زیست‌شناسی (۱)

مقایسه تک‌لپه‌ای و دو‌لپه‌ای

امتیازی که به این مقاله می دهید چند ستاره است؟
[کل: ۱ میانگین: ۳]

مقایسه گیاهان دو‌لپه‌ای و تک‌لپه‌ای:

برش عرضی ساقه‌ی گیاهان تک لپه و دولپه:

در ساقه‌ی گیاهان تک لپه‌ای:

۱- تعداد دسته‌های آوندی فراوان‌تر است.

۲- دسته‌های آوندی روی دوایر تقریباً هم مرکز قرار دارند،

۳- پوست نازک و گاهی مرز آن با استوانه‌ی مرکزی نامشخص است.

حتماً بخوانید:


دنیای زنده؛ آزمون‌های آنلاین دنیای زنده


گوارش و جذب مواد؛ آزمون‌های آنلاین گوارش و جذب


تبادلات گازی؛ آزمون‌های آنلاین تبادلات گازی

در ساقه‌ی گیاهان دولپه‌ای:

۱- تعداد دسته‌های آوندی کم‌تر و روی یک دایره قرار گرفته‌اند.

۲- پوست مشخص‌تر است.

برش ریشه‌ی گیاهان تک لپه و دولپه:

در ریشه‌ی گیاهان دولپه‌ای:

۱- معمولاً تعداد دسته‌های آوندی کمتر است.

۲- دسته‌های آوندی در کنار هم قرار گرفته اند و شکل ضربدر را می سازند.

۳- اغلب بافت پارانشیم مغزی وجود ندارد.

در ریشه‌ی گیاهان تک لپه‌ای:

۱- آوندها به صورت یک در میان (یک دسته اوند چوبی یک دسته آوند آبکش) قرار دارند.
۲- در بین آوندها بافت پارانشیم مغزی ادامه می یابد و اشعه‌ی مغزی را می‌سازد.

نکته:

بخش مرکزی ریشه در تک‌لپه‌ای‌ها معمولاً از جنس پارانشیم مغزی است در حالی که مغز ریشه در دولپه‌ای‌ها از جنس سلول‌های آوندهای چوبی است.

مشخصات دو لپه ای ها

مشخصات تک لپه ای ها

 دانه دارای دولپه که از رشد جوانب رأس جنین ایجاد می شود.

ساقه و ریشه در این گروه دارای ساختار پسین و رشد قطری

 ریشه اصلی از ریشه‌های فرعی بدلیل ضخامت و اندازه، کاملاً مشخص است (ریشه راست)

 تعداد قطعات گل در هر حلقه ۴ تایی یا ۵ تایی و در بعضی از خانواده‌ها بطور استثناء ۳ یا ۶ قطعه دارند.

دولپه ای ها بر اساس وضعیت پوشش گل گروه بندی  می‌شوند.

معروف‌ترین تیره های این گروه ها شامل: سنجد، زیتون، حبوبات، شب بو، شمعدانی، زرشک، جعفری، اسفناج، گل سرخ، آلاله، خشخاش، شاهدانه، بنفشه و ……..

عموماً علفی، اما انواع درختی مثل خرما و ….

ساقه هوایی معمولاً بدون انشعاب

 ریشه های افشان، بدلیل محدود بودن رشد ریشه اصلی است که باعث یکسان شدن ضخامت و طول ریشه های فرعی و اصلی می شود.

برگ ها دراز کشیده با رگبرگ های موازی

گل ها در سه پر (تری مر) و هر حلقه پوششی از ۳ قطعه تشکیل می شود.

این گیاهان به دو گروه آبزی و خشکی زی تقسیم بندی می شوند.

معروف‌ترین این گیاهان می توان به تیره های: لوئی، گل شیپوری، هزار نی، عدسک آبی، گندمیان، ارکیده یا ثعلب، موز، خرما، زنبق، نرگس، لاله و …………

 

نهاندانگان       Angiospermae

مشخصات عمومی نهاندانگان

در نهاندانگان گیاه برگ‌دار مرحله اسپوروفیت بوده و مرحله گامتوفیت بیش از بیش کوتاه شده است. فرق عمده نهاندانگان از بازدانگان عبارت از اینکه در بازدانگان تخمک هادر روی برچه های گسترده و برهنه می باشند. همچنان که دانه حاصله نیز پوششی ندارد. در صورتی که در نهاندانگان کناره های برگ برچه ای تا شده و دور تخمک را می پوشاند و محفظه ای بنام تخمدان برای حفاظت تخمک ها تشکیل می شود. به هرصورت حفره خالی تخمدان در رأس خود به یک خامه و کلاله منتهی می گردد. رسیدن گامت نر به داخل کیسه جنینی وقتی امکان پذیر است که دانه گرده بر سطح کلاله بروید و لوله گرده ای بوجود آورد که بافت هادی درون خامه را پیموده و از راهی که معمولاً مجرای سفت می باشد به تخمکها نفوذ می کند. در بازدانگان ممکن است لوله گرده بوجود آید ولی برچه ها همیشه باز مانده و هرگز کلاله ای در آنها تشکیل نمی شود. وجه تمیز بازدانگان از نهاندانگان اختصاصات سلولی آنها در نسل های هاپلوئید و دیپلوئید می باشد. در نهاندانگان نمو میکروسپور به تشکیل سلول زاینده منجر می شود که سلول مزبور مترادف سلول مادر آنتریدی در بازدانگان است. دو گامت نر از تکثیر هسته سلول زاینده بوجود می آید که معمولاً فاقد تاژک می باشد. کیسه جنینی نهاندانگان معمولاً شامل یک تخمزا (ائوسفر) و دو قرینه (سینرژید) و به علاوه دو هسته قطبی و سه متقاطر (آنتی پود)است. در حالی که در بازدانگان بافت متراکمی بنام آندوسپرم وجود دارد که درون آن آرکگن ها نمو می کند. تخمزای  نهاندانگان متشابه با تخمزای آرکگن بازدانگان است. ولی هسته های قطبی و متقاطرها بمنزله پهنکی هستند که به حد اعلاء تحلیل رفته و بطور عقیم و نازا باقیمانده اند.(آریاوند)

در موقع لقاح در نهاندانگان یکی از گامت های نر با تخمزا ترکیب شده و جنین گیاهی را بوجود می آورد. در حالی که گامت دیگر با دو هسته قطبی که باهم تشکیل هسته ثانوی را می دهد ترکیب یافته و تخم ضمیمه را ایجاد می نماید. تخم ضمیمه پس از رشد تبدیل به آلبومن می گردد. بسیاری از گیاه شناسان آن را یک جنین اضافی تلقی می کنند. و این جنین صرف تغذیه جنین اصلی خواهد شد. لقاح مضاعف که اولین دفعه بوسیله Guignard , Nawaschine در اوایل قرن بیستم میلادی شناخته شده است و یکی از صفات ممیزه نهاندانگان بشمار می رود. در بازدانگان گامت نر دوم یا از بین می رود و یا اینکه بندرت ممکن است موجب لقاح آرکگن ثانوی گردد. ذخیره غذائی جنین گیاهی در بازدانگان همان آندوسپرم می باشد. و بافت مزبور از سلولهائی با هسته n کروموزومی تشکیل یافته. در صورتی که در نهاندانگان بافت غذائی بعد از لقاح تشکیل می شود و همچنین سلولهای آن معمولاً تریپلوئید هستند.  در مورد فیلوژنی نهاندانگان برای سهولت مطالعه تقریباً اکثر گیاه شناسان نهاندانگان را به دو گروه تک لپه ایها و دو لپه ایها تقسیم می نمایند. (آریاوند)

مشخصات عمومی تک‌لپه‌ای‌ها        Monocotyledones

در جنین تک لپه ای ها ابتدا یک جوانه انتهائی و دو برجستگی جانبی تشکیل می شود ولی بجای آنکه دو برجستگی مزبور به رشد خود ادامه دهد. فقط یکی از آنها نمو می یابد و تشکیل لپه منحصر به فرد گیاهک را می دهد و نمو جوانه اولیه و لپه دوم متوقف می گردد. البته در این مورد استثنا هائی وجود دارد. در گیاه Corydalis از تیره شاه تره (دولپه ای) در موقع نمو جنین فقط یکی از لپه ها نمو کامل حاصل می کند. در حالیکه لپه دوم پس از مختصر نمو از فعالیت می افتد. در این موقع گیاهک کاملاً شبیه گیاهک تک لپه ایها می باشد. (آریاوند)

اغلب تک لپه ایها علفی و پایا هستند و معمولاً ساقه آنها به جهت عدم وجود ساختمان پسین چوب و آبکش قطور نمی گردد. در حقیقت ساقه تک لپه ایها در قسمتهای رویشی (به غیر از گل آذین) انشعاب حاصل نمی کند. در تک لپه ایها برگها معمولاً فاقد دمبرگ بوده و دارای پهنک نواری و رگبرگ های موازی است. استثنأ در این مورد در تیره های گل شیپوری، خرما، موز و برخی از گیاهان آبزی دیده می شود. (آریاوند)

از لحاظ ساختمان گل، گل آذین ها در تک لپه ایها متغییر است. اغلب گلها دارای یک پیش برگ بوده که بطور متقابل با براکته گل قرار دارد. بطور کلی فرمول گل آنها به قرار زیر است: ۳ s + 3p + [3 +3 ] E +3c

اختلاف عمده تک لپه ایها از دو لپه ایها از نظر ساختمان داخلی عدم وجود ساختمان پسین و لایه های زاینده در گیاهان تک لپه ایها است. اختصاصات ساختمان نخستین ساقه تک لپه ایها در مسیر دسته جات آوندی برگ در ساقه می باشد . (آریاوند)

مشخصات عمومی دو‌لپه‌ای‌ها  Dicotyledones

(بی‌گلبرگان: Apetales)

در نمو جنین دو لپه‌ای‌ها، در اثر توقف رشد انتهای گیاهک، دو برجستگی کناری بنام لپه ها به وجود می آید . نمو رأس ساقه در آخر تشکیل جنین و به ویژه هنگام رشد دانه توسط جوانه انتهائی یا ژمول دنبال می گردد و محور روی لپه ای یا Epicotyle را در امتداد محور زیر لپه یا Hypocotyle تشکیل می دهد. هنگام رویش دانه تقریباً در اغلب موارد لپه ها در نتیجه طویل شدن محور زیر لپه به بالای سطح خاک برده می شود و حتی در برخی موارد تبدیل به برگهای سبزینه دار می گردند . ساقه دو لپه ایها برخلاف ساقه تک لپه ایها انشعابات فراوان دارد. (آریاوند)

 برگ ها دارای شکل و رگبندی بسیار متفاوتی هستند. اغلب دارای دمبرگ و گوشوارک بوده ساده یا مرکب می باشند. رگبرگ های موازی که در تک لپه ایها فراوان بود در دولپه ایها بسیار نادر است. بالاخره غلاف در گیاهان این کلاس کاهش محسوس یافته و فقط در تیره جعفری (آپیاسه) بطور استثناء غلاف  نسبتاً پهنی وجود دارد. (آریاوند)

در این گیاهان انواع گل آذین ها وجود دارد. گلها در بغل براکته ها واقع شده و هر گل دارای ۲ پیش برگ جانبی و می باشد. گلها مارپیچی یا پیرامونی بوده و در صورت اخیر هر گل دارای ۵ پیرامون (معمولاً دارای دو پیرامون پرچم) اغلب ۴ یا ۵ پرمی باشند. تعداد برچه ها در غالب گلها کاهش می یابد. شاید بدان جهت که جای کافی در سطح  نهنج گل وجود ندارد. تغییرات زیادی نسبت به گل عمومی فوق در طبیعت دیده می شود. (آریاوند)

  از نظر ساختمان داخلی وجود لایه های زاینده چوب -آبکش و پوست- چوب پنبه در دو لپه ایها حائز اهمیت می باشد. در سایه وجود لایه های مزبور همه ساله بر قطر ساقه آنها افزوده می شود و اشکال درختی در دولپه ای ها فراوان است. در ساختمان ریشه دو لپه ای ها کلاهک و لایه تارهای کشنده منشاء واحدی دارد. در حالی که در تک لپه ایها کلاهک با بافتهای پوست ریشه دارای منشاء واحدی هستند. بطور استثناء در برخی از پیوسته گلبرگان و بی گلبرگان عناصر آبکش در دو جهت آْوندهای چوبی قرار می گیرند (ساختمان دو جانبی). (آریاوند)

تخمکها معمولاً در جدا گلبرگان دارای دو پوشش بوده و بافت خورش آنها فراوان است. در بی گلبرگان تخمکها یک پوششی و در پیوسته گلبرگان تخمکها هم چنین یک پوششی و خورش معمولاً تحلیل رفته است. (آریاوند)

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
بله
تقریبا
خیر

داریوش طاهری

اولیــــــن نیستیــم ولی امیـــــد اســــت بهتـــرین باشیـــــم...! خدایــــــــــا! نام و آوازه مــــــرا چنان در حافظــه‌ها تثبیت کن که آلزایمـــــــــر نیز تــوان به یغمـا بـردن آن را نـداشتــــــه باشـد...! خدایـــــــــا! محبّـت مــرا در دل‌های بندگانت بینداز ... خدایــــــا! مــــرا دوســــت بــــدار و محبوبــم گـــردان...!

‫۴۵ دیدگاه ها

  1. سلام
    گرچه ای چیزا رو از سال های قبل یاد گرفته بودم اما بازم به عنوان یادآوری مفید هستند
    ممنون

  2. قبلا در رابطه با فرق بین تک لپه ای و دو لپه ای خونده بودم اما اینجا واقعا کامل تر توضیح داده شده🙏🌹

  3. من همیشه فک میکردم درخت خرما ریشه راست داره با وجود اینکه ریشه افشان دارند با این مطلب تونستم تمام اطلاعاتی که در دوره راهنمایی یاد گرفته بودم رو تکمیل کنم که این فوق العاده است👌

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا