آتروفی مغز
آتروفی مغزی
Brain atrophy, or Cerebral atrophy
آتروفی (Atrophy) به معنای کوچک شدن و تحلیل رفتن بافت است. آتروفی مغزی (Brain atrophy, or Cerebral atrophy) یعنی کاهش اندازه بافت مغز به علت ازبین رفتن سلول های مغزی یا آسیب ارتباطات در مغز. آتروفی مغز در نتیجه برخی از بیماری ها، آسیب ها، اختلالات و افزایش سن ایجاد می گردد که ممکن است به ناحیه خاصی از مغز محدود شده باشد یا نواحی زیادی از آن را درگیر نماید. این مشکل باعث اختلال در عملکرد مغز می گردد و درصورت عدم درمان مناسب به تدریج پیشرفت می کند. درنتیجه آتروفی مغز، انواعی از اختلالات نورولوژیکی و مشکلات شناختی ایجاد می گردد. به طورکلی میزان آتروفی مغز با توجه به علت زمینه ای به صورت آهسته یا سریع افزایش می یابد.
علل آتروفی مغزی
برخی از عواملی که در ایجاد آتروفی مغز نقش دارند عبارتند از:
– افزایش سن یا پیری (Aging)
– درد مزمن (Chronic pain)
– آسیب های ضربه ای مغز (Traumatic brain injuries)
– سکته های مغزی (Strokes)
– بیماری زوال عقل (Alzheimer’s disease)
– بیماری پارکینسون (Parkinson’s disease)
– صرع (Epilepsy)
– فلج مغزی (Cerebral palsy)
– اختلالات خوردن (Eating disorders) و سوء تغذیه (Malnutrition) مانند بی اشتهایی عصبی (Anorexia nervosa)
– بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis)
– بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)
– عفونت های مغزی (Brain infections) مانند نوروسیفیلیس (Neurosyphilis)
– انسفالیت یا التهاب مخ (Encephalitis)
– ایدز (Acquired immunodeficiency syndrome, or AIDS)
– اختلالات خلقی (Mood disorders) همانند افسردگی (Depression)
– چاقی (Obesity) و اضافه وزن (Overweight)
– بی حرکتی طولانی مدت (Prolonged immobility)
– اعتیاد به الکل (Alcoholism)
– اومورهای مغزی (Brain tumors)
– پرتو درمانی (Radiation therapy) جهت پیشگیری یا درمان تومورها
– شیمی درمانی (Chemotherapy)
– دیابت نوع دو (Type 2 diabetes)
علایم آتروفی مغزی
علایم آتروفی مغزی با توجه به محل ضایعه مغز و علت آن متفاوت است. آسیب بافت مغز به علت آتروفی مغزی می تواند منجر به مشکلات نورولوژیکی و اختلالات شناختی (Cognitive) و یادگیری (Learning) گردد. بسیاری از بیماران در کنترل حرکت، درک مطالب، خواندن و انجام فعالیت های روزمره همانند خوردن و لباس پوشیدن دچار مشکل می شوند.
ضایعه در منطقه گفتار و ناحیه درک کلمات شنیده شده مغز انسان به ترتیب باعث آفازی بروکا (آفازی حرکتی یا بیانی) و آفازی ورنیکه (آفازی حسی) می گردد. اگر آفازی بروکا و ورنیکه همزمان وجود داشته باشد، آفازی کامل (آفازی گلوبال) گفته می شود که در این حالت بیمار هم در بیان کلمات و هم در درک کلمات شنیده شده مشکل خواهد داشت. در موارد سکته های مغزی ناشی از انسداد شریان مغزی میانی (Middle cerebral artery) در نیمکره غالب، احتمال آفازی کامل وجود دارد.
در برخی از بیماران علائمی چون تشنج (Seizures) و دمانس (Dementia) ایجاد می گردد. دمانس عبارت است از مجموعه ای از علایم و نشانه هایی چون اختلال حافظه، توجه و استدلال، اشکال در هماهنگی و فعالیت های روزمره، اختلالات شخصیتی و هیجانی و مشکلات رفتار اجتماعی. بیماری آلزایمر شایع ترین علت دمانس (زوال عقل) است. دمانس عروقی (Vascular dementia) که به هنگام سکته مغزی ایجاد می شود یک نوع شایع دیگری از دمانس محسوب می شود.
تشخیص آتروفی مغز
روش های تشخیصی شامل:
– ام آر آی اسکن یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (Magnetic resonance imaging, or MRI scan)
– اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن (Computed tomography scan, or CT scan)
درمان آتروفی مغزی
برخی از روش های درمانی جهت کاهش علایم آتروفی مغزی با توجه به نوع اختلال ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشند:
– درمان دارویی طبق نظر متخصص مربوطه جهت درمان بیماری اولیه یا کاهش سرعت آسیب مغزی. در این ارتباط، معاینات منظم بیمار جهت بررسی سیر ضایعه مغزی و مشکلات نورولوژیکی ضروری است.
– فیزیوتراپی جهت آموزش تمرینات و بهبود حرکات
– کاردرمانی جهت آموزش فعالیتهای روزمره
– گفتاردرمانی در موارد اختلالات تکلم
– حمایت های خانواده جهت فعال نگه داشتن فرد
– حمایت های روحی-روانی
اثر فعالیت های بدنی و ورزش بر بافت مغزی
فعالیت های جسمی و ورزش باعث افزایش حجم یا بافت مغزی در هر ناحیه ای از آن از جمله لوب های فرونتال، پاریتال، تمپورال و هیپوکامپ (Hippocampus) می گردد. به طور کلی، تمرینات و ورزش علاوه بر افزایش عملکرد روانی (مانند کاهش استرس و افسردگی) و جسمانی فرد (مانند افزایش تعادل، قدرت، تحرک، سلامت قلبی-عروقی، کنترل وزن و فشار خون) در بهبود عملکردهای شناختی (Cognitive functions) هم در افراد جوان و هم در افراد مسن نقش دارند.
عملکردهای شناختی (Cognitive functions) به عنوان فرآیندهای ذهنی (Mental processes) محسوب می شوند که در ارتباط با تفکر (Thinking)، استدلال (Reasoning)، حافظه (Memory)، یادگیری (Learning)، تصور (Imagining)، توجه (Attention)، زبان (Language)، تصمیم گیری (Decision making) و حل مسئله (Problem solving) هستند.
نویسنده: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار