجتماع خوشه¬ای شکل باکتری‌ها.

استرپتو: پیشوندی برای نشان دادن اجتماع رشته‌ای شکل باکتری‌ها.

استرپتوکوکوس: گروهی باکتری‌های کروی رشته‌ای که بعضی از آن‌ها باعث گلو دردهای چرکی می‌شود.

آسک: ساختارهای کیسه مانندی در قارچ‌های آسکومیست که در آن هاگ‌ها تشکیل می‌شوند.

اسکومیکوتا: شاخه‌ای از قارچ‌ها که در آن‌ها هاگ‌های جنسی در آسک تولید می‌شوند.

اگزالواستات: اسید آلی ۴ کربنی است که در چرخه کربس با استیل کوآنزیم A ترکیب می‌شود.

اگزون: قسمت‌هایی از DNA (یا mRNA اولیه) یوکاریوتی که رونوشت آن‌ها در RNA بالغ باقی می‌ماند.

آلکاپتونوریا: بیماری ژنتیکی که در آن ادرار افراد مبتلا در مجاورت هوا سیاه می‌شود.

الکتروفورز: روشی است برای جدا کردن قطعات DNA از یکدیگر بر اساس اندازه و بار آن‌ها.

الگوی تعادل نقطه‌ای: نوعی الگوی تغییر گونه‌ها که طی آن افراد گونه در دوره‌های زمانی طولانی تغییرات چندانی ندارند، اما در دوره‌های کوتاه بین آن‌ها تغییرات شدید می‌کنند.

الگوی تغییر تدریجی: الگویی از تغییر گونه‌ها که در آن رویدادهای تدریجی در طول زمان‌های طولانی منجر به تشکیل گونه‌های جدید می‌شود.

الگوی رشد لجیستیک: الگویی از رشد جمعیت که طی آن به دلیل محدودیت منابع، رشد جمعیت محدود می‌شود.

الگوی سوپ بنیادین: نظریه پیدایش حیات در اقیانوس‌های پر از مواد آلی حاصل از واکنش‌های درون جوّ.

الگوی عمل ثابت: الگوی رفتار غریزی جانوران، که در همه افراد یک گونه به یک شکل انجام می‌شود.

الگوی نمایی رشد: رشد جانداران در محیط‌های دارای منابع فراوان و بدون رقابت و محدودیت که به صورت تصاعد هندسی است.

آمانیتا موسکاریا: یک نوع قارچ چتری سمی و کشنده.

آمیب: تک یاخته هتروتروف که با ایجاد پای کاذب حرکت می‌کند.

آمیزش تصادفی: آمیزشی که در آن احتمال آمیزش بین افراد جنس مقابل ارتباطی با فنوتیپ یا ژنوتیپ آن‌ها ندارد.

آمیزش ناهمسان پسندانه: آمیزش بین افراد ناهمسان یک گونه که منجر به فراوانی افراد ناخالص می‌شود.

آمیزش همسان پسندانه: آمیزشی که در آن احتمال آمیزش بین افراد با ژنوتیپ یا فنوتیپ یکسان بیشتر است.

انتخاب جنسی: فرایندی که در آن یک صفت به خاطر افزایش شانس تولیدمثل انتخاب می‌شود.

انتخاب جهت‌دار: تغییر و تحول گونه‌ها به سمت سازگار شدن بیشتر آن‌ها با محیط متغیر.

انتخاب طبیعی: فرآیند تغییر گونه‌ها در پاسخ به محیط خود.

انتخاب گسلنده: تغییر و تحول جانداران در محیط‌های ناهمگن که موجب حذف فنوتیپ های حد واسط بین دو فتوتیپ افراطی می‌شود.

انتهای چسبنده: قطعه‌ای تک رشته‌ای که در انتهای یک قطعه DNA دورشته ای قرار دارد و مکمل قطعه تک رشته‌ای دیگری است.

آنتی کدون: توالی سه نوکلئوتیدی در مولکول tRNA که مکمل توالی کدون در mRNA است.

اندام وستیجیال: اندام و با ساختاری که در بدن یک جاندار نقش خاصی داشته باشد ولی همان ساختار در بدن جاندار دیگر، به نسبت کوچک‌تر شده و فاقد نقش خاصی باشد.

آنزیم‌های محدود کننده: گروهی از آنزیم‌های باکتریایی که توالی‌های کوتاه و خاصی از DNA را شناسایی می‌کنند، به آنها وصل می‌شوند و سپس DNA را بُرش می‌دهند.

انسولین: هورمون پایین آورنده قند خون جانوران.

انقراض گروهی: مرگ تمام اعضای متعلق به تعداد زیادی از گونه‌ها که تحت تأثیر تغییرات بزرگ بوم شناختی انجام شده است.

 mRNA اولیه: RNAای که به وسیله، RNA پلی¬مراز II ساخته می‌شود و هنوز پردازش نشده است.

اوگلنا: شاخه‌ای از آغازیان آب‌های شیرین با دو تاژ ک.

ایدز (HIV): نشانگان نقص ایمنی اکتسابی که در آن، به دلیل آسیب به سیستم ایمنی بدن توانایی دفاع علیه عوامل بیماری زا از دست می‌رود و فرد به عفونت‌های مختلف مبتلا می‌شود.

اینترفرون ها: پروتئینی ضدویروسی که به وسیله سلول‌های آلوده به ویروس تولید می‌شود و از آلوده شدن سلول‌های دیگر جلوگیری می‌کند.

اینترون: به قسمت‌هایی از ژن یوکاریوتی (یا رونوشت اولیه ژن) گفته می‌شود که در mRNA، tRNA یا rRNA بالغ وجود ندارد.

mRNA بالغ: mRNAای که در نتیجه پردازش mRNA اولیه حاصل می‌شود.

بازیدی: ساختار تولید مثلی گرز مانند در قارچ‌های بازیدیومیکوتا که هاگ‌ها روی آن تشکیل می‌شوند.

بازیدیومیکوتا: شاخه‌ای از قارچ‌ها که در آن‌ها هاگ‌های جنسی روی بازیدی تولید می‌شوند.

باکتری‌های شیمیواتوتروف: باکتری‌هایی که انرژی خود را از گازهای احیا شد؛ آمونیاک (NH3)، سولفید هیدروژن (H2S) و یا متان (CH4) به دست می‌آورند.

باکتریوفاژ: ویروس‌هایی که باکتری‌ها را آلوده می‌کنند.

بوتولیسم: بیماری کشنده‌ای که در اثر خوردن کنسروهای آلوده به سمِ باکتری کلستریدیوم بوتولینم ایجاد می‌شود و موجب ناتوانی در تنفس می‌شود.

پارامسی: نوعی تک یاخته مژک دار که با مژک‌هایش قادر به حرکت و تغذیه است.

پاهای کاذب: برآمدگی‌های سیتوپلاسمی و قابل انعطافی که عامل حرکت در آمیب‌اند.

پراکنش: الگوی پراکندگی افراد جمعیت در محیط زیست.

 پرایمر – آغازگر: توالی نوکلئوتیدی کوچکی که آنزیم DNA پلی مراز کار خود را با اتصال نوکلئوتیدها به آن، آغاز می‌کند.

پروژه ژنوم انسان (HGP): پروژه تعیین توالی نوکلئوتیدی ژنوم انسان و تعیین نقشه جایگاه هر ژن روی هر کروموزوم.

پریون ها: پروتئین‌هایی که می‌توانند بیماری زا شوند و اولین بار استانلی پروزینر آن‌ها را در سال ۱۹۸۲ کشف کرد.

RNA پلی مراز: آنزیمی که واکنش RNA سازی را کاتالیز می‌کند.

پلازمید Ti: پلازمید القاکننده تومور در گیاهان.

پلازمید: مولکول DNA حلقوی که درون باکتری‌ها حضور دارد و می‌تواند مستقل از کروموزوم اصلی باکتری همانندسازی کند.

RNA پیک (RNA  (mRNAای که از روی DNA ساخته می‌شود.

پیرووات: ترکیبی سه کربنی که طی فرایند گلیکولیز حاصل می‌شود.

پیلی: برآمدگی کوتاه و ضخیمی در سطح سلول باکتری که به چسبیدن باکتری به سطوح مختلف و یا سلول‌های دیگر نقش دارد.

پیوند فسفودی استر: پیوندی کووالان در نوکلئیک اسیدها که در آن گروه هیدروکسیل قند یک نوکلئوتید به گروه فسفات نوکلئوتید دیگر متصل می‌شود.

تاژک باکتری: ساختار رشته مانندی از جنس پروتئین که از سطح سلول بیرون می‌آید و به سلول توان حرکت می‌دهد.

تاژکداران چرخان: گروهی از آغازیان تک سلولی و فتوسنتزکننده ساکن دریاها و آب‌های شیرین که از پلانکتون‌ها هستند.

تخمیر اسیدلاکتیک: نوعی تخمیر، که طی آن پیرووات حاصل از گلیکولیز به اسید لاکتیک تبدیل می‌شود. تخمیر: فرایندی بی هوازی که طی آن پیرووات حاصل از گلیکولیز وارد چرخه کربس نمی‌شود بلکه به مولکول‌هایی مانند اتانول، لاکتات و… تبدیل می‌شود.

تراکم جمعیت: تعداد افراد یک گونه در واحد سطح، با حجم در یک زمان مشخص.

ترموفیل ها: گروهی از آرکی باکتری‌ها که در آب‌های بسیار داغ زندگی می‌کنند و بسیاری از آن‌ها از مواد گوگرددار انرژی کسب می‌کنند.

تکامل همراه: سازگاری‌های تکاملی متقابل بین افرادی که در یک اکوسیستم با هم در ارتباط نزدیک هستند.

تنفس سلولی: فرایندی که طی آن از انرژی ترکیبات آلی برای تولید ATP استفاده می‌شود.

تنفس نوری: فرآیندی وابسته به نور در گیاهان که طی آن اکسیژن جذب و دی اکسید کربن آزاد می‌شود.

توکسین های باکتریایی: ترشحات باکتری‌ها که برای یاخته‌های یوکاریوتی سمّی هستند.

تیلاکوئید: ساختارهای کیسه‌ای شکل و پهن از جنس غشای سلولی که محل قرارگیری رنگیزه های فتوسنتزی هستند.

جانداران تراژن: جانداری که محتوای ژنی‌اش، شامل ژن، یا ژن‌های گونه‌های دیگر است.

جانشینی: نوعی جهش نقطه‌ای که در آن یک نوکلئوتید از یک ژن با نوکلئوتید نوع دیگری عوض می‌شود.

جایگاه تشخیص آنزیم: محدود کننده توالی خاص از DNA که آنزیم آن را شناسایی می‌کنند.

جدایی بوم شناختی (زیستگاهی): جدایی تولید مثلی بین افراد یک گونه در اثر موانع بوم شناختی.

جدایی تولیدمثلی: عدم توانایی تولید زاده‌های بارور در گروه‌هایی از جانداران که قبلاً دارای این توانایی بوده‌اند.

جدایی رفتاری: جدایی تولید مثلی بین افراد یک گونه در اثر رفتارهای متفاوت.

جدایی زمانی: جدایی تولید مثلی در اثر فعال شدن جانداران از نظر تولیدمثلی در زمان‌های مختلف.

جدایی گامتی: جنایی تولید مثلی بین افراد گونه‌های مختلف.

جدایی مکانیکی: ناتوانی آمیزش در افرادی که به گونه‌های نزدیک به هم تعلق دارند.

جهش: هرگونه تغییر در توالی نوکلئوتیدهای DNA.

جهش تغییر چهارچوب: جهش‌هایی که در نتیجه اضافه یا حذف شدن تعدادی نوکلئوتید پدید می‌آیند و باعث اشتباه خوانده شدن حروف سه نوکلئوتیدی می‌شوند. به شرطی که تعداد نوکلئوتیدهای اضافه یا حذف شده ، مضرب 3 نباشد.

جهش‌های نقطه‌ای: جهش‌هایی که یک یا چند نوکلئوتید ژن را، روی یک کروموزوم تغییر می‌دهند.

چرخه کربس: بخشی از فرآیند تنفس هوازی که طی آن پیرووات حاصل از گلیکولیز وارد میتوکندری ها و تا تشکیل CO2 تجزیه می‌شود.

چرخه لیتیک: چرخه‌ای که در آن ویروس همانندسازی می‌کند و سلول میزبان را تخریب می‌کند.

چرخه لیزوژنی: چرخه‌ای که طی آن، ژنوم ویروس به صورت پروویروس همانندسازی می‌کند، بدون آنکه سلول میزبان تخریب شود.

mRNA چند ژنی: mRNAای که از روی ایران چندژنی رونویسی شده است.

حذف رقابتی: نوعی حذف در اثر رقابت که در آن گونه‌ای که کارایی بیشتر دارد، از منابع محیط بیشتر استفاده و گونه دیگر را از زیستگاه حذف می‌کند.

خزانه ژنی: مجموع الل های موجود در سلول‌های زایشی جمعیت.

دئوترومیست ها: گروهی از قارچ‌ها که در آن‌ها تولید مثل جنسی دیده نشده است.

درخت‌های تبار زایشی: طرح‌هایی برای نشان دادن ارتباط‌های خویشاوندی بین چند جاندار.

درون همزیستی: نظریه‌ای که بیان می‌کند میتوکندری ها و کلروپلاست ها از نسل باکتری‌های هوازی همزیست هستند.

درون آمیزی: آمیزش میان خویشاوندان نزدیک که موجب تغییر کمتر فراوانی نسبی آلل ها می‌شود.

دیاتوم: گروهی از آغازیان تک سلولی فتوسنتزکننده که دارای دیواره سلولی دو قسمتی و سیلیسی هستند.

دیرینه شناسان: پژوهشگرانی که با استفاده از روش پر توسنجی به بررسی سنگواره‌ها می‌پردازند.

RFLP: قطعات DNA حاصل از برش آنزیم‌های محدود کننده که طول متفاوت دارند.

رابطه انگلی: رابطه بین دو جاندار که در آن یکی سود و دیگری زیان می‌برد.

رانش ژن: تغییر فراوانی نسبی الل های جمعیت در اثر رویدادهای تصادفی.

راه انداز: مکانی از DNA که آنزیم RNA پلی مراز با قرار گرفتن روی آن، رونویسی را از جایگاه صحیح آغاز می‌کند.

رفتار: عمل یا مجموعه‌ای از اعمال که جانور در پاسخ به محرک از خود بروز می‌دهد.

رفتار حل مسئله: رفتار یادگیری که در آن جانور می‌تواند مسئله‌ای را که قبلاً با آن روبه رو نشده است بدون آزمون و خطا، حل کند.

رفتار وراثتی (ژنی): رفتاری که منشأ ژنی دارد.

رنگ‌آمیزی گرم: نوعی رنگ آمیزی دیواره سلولی باکتری‌ها که از آن برای شناسایی سلول‌های باکتری استفاده می‌کنند.

روبیسکو: آنزیمی که در واکنش‌های فتوسنتزی، واکنش ترکیب CO2 با ترکیب ۵ کربنی را کاتالیز می‌کند.

روزن داران: آغازیانی در بازی که پوسته‌ای محکم و سوراخ دار از جنس آهک دارند.

رونویسی: عمل ساخته شدن مولکول RNA از روی DNA.

ریبوزوم: از اجزای سلول که در سیتوپلاسم، میتوکندری و کلروپلاست وجود دارد و از rRNA و پروتئین تشکیل شده است.

RNA ریبوزومی (rRNA): مولکول RNAای که در ساختار ریبوزوم به کار رفته است.

ریزوئید: ریسه‌هایی که از سلول‌های بعضی از قارچ‌ها و خزگیان خارج می‌شوند و نقش ریشه گیاهان را دارند.

زنجیره انتقال الکترون: مجموعه‌ای از مولکول‌های ناقل الکترون که از انرژی آزاد شدة الکترون‌ها در واکنش‌های اکسید و احیاء برای تشکیل ATP و سایر مولکول‌های پرانرژی استفاده می‌کنند. این مولکول‌ها در غشای داخلی میتوکندری، غشای تیلاکوئیدی کلروپلاست و غشای پلاسمایی پروکاریوت ها قرار دارند.

زیگوسپور: زیگوت دیپلوئیدی که از جفت شدن گامت های دارای جنسیت‌های مختلف تشکیل می‌شود.

زیگوسپورانژ: ساختارهای تولید مثلی با دیوار، ضخیم که وجود آن‌ها از ویژگی‌های افراد شاخه زیگومیکوتا است.

زیگومیکوتا: شاخه‌ای از قارچ‌ها که در آن‌ها هاگ‌های جنسی در زیگوسپورانز تولید می‌شوند.

ژن تنظیم کننده: ژن مربوط به پروتئین مهارکننده رونویسی اپران.

ژن خودناسازگار: نوعی ژن چند اللى که مانع از آمیزش بین گیاهان همسان می‌شود.

ژن درمانی: قرار دادن یک نسخه سالم از یک ژن، درون سلول‌های فردی که دارای نسخه‌ی ناقص از آن ژن است.

ژنوم: همه محتوای DNA یک جاندار را گویند.

ساختار برگ شبدری: ساختاری که مدل دو بعدی مولکول tRNA از خود نشان می‌دهد.

سنگواره: بقایای حفظ شده، یا معدنی شده، یا اثرات به جای مانده از جاندارانی که مدت‌ها پیش زندگی می‌کرده‌اند.

سیانوباکتری: نوعی باکتری که از نظر آزاد کردن اکسیژن در فتوسنتز و همچنین وجود کلروفیل a و سایر رنگیزه ها با جلبک‌ها و گیاهان عالی، امّا از نظر ساختار سلولی، ریبوزوم و گرم منفی بودن با پروکاریوت مشابهت دارند.

شارش ژن: ورود یا خروج آلل ها از یک جمعیت به جمعیتی دیگر به دلیل مهاجرت افراد.

شایستگی تکاملی: توانایی گونه‌ها برای زیستن در محیط و تولید مثل.

شرطی شدن کلاسیک: رفتار یادگیری که جانور در آن به محرک بی اثری که با یک محرک طبیعی همراه شده است، پاسخ می‌دهد.

عامل تنظیم کننده: عاملی است که به مهار کننده ایران متصل می‌شود و اتصال آن را به اپراتور ممکن یا غیرممکن می‌کند.

عوامل رونویسی: پروتئین‌های تنظیم کننده عمل رونویسی در یوکاریوت ها.

غذایابی بهینه: راهبرد جانوران برای به دست آوردن بیشترین انرژی در کمترین زمان.

غربال کردن: فرایند جدا کردن سلول‌های دارای ژن خاص از سایر سلول‌ها (در مهندسی ژنتیک).

فاکتور رشد: پروتئینی که توسط برخی از سلول‌های بدن ترشح می‌شود و سایر سلول‌ها را وادار به تقسیم می‌کند.

فتوسیستم: مجموعه‌ای از رنگیزه های فتوسنتزی و پروتئین در غشای تیلاکوئید که انرژی نور خورشید را مهار می‌کند.

فتوسیستم II: فتوسیستمی که حداکثر جذب نوری آن در طول موج ۶۸۰ نانومتر است.

فتوسیستم I: فتوسیستمی که حداکثر جذب نوری آن در طول موج ۷۰۰ نانومتر است.

فرومون: گروهی از مواد شیمیایی که در بعضی جانوران ترشح می‌شود و بر رفتار سایر افراد اثر می‌گذارند.

قارچ – ریشه‌ای: قارچ‌های همزیست با ریشه بعضی گیاهان.

کاتالیزور: ماده‌ای است که باعث تسریع واکنش‌های شیمیایی می‌شود ولی در آخر، دست نخورده باقی می‌ماند.

کاروتنوئیدها: رنگیزهای وابسته به ویتامین A که موجب پیدایش رنگ‌های زرد و نارنجی و قرمز در گیاهان می‌شود.

کاندیدا آلبیکنز: نوعی مخمر که عامل بیماری برفک دهان است.

کاوشگر: قطعه‌ای از RNA یا DNA تک رشته‌ای نشان دار شده به وسیله مواد رادیواکتیو یا فلورسنت که مکمل ژن مورد نظر است.

کراسینگ آور: مبادله قطعات DNA بین کروموزوم‌های همتا در تترادهای میوز I.

کلامیدوموناس: نوعی جلبک سبز تک سلولی.

کلروپلاست: نوعی پلاست که در آن رنگیزه کلروفیل وجود دارد و محل انجام فتوسنتز در سلول‌های گیاهی است.

کلستریدیوم بوتولینم: نوعی باکتری بی¬هوازی که در غذاهای کنسرو شده‌ای که به خوبی سترون نشده‌اند، سمی مهلک ترشح می‌کند و باعث بیماری بوتولیسم می‌شود.

کلون کردن: تکثیر قطعه‌ای خاص از DNA در سلول میزبان.

کُنام: همه راه‌های ارتباطی جاندار با محیط زیست و به طور خلاصه نقش هر جاندار در محیط.

کنام بنیادی: طیف‌های گوناگونی از موقعیت‌ها که یک جاندار بالقوه توان زیستن در آنها را دارد.

کنام واقعی: بخشی از کنام بنیادی که یک گونه آن را اشغال کرده است.

کواسروات: ریز کیسه‌هایی از جنس لیپید، آمینواسیدها و قندهای متصل به آن‌ها.

کیتین: پلی ساکارید سختی که در پوشش خارجی حشرات و دیواره سلولی قارچ‌ها به کار رفته است.

گامت های نوترکیب: گامت هایی که ترکیب کروموزومی آن‌ها شبیه والدین نیست.

گلسنگ: نوعی جاندار که حاصل همزیستی بین یک قارچ و یک فتوسنتز کننده مثل جلبک سبز است.

گلیکولیز: اولین مرحله متابولیسم گلوکز که در سیتوسل سلول انجام می‌شود.

گنجایش محیط: تعداد معینی از جانداران هر جمعیت که هر محیط می‌تواند آن‌ها را در خود جای دهد و در حد تعادل نگه دارد.

گونه‌زایی دگر میهنی: نوعی گونه‌زایی که با جدایی زیستگاه جمعیت‌ها شروع می‌شود.

گونه‌زایی هم‌میهنی: نوعی گونه‌زایی در جمعیت‌هایی که در یک زیستگاه به سر می‌برند.

گیاهان CAM: نوعی فتوسنتز اختصاصی که اولین بار در گیاهان تیره کراسولاسه کشف شد.

گیاهان C4: گیاهانی که در آنها قبل از چرخه کالوین واکنش‌های دیگری انجام می‌گیرد و حاصل تثبیت دی اکسید کربن در این واکنش‌ها یک اسید کربنی 4 است.

گیاهان C3: گیاهانی هستند که برای تثبیت دی اکسیدکربن فقط از چرخه کالوین استفاده می‌کنند و اولین مولکول پایداری که در آنها تشکیل می‌شود یک اسید ۳ کربنی است.

لکّه سادرن: روشی برای انتقال DNA از ژل الکتروفورز به کاغذ مخصوص جذب DNA

DNA لیگاز: آنزیمی که پیوند فسفودی استر را میان دو DNA که هر دو دارای انتهای چسبنده هستند، برقرار می‌کند.

مایکوباکتریوم توبرکلوزیس: باکتری مولد بیماری سل. ابتلا به این بیماری از طریق دستگاه تنفسی است.

متانوژن ها: گروهی از آرکی باکتری‌ها که ضمن کسب انرژی از بقایای جانوران گاز متان (CH4) تولید می‌کنند.

محرک نشانه: محرکی که باعث بروز رفتار با الگوی عمل ثابت می‌شود.

ملانینی شدن صنعتی: تیره شدن رنگ جمعیت جاندار به علت آلودگی صنعتی در سال‌های پس از انقلاب صنعتی.

مولکول ATP: نوکلئوتید سه فسفاته ای که انرژی لازم برای فرآیندهای سلولی را فراهم می‌کند.

مهار کننده: پروتئین‌های بزرگی که به توالی خاصی از DNA (اُپراتور) در ایران متصل شده و مانع عمل رونویسی می‌شوند.

مهندسی ژنتیک: استفاده از تکنیک‌های آزمایشگاهی برای ساخت مولکول DNAای که حاوی ژن‌های جدید یا ترکیب جدیدی از ژن‌هاست.

میسلیوم: توده حاصل از رشد و انشعاب نخینه‌های قارچ‌ها.

میکروسفر: ریزکیسه‌ای که از زنجیره‌های کوتاه آمینو اسیدی تشکیل شده است.

RNA ناقل (RNAt): از مولکول‌های RNA کوچک که آمینو اسیدها را به ریبوزوم منتقل می‌کند.

نازایی دورگه: نازا بودن افراد حاصل از آمیزش دوگونه مختلف در اثر ناسازگاری کروموزومی.

نازیستایی دورگه: مرگ جنین حاصل از لقاح گامت های گونه‌های مختلف به علت ناسازگاری ژنی.

نخینه: رشته‌های لوله‌ای شکلی که از اجتماع آن‌ها میسلیوم قارچ‌ها تشکیل می‌شود.

نقش پذیری: شکل خاصی از یادگیری که در دوره مشخصی از زندگی یک جانور رخ می‌دهد و ارتباط تنگاتنگی با رفتار غریزی دارد و در شکل گیری ارتباط اجتماعی بعدی افراد مؤثر است.

 DNA نوترکیب: مولکولی است که از DNA دو یا چند فرد مختلف ساخته شده است.

نوترکیبی: آرایش کروموزوم‌ها طی میوزا که به ایجاد گامت های نوترکیب می‌انجامد.

نیتروباکتر: باکتری شیمیواتوتروفی که در خاک زندگی می‌کند و از نظر کشاورزی و حفظ محیط زیست حائز اهمیت است و در تثبیت نیتروژن نقش دارد.

واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): روشی برای تکثیر قطعه‌ای از DNA.

واگرایی (اشتقاق): انباشته شدن تفاوت‌ها بین گروه‌های جانداران که منجر به گونه زایی می‌شود.

وکتور: عاملی برای انتقال ژن مورد نظر به سلول‌های میزبان در مهندسی ژنتیک.

ویتامین B1 (تیامین): ویتامینی محلول در آب که در تبدیل پیرووات به استیل COA نقش دارد.

ویروئیدها: گروهی از عوامل مهم بیماری زای گیاهی و شبیه ویروس که جنس آن‌ها از RNA تک رشته است و کپسید ندارند.

ویروس: قطعه‌ای از نوکلئیک اسید که درون پوششی از پروتئین قرار دارد.

هالوفیل‌ها: گروهی از آرکی باکتری‌ها که در آب‌های بسیار شور زندگی می‌کنند.

هتروتروف: جانداری که نمی‌تواند از ترکیبات معدنی، ترکیبات آلی بسازد.

هرم جمعیت: نوعی نمودار هرمی شکل برای جمعیت آدمی است که در آن گروه‌های سنی کوچک‌تر در پایین و گروه‌های مسن‌تر در بالا نشان داده می‌شوند.

هم زیست: دو یا چند جاندار از گونه‌های متفاوت که در دراز مدت با یکدیگر رابطه نزدیک داشته باشند.

هم سفرگی: رابطه میان دو جاندار که در آن یکی سود می‌برد و دیگری نه سود می‌برد و نه زیان.

هم یوغی: عمل مبادله ژن در باکتری‌ها.

همه چیزخوار: گروهی از جانوران که می‌توانند از منابع غذایی مختلف گیاهی و جانوری استفاده کنند.

همیاری: رابطه‌ای که در آن هر دو طرف از زندگی با یکدیگر سود می‌برند.

یادگیری: تغییر رفتار جاندار که حاصل تجربه باشد.

یک ژن- یک آنزیم: نظریه‌ای که هر ژن را مسئول ساختن یک آنزیم می‌داند.

یوباکتری‌ها: گروه عمده‌ای از باکتری‌ها که دیواره آن‌ها دارای پپتید و گلیکان است. دیواره سلولی آن‌ها با آرکی باکتری‌ها فرق می‌کند.

فهرست منابع اصلی

1. BSCS Biology An Ecological Approach; Kendall / Hunt pub.; 1998

2. Fairbanks; D.J.& Andersen W.R., Genetics The Countinuity of Life; Wadsworth Publishing Company, 1999.

3. Campbell, N.A.; et al. Biology; Addison Wesley Longinan Inc. 1999.

4. Raven P.H et al. Biology, 5th Edition, McGraw-Hill, 1999.

5. Clegg ej, Genetics & Evoluation, John Murray, 1999.

6. Griffith, A.J.F, et al.; An Introduction to Genetic Analysis; W.H. Freeman; 2000.

7. Campbell, N.A.; Biology, Concepts & Connections; Addison Wesley Longinan inc; 2000.

8. Johnson G.B.; Biology, Principles & Explorations; Holt, Rinehart & Winston; 2001.

9. Johnson G.B; Biology, Priciples & Explorations – Annotated Teacher’s Edition; Holt, Rinehart & Winston; 2001.

10. Mader, S.S. Biology; McGraw-Hill Companies; 2001.

11. Allan, R. et al. Advanced Biology 2-2002; Biozone International Ltd., 2002.

12. Starr & Taggart, Biology, The unity and Diversity of life, 10th Edition, Thomson, 2004.