کتاب بیماری های مغز و اعصاب آینده نگاران مغز؛ اختلالات حرکتی دارویی؛ دیس کینزی تاردیو
دعای مطالعه [ نمایش ]
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ
خدایا مرا بیرون آور از تاریکىهاى وهم،
وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ
و به نور فهم گرامى ام بدار،
اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ
خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،
وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و خزانههاى علومت را بر ما باز کن به امید رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
» اختلالات حرکتی
» » کتاب بیماری های مغز و اعصاب آینده نگاران مغز؛ اختلالات حرکتی دارویی؛ دیس کینزی تاردیو
دیسکینزی تاردیو (Tardive Dyskinesia)
تعریف:
دیسکینزی تاردیو نوعی اختلال حرکتی تأخیری است که در اثر مصرف بلندمدت داروهای نورولپتیک (Neuroleptics) یا آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک ایجاد می‌شود. این حرکات معمولاً غیرارادی، تکراری و غیرطبیعی هستند و می‌توانند در حین درمان یا پس از کاهش یا قطع دارو پدید آیند. در بعضی موارد، علائم تا چند ماه یا حتی چند سال پس از شروع مصرف دارو ظاهر می‌شوند.
علائم بالینی:
شایع‌ترین تظاهر بالینی دیسکینزی تاردیو، دیسکینزی اوروفاشیال (Orofacial Dyskinesia) است که به صورت حرکات مکرر، پیچشی و گره‌ای در لب‌ها، دهان و زبان دیده می‌شود. این حرکات معمولاً غیرقابل کنترل و ناخودآگاه هستند.
شیوع آن در زنان میانسال و سالخورده بیشتر است و حدود ۶۰٪ بیماران پس از قطع تدریجی داروی نورولپتیک بهبودی پیدا می‌کنند.
در بیماران جوان‌تر، دیسکینزی تاردیو ممکن است به‌صورت دیستونی تاردیو (Tardive Dystonia) ظاهر شود که با انقباضات عضلانی طولانی، رتروکولیس (خم شدن سر به عقب) و گاهی درگیری سایر اندام‌ها همراه است. این نوع معمولاً مقاوم‌تر بوده و فقط در ۱۵٪ بیماران بهبود دیده می‌شود.
درمان:
-
در صورت امکان، قطع یا کاهش تدریجی نورولپتیک‌های تیپیک توصیه می‌شود.
-
اگر ادامه درمان روان‌پزشکی ضروری باشد، نورولپتیک‌های آتیپیک (Atypical Antipsychotics) مانند کلوزاپین، ریسپریدون یا کوئتیاپین، ترجیح داده می‌شوند.
-
تترا‌بنزین (Tetrabenazine) داروی انتخابی برای درمان دیسکینزی تاردیو اوروفاشیال است.
-
توجه شود که آنتی‌کولینرژیک‌ها (Anticholinergics) ممکن است علائم دیسکینزی تاردیو اوروفاشیال را بدتر کنند، اما در مقابل می‌توانند در دیستونی تاردیو مفید باشند.
یادآوری مهم:
-
دیسکینزی تاردیو با آنتی‌کولینرژیک‌ها بدتر می‌شود.
-
دیستونی تاردیو با آنتی‌کولینرژیک‌ها بهتر می‌شود.
-
تترا‌بنزین داروی انتخابی دیسکینزی تاردیو است.
نتیجه‌گیری:
دیسکینزی تاردیو یک عارضه جدی و مزمن ناشی از مصرف طولانی‌مدت داروهای آنتی‌سایکوتیک تیپیک است که با حرکات غیرارادی اوروفاشیال مشخص می‌شود. شناخت دقیق این وضعیت، افتراق آن از سایر اختلالات حرکتی و انتخاب صحیح دارو، نقش کلیدی در کنترل علائم و ارتقای کیفیت زندگی بیمار دارد.
پرسش‌هایی درباره دیسکینزی تاردیو
خانم ۳۵ ساله‌ای به علت مشکلات گوارشی تحت درمان با متوکلوپرامید می‌باشد، دچار حرکات تکرار شونده لب‌ها، دهان و زبان گردیده است؛ کدامیک در درمان آن توصیه می‌شود؟
(پرانترنی شهریور ۹۸ – قطب ۵ کشوری [دانشگاه شیراز])
الف) کلونازپام
ب) تترابنازین
ج) لوودوپا
د) پروپرانولول
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
پاسخ تشریحی:
کلیدواژه‌های مهم در این سؤال عبارت‌اند از:
خانم ۳۵ ساله، درمان با متوکلوپرامید (Metoclopramide)، حرکات تکرارشونده لب‌ها، دهان و زبان.
این علائم به‌وضوح نشانه‌ای از دیسکینزی تاردیو (Tardive Dyskinesia) هستند، که یکی از عوارض شناخته‌شده داروهای بلوک‌کننده گیرنده دوپامین D2 مانند متوکلوپرامید محسوب می‌شود.
دیسکینزی تاردیو معمولاً با حرکات غیرارادی، گره‌ای و تکراری در عضلات صورت، لب‌ها، دهان و زبان تظاهر می‌یابد. این حالت اغلب پس از چند هفته تا چند ماه مصرف مزمن داروهای دوپامین‌بلوک‌کننده ایجاد می‌شود.
درمان انتخابی این وضعیت بر اساس منابع بالینی و امتحانات پره‌انترنی، تترابنازین (Tetrabenazine) است که باعث کاهش سطح دوپامین از طریق مهار بازجذب آن در وزیکول‌ها می‌شود.
اکنون به بررسی گزینه‌ها می‌پردازیم:
الف) کلونازپام (Clonazepam):
گرچه کلونازپام ممکن است به‌طور کمکی در برخی اختلالات حرکتی استفاده شود، اما درمان انتخابی برای دیسکینزی تاردیو نیست. به‌ویژه در سؤال‌هایی که هدف شناسایی درمان اصلی است، این گزینه مناسب نیست.
ب) تترابنازین (Tetrabenazine):
این دارو درمان انتخابی دیسکینزی تاردیو است، به‌خصوص زمانی که حرکات اوروفاشیال (Orofacial) وجود دارند. این دارو از طریق مهار VMAT2 منجر به کاهش آزادسازی دوپامین در پایانه‌های عصبی می‌شود و علائم را کنترل می‌کند.
ج) لوودوپا (Levodopa):
لوودوپا در درمان پارکینسون و سندرم‌های کم‌دوپامینی کاربرد دارد، اما در دیسکینزی تاردیو، که یک حالت پُر دوپامینی نسبی در قاعده مغز دارد، می‌تواند علائم را بدتر کند. بنابراین این گزینه مطلقاً نادرست است.
د) پروپرانولول (Propranolol):
پروپرانولول در درمان آکاتژیا (Akathisia) یا ترمورهای اسنشال مؤثر است، اما در دیسکینزی تاردیو نقشی ندارد. بنابراین این دارو نیز برای این بیمار توصیه نمی‌شود.
نتیجه‌گیری و پاسخ نهایی:
شرح حال کلاسیک دیسکینزی تاردیو ناشی از مصرف متوکلوپرامید با حرکات اوروفاشیال وجود دارد و تترابنازین درمان انتخابی آن است.
✅ پاسخ صحیح: گزینه ب) تترابنازین
»» تمامی کتاب
