زیست‌یار تعاملی آینده‌نگاران مغز | زیست‌بان یادگیری با جای‌خالی
این مجموعه آموزشی، گامی نوین و هوشمندانه در مسیر یادگیری مفهومی، فعال و ماندگار زیست‌شناسی پایه دهم است که توسط برند آینده‌نگاران مغز و به سرپرستی نویسنده داریوش طاهری تهیه شده است. در این پروژه، متون خط‌به‌خط کتاب درسی با حذف هوشمندانه‌ی واژگان کلیدی، به جای‌خالی‌های تعاملی تبدیل شده‌اند تا فرآیند یادگیری را از حالت منفعل به فعال و مشارکتی بدل کنند.
این روش آموزشی، ذهن خواننده را به درگیر شدن عمیق‌تر با متن، بازیابی فعال اطلاعات و خودسنجی مستمر وادار می‌کند؛ ویژگی‌هایی که کلید تسلط بر مفاهیم و آمادگی برای آزمون‌هایی مانند کنکور به شمار می‌آیند.
هر گفتار این مجموعه، دقیقاً با جمله‌بندی اصلی کتاب درسی ارائه شده است و با جای‌خالی‌هایی همراه است که کاربر می‌تواند روی آنها تمرکز کرده، فکر کند و در صورت نیاز، با کلیک روی دکمه «نمایش پاسخ»، پاسخ درست را مشاهده نماید. بدین ترتیب، تجربه‌ای تعاملی، کاربردی و عمیق در یادگیری زیست‌شناسی فراهم شده است.
گفتار ۳. خون
خون، نوعی بافت [نمایش پاسخ] است که به‌طور منظم و [نمایش پاسخ] در رگ‌های خونی جریان دارد و دارای [نمایش پاسخ] بخش است: [نمایش پاسخ] که حالت مایع دارد و بخش [نمایش پاسخ] که گویچه‌های قرمز، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] را شامل می‌شود.
اگر مقداری از خون را [نمایش پاسخ] (سانتریفیوژ) کنیم، [نمایش پاسخ] بخش خون از هم جدا می‌شود و می‌توان [نمایش پاسخ] هر کدام را مشخص کرد. [نمایش پاسخ] در فرد [نمایش پاسخ] و بالغ [نمایش پاسخ] حجم خون را خوناب (پلاسما) و [نمایش پاسخ] را بخش یاخته‌ای تشکیل می‌دهند (شکل 16).
شکل 16- بخش‌های خون پس از [نمایش پاسخ]
از کارهای خون، انتقال مواد [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و مواد دیگر است. خون ارتباط [نمایش پاسخ] بین یاخته‌های بدن را امکان‌پذیر می‌سازد و به تنظیم [نمایش پاسخ] بدن و یکسان کردن [نمایش پاسخ] در نواحی مختلف بدن کمک می‌کند. همچنین در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] در برابر عوامل خارجی نقش اساسی دارد و در هنگام [نمایش پاسخ]، به کمک عواملی، از [نمایش پاسخ] خون جلوگیری می‌کند.
[نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] درصد خوناب، [نمایش پاسخ] است و بقیه آن را موادی مانند [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] تشکیل می‌دهند. [نمایش پاسخ] خوناب نقش‌های گوناگونی دارند. [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] از پروتئین‌های خوناب‌اند. آلبومین، در حفظ [نمایش پاسخ] خون و انتقال [نمایش پاسخ] داروها مثل [نمایش پاسخ] نقش دارد. فیبرینوژن، در [نمایش پاسخ] خون و گلوبولین‌ها در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] با عوامل بیماری‌زا اهمیت دارند.
وجود یون‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] در خوناب، اهمیت زیادی دارد؛ چون در [نمایش پاسخ] یاخته‌های بدن نقش کلیدی دارند.
بخش دوم خون شامل [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] هستند که دو گروه اول، [نمایش پاسخ] و گِرده‌ها، [نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] هستند. در یک فرد [نمایش پاسخ]، تولید یاخته‌های خونی و [نمایش پاسخ] در مغز [نمایش پاسخ] استخوان انجام می‌شود.
شکل 17- تولید بخش [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] توسط یاخته‌های [نمایش پاسخ] مغز استخوان
در مغز استخوان یاخته‌های [نمایش پاسخ] وجود دارند که با [نمایش پاسخ] خود، این بخش خون را تولید می‌کنند. البته در دوران [نمایش پاسخ]، یاخته‌های خونی و [نمایش پاسخ] در اندام‌های دیگری مثل [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] نیز ساخته می‌شود. یاخته‌های [نمایش پاسخ] مغز استخوان، یاخته‌هایی هستند که توانایی [نمایش پاسخ] و تولید [نمایش پاسخ] نوع یاخته را دارند. ابتدا این یاخته‌ها [نمایش پاسخ] می‌شوند و [نمایش پاسخ] نوع یاخته را ایجاد می‌کنند؛ یاخته‌های [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] که در جهت تولید [نمایش پاسخ] عمل می‌کنند و یاخته‌های [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] که منشأ بقیه [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] هستند (شکل 17).
یاخته‌های خونی قرمز
در انسان [نمایش پاسخ] از [نمایش پاسخ] درصد یاخته‌های خونی را [نمایش پاسخ] تشکیل می‌دهند که به خون، ظاهری [نمایش پاسخ] می‌دهند. این یاخته‌های [نمایش پاسخ] که از دو طرف، حالت [نمایش پاسخ] دارند، در هنگام تشکیل در [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] خود را از دست می‌دهند و [نمایش پاسخ] آنها از [نمایش پاسخ] پر می‌شود (شکل 18).
شکل 18- [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ]
نسبت حجم [نمایش پاسخ] خون به حجم [نمایش پاسخ] که به صورت [نمایش پاسخ] بیان می‌شود [نمایش پاسخ] گفته می‌شود.
نقش اصلی گویچه‌های قرمز، انتقال [نمایش پاسخ] است. [نمایش پاسخ] عمر گویچه‌های قرمز [نمایش پاسخ] است. [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] از گویچه‌های قرمز، [نمایش پاسخ] تخریب می‌شود و باید [نمایش پاسخ] شود. تخریب یاخته‌های خونی قرمز [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] انجام می‌شود. [نمایش پاسخ] آزاد شده در این فرآیند یا در [نمایش پاسخ] ذخیره می‌شود و یا همراه [نمایش پاسخ] به [نمایش پاسخ] می‌رود و در ساخت دوبارۀ [نمایش پاسخ] مورد استفاده قرار می‌گیرد.
واژه‌شناسی:
خون‌بَهر
(Hematocrit/هماتوکریت)
بَهر در خون‌بَهر به معنی بهره و نسبت است.
فعالیت ۹
– به نظر شما چرا در انسان و [نمایش پاسخ] پستانداران، گویچه‌های قرمز، [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] اندامک‌های خود را از دست می‌دهند؟
– چرا [نمایش پاسخ] گویچه‌های قرمز در دو طرف، حالت [نمایش پاسخ] دارد؟
– محصور بودن [نمایش پاسخ] در غشای گویچه‌های قرمز چه اهمیتی دارد؟
برای ساخته شدن گویچه‌های قرمز در [نمایش پاسخ]، علاوه بر وجود [نمایش پاسخ]، ویتامین «[نمایش پاسخ]» و [نمایش پاسخ] نیز لازم است.
فولیک اسید، نوعی [نمایش پاسخ] از خانواده [نمایش پاسخ] است که برای [نمایش پاسخ] یاخته‌ای لازم است. کمبود آن باعث می‌شود یاخته‌ها [نمایش پاسخ] در [نمایش پاسخ]، تکثیر نشوند و تعداد [نمایش پاسخ] کاهش یابد. سبزیجات با برگ سبز تیره، [نمایش پاسخ]، گوشت قرمز و [نمایش پاسخ] از منابع [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]ند. کارکرد صحیح فولیک اسید به وجود ویتامین «[نمایش پاسخ]» وابسته است. این ویتامین در غذاهای [نمایش پاسخ] به فراوانی وجود دارد.
تنظیم تولید گویچه‌های قرمز: اگرچه تولید گویچه‌های قرمز به وجود [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] و ویتامین «[نمایش پاسخ]» وابسته است؛ در بدن ما تنظیم میزان [نمایش پاسخ]، به ترشح [نمایش پاسخ] به نام [نمایش پاسخ] بستگی دارد. این هورمون توسط گروه [نمایش پاسخ] از یاخته‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ] به درون [نمایش پاسخ] ترشح می‌شود و روی [نمایش پاسخ] اثر می‌کند تا سرعت تولید [نمایش پاسخ] را زیاد کند. این هورمون [نمایش پاسخ] به مقدار [نمایش پاسخ] ترشح می‌شود تا کاهش [نمایش پاسخ] تعداد گویچه‌های قرمز را جبران کند. اما هنگام کاهش مقدار [نمایش پاسخ] خون، این هورمون [نمایش پاسخ] می‌یابد که این حالت در [نمایش پاسخ]، بیماری‌های [نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]، [نمایش پاسخ] طولانی یا قرار گرفتن در [نمایش پاسخ]، ممکن است رخ دهد.
بیشتر بدانید
کاهش تعداد گویچه‌های قرمز و نیز کاهش مقدار هموگلوبین را آنمی یا کم‌خونی می‌گویند. ضعف و خستگی زودرس و پریدگی رنگ، ممکن است از نشانه‌های کم‌خونی باشد ولی تشخیص آن با آزمایش خون و تعیین میزان هموگلوبین انجام می‌شود. استفاده از گوشت، جگر و سبزیجات تیرۀ تازه، برای جلوگیری از آن توصیه می‌شود.
فعالیت ۱۰
شاید برگه‌های [نمایش پاسخ] خون را دیده باشید. در این برگه‌ها اطلاعات زیادی در مورد یاخته‌ها و ترکیبات خون وجود دارد. یکی از این برگه‌ها را بررسی کنید و با توجه به آن، به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1- تعداد طبیعی هر یک از یاخته‌های خونی ([نمایش پاسخ] و [نمایش پاسخ]) و گِرده‌ها (PLT) را در واحد اندازه‌گیری [نمایش پاسخ] مشخص کنید.
2- میزان انواع [نمایش پاسخ] را که در آزمایش خون سنجیده می‌شود؛ مشخص کنید.
3- گفتیم که [نمایش پاسخ] تقریباً [نمایش پاسخ] گویچه‌های قرمز تخریب می‌شود. با توجه به تعداد RBC اگر حجم کل خون ما [نمایش پاسخ] باشد، روزانه چه تعداد از این یاخته‌ها تخریب می‌شوند و باید جایگزین شوند؟
یاخته‌های خونی سفید
یاخته‌های خونی، که ضمن گردش در [نمایش پاسخ]، در [نمایش پاسخ] مختلف بدن نیز پراکنده می‌شوند، [نمایش پاسخ] هستند. نقش اصلی آنها، [نمایش پاسخ] از بدن در برابر عوامل خارجی است. این یاخته‌ها [نمایش پاسخ] دارند. [نمایش پاسخ] و ویژگی‌های آنها را در شکل 19 مشاهده می‌کنید.
شکل 19- یاخته‌های خونی [نمایش پاسخ]
1- بازوفیل: هستهٔ [نمایش پاسخ] روی هم افتاده ـ سیتوپلاسم با [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ]
2- ائوزینوفیل: هستۀ [نمایش پاسخ] دمبلی ـ سیتوپلاسم با [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ]
3- نوتروفیل: هستۀ [نمایش پاسخ] ـ سیتوپلاسم با [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ]
4- مونوسیت: هستۀ [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] ـ سیتوپلاسم [نمایش پاسخ]
5- لنفوسیت: هستۀ [نمایش پاسخ] [نمایش پاسخ] ـ سیتوپلاسم [نمایش پاسخ]
فعالیت ۱۱
مشاهدۀ یاخته‌های خونی قرمز و سفید
– با کمک معلم و رعایت نکات [نمایش پاسخ]، گسترش خونی تهیه کنید.
– در صورتی که امکانات لازم برای [نمایش پاسخ] یاخته‌های خونی در آزمایشگاه شما وجود دارد، [نمایش پاسخ] تهیه شده را رنگ‌آمیزی کنید.
– همچنین می‌توانید از [نمایش پاسخ] آمادۀ یاخته‌های خونی که رنگ‌آمیزی شده‌اند، نیز استفاده کنید و انواع یاخته‌های خونی را با استفاده از [نمایش پاسخ] در آن تشخیص دهید.
بیشتر بدانید
تعداد یاخته‌های خونی و گِرده‌ها در میلی‌متر مکعب خون
| RBC | 106 × 5-6 |
| WBC | 103 × 6-7 |
| PLT | 103 × 250 |
گِرده‌ها
گِرده‌ها [نمایش پاسخ] یاخته‌ای [نمایش پاسخ] و بدون [نمایش پاسخ] هستند که درون خود [نمایش پاسخ] زیادی دارند و از گویچه‌های خون [نمایش پاسخ]ند. گِرده‌ها در [نمایش پاسخ]، زمانی تولید می‌شوند که یاخته‌های [نمایش پاسخ] به نام [نمایش پاسخ] قطعه‌قطعه و وارد جریان [نمایش پاسخ] می‌شوند (شکل 17). درون هر یک از قطعات، دانه‌های [نمایش پاسخ] پر از ترکیبات [نمایش پاسخ] وجود دارند. گِرده‌ها به [نمایش پاسخ] طریق از هدر رفتن [نمایش پاسخ] جلوگیری می‌کنند. در خون‌ریزی‌های [نمایش پاسخ]، که دیوارۀ رگ‌ها آسیب [نمایش پاسخ] می‌بیند، در محل آسیب، [نمایش پاسخ] دور هم جمع می‌شوند، به هم می‌چسبند و ایجاد [نمایش پاسخ] می‌کنند. این [نمایش پاسخ] جلوی خروج خون از رگ [نمایش پاسخ] را می‌گیرد.
در خون‌ریزی‌های [نمایش پاسخ]، گِرده‌ها در تولید [نمایش پاسخ] خون، نقش اصلی دارند. آنها با آزاد کردن [نمایش پاسخ] و با کمک [نمایش پاسخ] خوناب مثل [نمایش پاسخ]، لخته را ایجاد می‌کنند. تشکیل لخته در محل [نمایش پاسخ]، جلوی [نمایش پاسخ] را می‌گیرد (شکل 20). وجود ویتامین [نمایش پاسخ] و یون [نمایش پاسخ] در انجام روند [نمایش پاسخ] و تشکیل [نمایش پاسخ] لازم است.
شکل 20- رشته‌های [نمایش پاسخ] فیبرین که یاخته‌های خونی و [نمایش پاسخ] را در برگرفته و [نمایش پاسخ] را تشکیل داده‌اند.
مراحل انعقاد خون با کمک [نمایش پاسخ] و عوامل [نمایش پاسخ] دیگر را در نمودار زیر می‌بینید.
بیشتر بدانید
آزمایش PT
(Prothrombin Time)
یکی از آزمایش‌های تعیین‌کنندهٔ سلامت گِرده‌ها و چگونگی عمل آنها در انعقاد خون، آزمایش PT یا زمان پروترومبین است که در آن، زمان لازم برای انعقاد خون را می‌سنجند.
PT طبیعی تقریباً 12 ثانیه است. اگر این مدت در فردی کم یا زیاد باشد میزان گِرده یا کارکرد آنها طبیعی نیست. در استفاده از داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین نیز معیار سنجش تأثیر دارو، تعیین PT شخص است که از روی آن میزان دارو را تغییر می‌دهند.
