بخش سوم حواس ویژه: حس چشایی
گیرنده‌های این حس روی زبان و اطراف دهان و حتی حنجره و حلق قرار دارند. این از نوع گیرنده‌های شیمیایی هستند؛ این گیرنده‌ها شبیه جوانه است که جوانه چشایی نامیده می‌شود و گیرنده‌ها داخل جوانه‌ها قرار گرفته اند. گیرنده‌ها در واقع سلولهای مژکداری هستند که مژک‌ها از طریق منفذهای کوچک جوانه‌ها بیرون زده است.
مواد مربوط به حس چشایی روی مژک‌ها قرار می‌گیرند و گیرنده‌ها را تحریک می‌کنند و انتهای اعصاب متصل به این سلولها هم تحریک شده و تحریکات از طریق اعصاب مربوطه به مرکز منتقل می‌شوند.
چهار نوع مزه وجود دارد که در مناطق مختلف زبان درک می‌شوند:
۱. مزه شیرینی: در قسمت جلویی زبان حس می‌شود. مواد مختلفی باعث ایجاد این مزه می‌شوند شامل قندها، گلیکول‌ها، الکل‌ها – آلدهیدها، ستون‌های، آمیدها، استرها بعضی اسیدهای امینه، اسیدهای سولفونیک، اسیدهای هالوژنه نمک‌های معدنی سرب و مریلیوم و به طور کلی مواد شیمیایی آلی.
موادی که مزه شیرین دارند از طریق پروتئین GS باعث فعال کردن آدینلیل سیکلاز می‌شوند که نتیجه ان افزایش cAMP داخلی سلولی است CAMP با فسفریله کردن کانالهای پتاسیمی واقع در غشای پایه ای سلول چشایی کنداکتانس K را کاهش داده و دپلاریزاسیون ایجاد می‌کند.
۲. مزه شوری: در قسمت کناری و جلویی زبان حس می‌شود. بر اثر نمک‌های یونیزه و عمدتا توسط غلظت یون سدیم بروز می‌کند اما آنیون‌ها هم کمی باعث ایجاد این مزه می‌شوند. یون سدیم سلولهای گیرنده شوری را از طریق کانالهای سدیمی‌که در ارتباط با کانالهای سدیمی‌اپی تلیومی‌حساس به آمیلوراید هستند دپلاریزه می‌کند.
۳. مزه ترشی: در کنار و عقب زبان حس می‌شود. این مزه به‌وسیله اسیدها یعنی توسط غلظت یون هیدروژن بوجود می‌آید و شدت احساس چشایی تقریبا با لگاریتم غلظت یون هیدروژن متناسب است یعنی هرچه اسید قوی تر باشد احساس ترشی ناشی از آن شدیدتر است. اسیدها احتمالا با فعال کردن کانال کاتیونی دریچه دار +H رسپتورهای ترشی را دپلاریزه می‌کنند.
۳. مزه تلخی: در عقب زبان درک می‌شود. دو دسته خاص که از مواد آلی هستند باعث بروز مزه تلخی می‌شوند: مواد الی با زنجیره دراز که محتوی نیتروژن هستند و آلکالوئیدها مثل کینین، استریکنین، کافئین و نیکوتین.
این مواد با کاهش دادن میزان cAMP در سلولهای چشایی نیز افزایش DAG , IP۳ باعث بروز مزه تلخی می‌شوند.
یک نوع G_پروتئین به نام الفا – گاسدوسین در سلولهای چشایی – مربوط به مزه تلخی نشان داده شده که به نظر می‌رسد با کاهش cAMP در ایجاد این مزه نقش دارد در سلولهای چشایی مزه شیرینی هم وجود دارد که با افزایش cAMP در بروز شیرینی نقش دارد.
نکته: پتانسیل گیرنده در سلولهای چشایی از نوع دپلاریزاسیون است.
نکته: اعصاب مغزی زوج ۵، ۷، ۹ و ۱۰ در انتقال مزه چشایی دخالت دارند.
نکته: این اعصاب در مسیر عبور خود از تالاموس رد شده و در نهایت به بخش تحتانی جیروس خلف مرکزی در قشر آهیانه و ناحیه اوپرکولی – جزیره ای وارد می‌شوند.
با تشکر از شما استاد عزیز
بسیار عالی
عالییی
عالی بود استاد تشکر
عالی 👍
علم افزا بود 👌
مثل مطالب قبلی پرمعنی و مفهومی بود تشکر استاد
قابل فهم عالی و مفید بود مچکرم
عالیه خسته نباشید مقاله ی مفیدی بود
خداقوت
مثل همیشه علم افزا بود استاد
عجب چیزی خداوند آفریده است
برگ درختان سبز در نظر هوشیار
هر ورقش دفتری ست، معرفت کردگار
ممنون بابت مطالب خوبتون 🙏