تعریف علامت لرمیت
علامت لرمیت (Lhermitte’s Sign) به احساسی شبیه شوک الکتریکی یا برق‌گرفتگی گذرا گفته می‌شود که از ناحیه پشت گردن به سمت پایین ستون فقرات و گاهی به اندام‌ها (معمولاً اندام فوقانی و تحتانی) منتشر می‌شود. این احساس معمولاً در هنگام خم کردن گردن به جلو (cervical flexion) ایجاد می‌شود و فقط چند ثانیه طول می‌کشد. نام این نشانه از روی عصب‌شناس فرانسوی یعنی جین لرمیت (Jean Lhermitte) گرفته شده است. به آن «پدیده صندلی آرایشگر» نیز می‌گویند. چون حالت نشستن در صندلی آرایشگاه – که معمولاً با خم شدن گردن به جلو همراه است – می‌تواند این احساس را تحریک کند، برخی پزشکان و بیماران به‌صورت غیررسمی به آن «پدیده صندلی آرایشگر» می‌گویند.
علت علامت لرمیت
علت اصلی این علامت تحریک غیرطبیعی مسیرهای حسی نخاعی، به‌ویژه ستون خلفی نخاع (posterior column) است که مسئول حس وضعیت، ارتعاش و لمس ظریف است. وقتی که آسیب یا دمیلیناسیون در این مسیرها وجود داشته باشد، خم شدن گردن باعث کشش این مسیرها و ایجاد تحریک غیرطبیعی عصبی می‌شود که به شکل شوک حس می‌شود.
مکانیسم پاتولوژیک
-
دِمیلینه‌شدن (Demylination): تخریب پوشش میلین اطراف نورون‌ها باعث ایجاد جریان عصبی نابجا و بیش‌تحریکی می‌شود.
-
کشش مکانیکی نخاع: خم شدن گردن باعث تحریک نورون‌های ناقص یا آسیب‌دیده می‌شود.
-
حساسیت بیش‌از‌حد نورونی (Hyperexcitability): نورون‌های ستون خلفی نخاع در اثر التهاب، دمیلینه شدن یا فشار، نسبت به حرکت حساس می‌شوند.
مهم‌ترین بیماری‌های همراه با علامت لرمیت:
-
مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis – MS):
شایع‌ترین بیماری مرتبط با این علامت. به‌ویژه زمانی که پلاک‌های دمیلینه‌کننده در نخاع گردنی باشند. -
کمبود ویتامین کوبالامین (Vitamin B12 Deficiency):
در بیماری دژنراسیون ساب‌اکوت نخاعی (subacute combined degeneration)، علامت لرمیت شایع است. -
تنگی کانال نخاعی گردنی (Cervical Spinal Stenosis):
در بیماران مسن با تغییرات دژنراتیو مهره‌های گردنی دیده می‌شود. -
تروما یا آسیب به نخاع گردنی:
آسیب‌های قبلی به نخاع گردنی ممکن است با این علامت همراه باشند. -
تومورهای نخاعی یا ضایعات فشاری:
مانند مننژیوما یا تومورهای متاستاتیک. -
پرتودرمانی ناحیه گردن:
به‌عنوان عارضه دیررس پرتودرمانی در ناحیه گردن و نخاع گردنی دیده می‌شود. -
نورومیلیت اپتیکا (Neuromyelitis Optica – NMO):
بیماری دمیلینه‌کننده مشابه MS با درگیری شدید نخاع. -
لوپوس سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus – SLE):
به‌ویژه با درگیری نخاع یا واسکولیت مرکزی. -
سارکوئیدوز با درگیری CNS یا نخاع گردنی
در ادامه، جدول خلاصه‌ای از اطلاعات کلیدی مربوط به علامت لرمیت (Lhermitte’s Sign) ارائه می‌شود:
| عنوان | توضیح |
|---|---|
| تعریف علامت لرمیت (Lhermitte’s Sign) | احساس شوک الکتریکی گذرا از پشت گردن به پایین ستون فقرات هنگام خم کردن گردن |
| مکانیزم | تحریک مسیرهای حسی ستون خلفی نخاع در اثر دمیلینه شدن یا فشار |
| شایع‌ترین بیماری مرتبط | مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis – MS) |
| سایر بیماری‌های مرتبط | کمبود ویتامین B12، تنگی کانال نخاعی گردنی، نورومیلیت اپتیکا، لوپوس، سارکوئیدوز، تروما، تومور نخاعی، پرتودرمانی |
| اقدام تشخیصی پیشنهادی | MRI نخاع گردنی برای بررسی پلاک‌ها یا ضایعات نخاعی |
| ویژگی بارز بالینی | شروع ناگهانی، گذرا، تحریک‌پذیر به‌ویژه با حرکت گردن به جلو |
نتیجه‌گیری علمی:
علامت لرمیت یک نشانه مهم نورولوژیک است که به‌ویژه در مولتیپل اسکلروزیس یا ضایعات نخاع گردنی دیده می‌شود. گرچه علامتی اختصاصی نیست، ولی وجود آن باید ما را به فکر بررسی‌های تصویربرداری دقیق مانند MRI گردن برای بررسی ضایعات نخاعی بیندازد. توجه به سن بیمار، سابقه بیماری، و علائم همراه برای تشخیص افتراقی ضروری است.
