گفتار اول – گفتار ارتباط شیمیایی: پیک‌های کوتاه‌بُرد و دوربُرد | جای خالی برای یادگیری فعال زیست یازدهم
زیست‌یار تعاملی آینده‌نگاران مغز | زیست‌بان یادگیری با جای‌خالی
در آینده‌نگاران مغز، به مدیریت داریوش طاهری، ما بر این باوریم که آموزش مفهومی تنها زمانی ماندگار می‌شود که با تکرار هدفمند و بازیابی فعالانه همراه گردد. مغز انسان برای ساخت مسیرهای پایدار عصبی نیازمند تمرینی است که نه خسته‌کننده، بلکه محرک یادگیری عمیق باشد.
بر همین اساس، متن‌های خط‌به‌خط زیست‌شناسی یازدهم با طراحی جای‌خالی‌های هوشمند بازآفرینی شده‌اند تا فرایند تکرار از حالت منفعل خارج شده و به یک تمرین تعاملی و شناختی تبدیل شود. در این شیوه، شما نه تنها خواننده متن، بلکه بازیگر اصلی یادگیری هستید؛ می‌اندیشید، بازیابی می‌کنید و در صورت نیاز پاسخ درست را مشاهده می‌کنید.
این رویکرد یعنی تکرار، مادر مهارت‌هاست و ما معماران تکرار هدفمندیم؛ مسیری که تسلط علمی، درک عمیق و آمادگی برای آزمون‌هایی چون کنکور را برای شما تضمین می‌کند.
این روش آموزشی، ذهن خواننده را به درگیر شدن عمیق‌تر با متن، بازیابی فعال اطلاعات و خودسنجی مستمر وادار می‌کند؛ ویژگی‌هایی که کلید تسلط بر مفاهیم و آمادگی برای آزمون‌هایی مانند کنکور به شمار می‌آیند.
هر گفتار این مجموعه، دقیقاً با جمله‌بندی اصلی کتاب درسی ارائه شده است و با جای‌خالی‌هایی همراه است که کاربر می‌تواند روی آنها تمرکز کرده، فکر کند و در صورت نیاز، با کلیک روی دکمه «نمایش پاسخ»، پاسخ درست را مشاهده نماید. بدین ترتیب، تجربه‌ای تعاملی، کاربردی و عمیق در یادگیری زیست‌شناسی فراهم شده است.
تنظیم شیمیایی
تصور کنید روزی تمام وسایل [نمایش پاسخ] مثل تلفن، [نمایش پاسخ] و رادیو در یک شهر قطع شود. آیا اداره کردن آن شهر ممکن خواهد بود؟ آیا می‌توان بخش‌های مختلف شهر را که در فواصل [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] قرار دارند، با یکدیگر [نمایش پاسخ] کرد؟ آیا می‌توان یک خبر را به اطلاع [نمایش پاسخ] مردم شهر رساند؟
در [نمایش پاسخ]، یاخته‌ها نمی‌توانند از یکدیگر مستقل باشند. در فصل اول دیدیم که دستگاه [نمایش پاسخ]، یکی از دستگاه‌های [نمایش پاسخ] بدن است. اما دستگاه [نمایش پاسخ] با تک‌تک یاخته‌های بدن ارتباط ندارد. در این فصل، با ارتباطات [نمایش پاسخ] آشنا می‌شویم و خواهیم دید که چگونه بخش مهمی از [نمایش پاسخ] بدن توسط آن انجام می‌شود.
گفتار ۱. ارتباط [نمایش پاسخ]
در فصل اول دیدیم که یاخته‌های [نمایش پاسخ] ارتباط بین نقاط مختلف بدن را برقرار می‌کنند. در این گفتار، نقش [نمایش پاسخ] را در برقراری [نمایش پاسخ] خواهیم دید.
پیک شیمیایی
پیک شیمیایی [نمایش پاسخ] است که [نمایش پاسخ] را منتقل می‌کند. یاخته‌ای که [نمایش پاسخ] را دریافت می‌کند یاختهٔ [نمایش پاسخ] نام دارد.
پیک، چگونه یاختهٔ [نمایش پاسخ] را از میان انبوه یاخته‌ها پیدا می‌کند و پیام را اشتباهی به یاختهٔ دیگر نمی‌رساند؟ یاختهٔ هدف، برای [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] دارد (شکل 1). مولکول [نمایش پاسخ]، تنها بر یاخته‌ای می‌تواند تأثیر بگذارد که [نمایش پاسخ] آن را داشته باشد و این یاخته، همان یاختهٔ [نمایش پاسخ] است. بر اساس [نمایش پاسخ] که پیک طی می‌کند تا به یاختهٔ [نمایش پاسخ] برسد، پیک‌ها را به دو گروه [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تقسیم می‌کنند.
شکل ۱- پیک از طریق اثر بر [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] خود در یاختهٔ [نمایش پاسخ] در آن [نمایش پاسخ] ایجاد می‌کند.
پیک‌های کوتاه‌بُرد
پیک [نمایش پاسخ]، چنان که از نام آن پیداست، بین [نمایش پاسخ] ارتباط برقرار می‌کند که در [نمایش پاسخ] هم‌اند و [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] یاخته با هم فاصله دارند. [نمایش پاسخ] یک [نمایش پاسخ] کوتاه‌برد است. این پیک از یاختهٔ [نمایش پاسخ] ترشح و بر یاخته [نمایش پاسخ] اثر می‌کند.
پیک‌های دوربُرد
پیک‌های [نمایش پاسخ] پیک‌هایی هستند که به [نمایش پاسخ] وارد می‌شوند و [نمایش پاسخ] را به فاصله‌ای [نمایش پاسخ] منتقل می‌کنند. [نمایش پاسخ] پیک‌های دوربُردند (شکل 2).
شکل ۲- مقایسهٔ [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]. الف) ترشح مولکول [نمایش پاسخ] از یاختۀ [نمایش پاسخ]، ب) ترشح [نمایش پاسخ] از یاختۀ [نمایش پاسخ]، پ) ترشح [نمایش پاسخ] از یاختۀ [نمایش پاسخ]
گاهی یاخته‌های عصبی پیک [نمایش پاسخ] را به [نمایش پاسخ] ترشح می‌کنند؛ در این صورت، این پیک یک [نمایش پاسخ] به‌شمار می‌آید، نه یک [نمایش پاسخ].
غده‌های بدن
هورمون‌ها از یاخته‌های [نمایش پاسخ] ترشح می‌شوند. این یاخته‌ها ممکن است به صورت [نمایش پاسخ] در اندام‌ها دیده شوند. مثال این یاخته‌ها را قبلاً دیده‌ایم. مثلاً در سال گذشته خواندیم که یاخته‌های [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] به ترتیب، هورمون [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را ترشح می‌کنند. همچنین [نمایش پاسخ] یاخته‌های [نمایش پاسخ] را به صورت [نمایش پاسخ] یافت که در این صورت، [نمایش پاسخ] را تشکیل می‌دهند. ترشحات غدهٔ [نمایش پاسخ] به [نمایش پاسخ] وارد می‌شود، اما غدهٔ [نمایش پاسخ] ترشحات خود را از طریق [نمایش پاسخ] به [نمایش پاسخ] یا [نمایش پاسخ] بدن می‌ریزد (شکل 3).
شکل ۳- غدهٔ [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]
مجموع [نمایش پاسخ] و غدد [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] آنها را [نمایش پاسخ] درون‌ریز می‌نامند. این دستگاه به همراه دستگاه [نمایش پاسخ]، فعالیت‌های بدن را [نمایش پاسخ] می‌کنند و نسبت به محرک‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] پاسخ می‌دهند. تعدادی از غدد دستگاه [نمایش پاسخ] را در شکل ۴ می‌بینید.
شکل ۴- [نمایش پاسخ] از غدد [نمایش پاسخ]
بیشتر بدانید
جنس مولکول گیرنده از نوع پروتئین است. در واقع یکی از وظایف پروتئین‌های غشایی، عملکرد گیرنده‌ای است.
