دعای مطالعه [ نمایش ]
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ
خدایا مرا بیرون آور از تاریکىهاى وهم،
وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ
و به نور فهم گرامى ام بدار،
اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ
خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،
وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
و خزانههاى علومت را بر ما باز کن به امید رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
» اختلالات حرکتی
» » همی‌بالیسم
همی‌بالیسم (Hemiballismus)
تعریف
همی‌بالیسم (Hemiballismus) نوعی اختلال حرکتی غیرارادی است که با حرکات پرتابی، خشن و ناگهانی اندام‌ها در یک سمت بدن (همی‌کر) مشخص می‌شود. این حرکات معمولاً کنترل‌ناپذیر، غیرریتمیک و با دامنه وسیع هستند و از نظر بالینی با کره (Chorea) شباهت دارند، اما شدت و دامنه حرکات در همی‌بالیسم بسیار بیشتر است.
پاتوژنز (Pathogenesis)
مکانیسم پاتوفیزیولوژیک اصلی همی‌بالیسم، آسیب به هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic nucleus) در سمت مقابل بدن درگیر است. این آسیب معمولاً به دلیل سکته مغزی (Stroke)، به‌ویژه از نوع خون‌ریزی یا انفارکتوس کوچک عمیق رخ می‌دهد.
مناطق درگیر و ویژگی‌های بالینی
در همی‌بالیسم، برخلاف کره که بیشتر عضلات دیستال را درگیر می‌کند، عضلات پروگزیمال اندام‌ها مانند کمربند شانه‌ای و لگنی بیشتر درگیر می‌شوند. این حرکات ممکن است آن‌قدر شدید باشند که فعالیت روزمره بیمار را مختل کنند و در موارد نادر، به آسیب‌های فیزیکی منجر شوند.
ریسک فاکتورها (Risk Factors)
از آنجا که سکته مغزی (Stroke) علت اصلی این اختلال است، عواملی مانند دیابت (Diabetes Mellitus)، فشار خون بالا (Hypertension)، سن بالا و بیماریهای عروقی مغز احتمال بروز همی‌بالیسم را افزایش می‌دهند. این اختلال در افراد سالمند به‌ویژه با زمینه عروقی شایع‌تر است.
سیر بیماری و درمان
در بیشتر موارد، همی‌بالیسم به مرور زمان و بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد (معمولاً طی چند ماه). با این حال، در موارد شدید که کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌توان از درمان‌های دارویی استفاده کرد. داروهای مؤثر شامل:
-
تترابنازین (Tetrabenazine): کاهش‌دهنده آزادسازی دوپامین
-
نورولپتیک‌ها (Neuroleptics) مانند هالوپریدول: مسدودکننده گیرنده‌های دوپامین
جمع‌بندی نکات کلیدی همی‌بالیسم
-
حرکات خشن، پرتابی و غیرارادی یک طرفه
-
درگیری عضلات پروگزیمال
-
علت اصلی: آسیب هسته ساب‌تالامیک در اثر سکته
-
بیشتر در افراد مسن با دیابت و فشار خون بالا
-
درمان علامتی: تترابنازین یا داروهای نورولپتیک
-
سیر خودبه‌خودی رو به بهبود در بسیاری از بیماران
مقایسه بین همی‌بالیسم و کره
تعریف:
-
همی‌بالیسم (Hemiballismus):
همی‌بالیسم به حرکات پرتابی (پرتاب کردن) غیرارادی و سریع اندام‌ها در یک سمت بدن گفته می‌شود. این حرکات عموماً از عضلات پروگزیمال (نزدیک به بدن) مانند شانه‌ها، ران‌ها و کمربند شانه و لگن آغاز می‌شود. این اختلال بیشتر در نتیجه آسیب به هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic Nucleus) در مغز به‌ویژه پس از سکته مغزی (Stroke) بروز می‌کند. این حرکات به‌طور کلی نامنظم، بی‌هدف و غیرقابل پیش‌بینی هستند. -
کره (Chorea):
کره به حرکات نامنظم، سریع، غیرارادی، و پیچشی اندام‌ها گفته می‌شود. این حرکات معمولاً در نواحی دیستال (دور از مرکز بدن) مانند دست‌ها و پاها آغاز می‌شود و به تدریج ممکن است به دیگر نواحی بدن گسترش یابد. برخلاف همی‌بالیسم، کره به‌طور معمول به دلیل آسیب به گانگلیون‌های بازال (Basal Ganglia) در بیماری‌هایی مانند کره سیدنهام، بیماری هانتینگتون، یا دیگر اختلالات دژنراتیو مغزی رخ می‌دهد.
پاتوژنز:
-
همی‌بالیسم:
آسیب به هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic Nucleus) یکی از نواحی کلیدی در مغز است که وظیفه کنترل حرکت‌ها را دارد. آسیب به این ناحیه معمولاً در اثر سکته مغزی ایجاد می‌شود و منجر به همی‌بالیسم می‌شود. در این حالت، آسیب مغزی در یک طرف بدن (سمت مخالف ضایعه) موجب بروز حرکات پرتابی و غیرقابل کنترل در اندام‌های طرف مقابل بدن می‌شود. -
کره:
کره معمولاً به دلیل آسیب به گانگلیون‌های بازال (Basal Ganglia) به ویژه در اختلالات دژنراتیو مغز مانند بیماری هانتینگتون یا کره سیدنهام رخ می‌دهد. این مناطق در تنظیم حرکات ارادی و تنظیم تنش عضلانی نقش دارند و آسیب به آن‌ها موجب ایجاد حرکات نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی می‌شود.
الگوی حرکتی:
-
همی‌بالیسم:
حرکات پرتابی و ناگهانی عمدتاً در اندام‌های پروگزیمال مانند شانه، ران و کمربند شانه مشاهده می‌شود. این حرکات معمولاً از عضلات بزرگ‌تر و به صورت ناگهانی و پرتابی هستند. -
کره:
حرکات کره‌ای اغلب در نواحی دیستال مانند دست‌ها و پاها رخ می‌دهد. این حرکات سریع، پیچشی و بی‌هدف هستند و در بیشتر مواقع بیشتر به شکل رقص مانند و چرخشی ظاهر می‌شوند.
علائم همراه:
-
همی‌بالیسم:
در همی‌بالیسم، ممکن است علائم دیگری مانند ضعف عضلانی، هیپوتونی (کاهش تنش عضلانی) و افزایش فعالیت عضلات پروگزیمال وجود داشته باشد. در اکثر موارد، همی‌بالیسم در نتیجه یک ضایعه مغزی مانند سکته مغزی رخ می‌دهد و ممکن است به تدریج بهبود یابد. -
کره:
کره معمولاً با علائم رفتاری و شناختی همراه است، به ویژه در بیماری‌هایی مانند بیماری هانتینگتون که علائم روانی و شناختی نیز ممکن است همراه با حرکات کره‌ای دیده شوند. همچنین در کره سیدنهام ممکن است تغییرات رفتاری و روانی مانند اضطراب و افسردگی مشاهده شود.
ریسک فاکتورها:
-
همی‌بالیسم:
همی‌بالیسم بیشتر در افراد مبتلا به سکته مغزی (Stroke) دیده می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد مسن‌تر با سابقه بیماریهای قلبی یا عروقی (مانند دیابت و فشار خون بالا) شایع است. -
کره:
کره بیشتر در بیماریهای دژنراتیو مغزی مانند بیماری هانتینگتون و کره سیدنهام رخ می‌دهد. همچنین بیماریهای عفونی مانند تب روماتیسمی می‌توانند عامل بروز کره سیدنهام باشند.
درمان:
-
همی‌بالیسم:
درمان همی‌بالیسم معمولاً شامل داروهای نورولپتیک (مثل هالوپریدول) یا داروهایی مانند تترابنازین است که به کاهش حرکات کمک می‌کنند. همچنین درمان سکته مغزی و مدیریت بیماریهای قلبی و عروقی به پیشگیری از این اختلال کمک می‌کند. -
کره:
درمان کره به‌طور خاص به علت آن بستگی دارد. برای مثال، در بیماری هانتینگتون، درمان با داروهای مهارکننده فعالیت دوپامین مانند هالوپریدول صورت می‌گیرد. در کره سیدنهام، داروهایی مانند والپروات سدیم و هالوپریدول می‌توانند مفید باشند.
نتیجه‌گیری:
همی‌بالیسم و کره هر دو به حرکات غیرارادی، سریع و نامنظم اشاره دارند، اما تفاوت‌های اساسی در پاتوژنز، الگوی حرکتی، علائم همراه و درمان دارند. همی‌بالیسم بیشتر ناشی از آسیب به هسته ساب‌تالامیک در مغز است و به‌طور خاص با حرکات پرتابی در اندام‌های پروگزیمال شناخته می‌شود، در حالی که کره بیشتر به دلیل آسیب به گانگلیون‌های بازال ایجاد می‌شود و معمولاً حرکات پیچشی در نواحی دیستال بدن به‌ویژه دست‌ها و پاها را شامل می‌شود.
جدول مقایسه بین همی‌بالیسم (Hemiballismus) و کره (Chorea)
| ویژگی‌ها | همی‌بالیسم (Hemiballismus) | کره (Chorea) |
|---|---|---|
| تعریف | حرکات پرتابی غیرارادی و سریع اندام‌ها در یک سمت بدن، معمولاً در اندام‌های پروگزیمال | حرکات نامنظم، سریع، غیرارادی و پیچشی اندام‌ها، عمدتاً در نواحی دیستال |
| پاتوژنز | آسیب به هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic Nucleus) معمولاً در اثر سکته مغزی | آسیب به گانگلیون‌های بازال (Basal Ganglia)، در بیماریهای دژنراتیو مانند هانتینگتون یا کره سیدنهام |
| الگوی حرکتی | حرکات پرتابی و ناگهانی در اندام‌های پروگزیمال (شانه، ران، کمربند شانه و لگن) | حرکات پیچشی، نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی در نواحی دیستال (دست‌ها و پاها) |
| علائم همراه | ضعف عضلانی، هیپوتونی، درگیری عضلات پروگزیمال | تغییرات رفتاری و روانی، علائم شناختی همراه با حرکات کره‌ای |
| ریسک فاکتورها | سکته مغزی، دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی و عروقی | بیماریهای دژنراتیو مغزی مانند هانتینگتون و کره سیدنهام، تب روماتیسمی |
| تشخیص | بالینی، معاینه فیزیکی، تصویربرداری مغزی (MRI) | بالینی، معاینه فیزیکی، EEG، MRI |
| درمان | نورولپتیک‌ها (هالوپریدول)، تترابنازین | داروهای مهارکننده دوپامین (هالوپریدول، والپروات سدیم) |
| پیش‌آگهی | بهبود تدریجی در طی چند ماه بعد از سکته مغزی | بستگی به علت زمینه‌ای، پیشرفت دژنراتیو در بیماری‌هایی مانند هانتینگتون |
این جدول مقایسه‌ای دقیق بین همی‌بالیسم و کره است که نشان‌دهنده تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو اختلال حرکتی می‌باشد.
پرسش‌هایی درباره همی بالیسم
بیماری با سابقه دیابت و هیپرتانسیون به دلیل حرکات پرتابی ناگهانی در پروگزیمال اندام‌های فوقانی و تحتانی سمت راست مراجعه کرده است؛ کدام اصطلاح زیر حرکات بیمار را توصیف می‌کند؟
(پرانترنی شهریور ۹۸ – قطب ۷ کشوری [دانشگاه اصفهان])
الف) کره
ب) همی‌بالیسم
ج) کره آتتوز
د) میوکلونوس
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
پاسخ تشریحی:
حرکات پرتابی (Ballistic movements) ناگهانی، غیرارادی و با دامنه زیاد که اغلب در اندام‌های پروگزیمال (Proximal limbs) بروز می‌یابند، مشخصه اصلی اختلالی به نام همی‌بالیسم (Hemiballismus) هستند. این اختلال معمولاً به دلیل ضایعه‌ای در هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic nucleus) مغز رخ می‌دهد. ضایعه اغلب یک‌طرفه است و در نتیجه علائم در سمت مقابل بدن (کنترل متقاطع مغز) ظاهر می‌شود.
دیابت (Diabetes) و هیپرتانسیون (Hypertension) دو بیماری مهم زمینه‌ساز برای سکته مغزی (Stroke) هستند، که یکی از علل اصلی همی‌بالیسم محسوب می‌شود.
ویژگی‌های همی‌بالیسم:
-
حرکات پرتابی و خشن با دامنه زیاد
-
درگیر کردن اندام‌های پروگزیمال
-
معمولاً در یک نیمه بدن (همی)
-
اغلب ناشی از سکته در ناحیه ساب‌تالامیک
-
بیشتر در سالمندان با ریسک فاکتورهای عروقی دیده می‌شود
بررسی گزینه‌ها:
الف) کره (Chorea):
حرکات سریع، نامنظم، غیرقابل پیش‌بینی و با دامنه کمتر است که بیشتر اندام‌های دیستال (Distal limbs) را درگیر می‌کند. این حرکات پرتابی نیستند و معمولاً ملایم‌ترند.
ب) همی‌بالیسم (Hemiballismus):
همان‌طور که در شرح بالا آمد، کاملاً با شرح حال بیمار مطابقت دارد. حرکات پرتابی، ناگهانی، در اندام‌های پروگزیمال یک سمت بدن، همراه با سابقه دیابت و فشار خون بالا.
ج) کره آتتوز (Choreoathetosis):
ترکیبی از حرکات کره‌ای و آتتوزی است. آتتوز شامل حرکات کند و مارپیچ‌مانند در اندام‌های دیستال است. در این بیمار مشخصاً با حرکات پرتابی در اندام‌های پروگزیمال روبه‌رو هستیم که با این تشخیص مطابقت ندارد.
د) میوکلونوس (Myoclonus):
به حرکات سریع، جهشی و شبیه شوک در عضلات گفته می‌شود که معمولاً کوتاه‌مدت هستند و دامنه محدودی دارند، نه حرکات پرتابی و پروگزیمال.
نتیجه‌گیری:
با توجه به سابقه دیابت و فشار خون بالا (ریسک فاکتور سکته)، حرکات پرتابی با دامنه زیاد در اندام‌های پروگزیمال یک سمت بدن، بهترین تشخیص برای این بیمار همی‌بالیسم است. پاسخ صحیح: ب) همی‌بالیسم
بیماری با سابقه سکته مغزی، از حرکات پرتابی غیرارادی شدید در پروگزیمال اندام فوقانی راست شکایت دارد. وضعیت فوق توصیف کدامیک از اختلالات حرکتی زیر می‌باشد؟
(پرانترنی شهریور ۹۳ – قطب ۷ کشوری [دانشگاه اصفهان])
الف) دیستونی
ب) همی‌بالیسم
ج) کره
د) آتتوز
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه ب
پاسخ تشریحی:
حرکات پرتابی (Ballistic movements) با دامنه وسیع و ناگهانی در اندام‌های پروگزیمال (Proximal limbs)، به‌ویژه پس از سکته مغزی (Stroke)، مشخصه‌ای کلاسیک از اختلالی به نام همی‌بالیسم (Hemiballismus) هستند. این حرکات معمولاً در یک سمت بدن بروز می‌کنند و غالباً ناشی از آسیب به هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic nucleus) مغز هستند. سکته مغزی، شایع‌ترین علت این ضایعه می‌باشد.
ویژگی‌های بالینی همی‌بالیسم:
-
حرکات پرتابی، شدید و ناگهانی
-
درگیر کردن عضلات پروگزیمال اندام‌ها (مخصوصاً شانه و لگن)
-
یک‌طرفه بودن علائم (همی)
-
بروز پس از سکته مغزی، به‌ویژه در بیماران سالمند یا با ریسک‌فاکتورهای عروقی
بررسی گزینه‌ها:
الف) دیستونی (Dystonia):
دیستونی با انقباضات عضلانی طول‌کشیده یا متناوب همراه است که منجر به وضعیت‌های پیچ‌خورده و غیرطبیعی بدن می‌شود. حرکات دیستونیک معمولاً آهسته و مداوم‌اند، نه پرتابی و ناگهانی.
ب) همی‌بالیسم (Hemiballismus):
کاملاً با علائم بیمار مطابقت دارد. حرکات ناگهانی، پرتابی و خشن در اندام فوقانی راست (یک طرف بدن) پس از سکته مغزی، توصیف دقیق همی‌بالیسم است.
ج) کره (Chorea):
کره شامل حرکات نامنظم، سریع و پرشی است، اما این حرکات معمولاً دامنه کمتری دارند و بیشتر در اندام‌های دیستال (مثل انگشتان) دیده می‌شوند. پرتابی و پروگزیمال نیستند.
د) آتتوز (Athetosis):
آتتوز حرکات کند، مارپیچی و پیوسته در اندام‌های دیستال است. این حرکات پرتابی یا پروگزیمال نیستند و با شرح حال بیمار تطابق ندارند.
نتیجه‌گیری:
در بیماری که دچار حرکات پرتابی، ناگهانی، غیرارادی و شدید در اندام پروگزیمال یک طرف بدن شده و سابقه سکته مغزی دارد، تشخیص قطعی همی‌بالیسم است. پاسخ صحیح: ب) همی‌بالیسم
کدامیک از انواع اختلالات حرکتی به طور شایع‌تری در اثر آسیب هسته ساب‌تالامیک ایجاد می‌شود؟
(پرانترنی شهریور ۹۴ – قطب ۶ کشوری [دانشگاه زنجان])
الف) همی بالیسم
ب) آتتوزیس
ج) کره
د) دیستونی
کلیک کنید تا پاسخ پرسش نمایش داده شود
» پاسخ: گزینه الف
پاسخ تشریحی:
هسته ساب‌تالامیک (Subthalamic nucleus) بخشی از عقده‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia) است و نقشی حیاتی در تنظیم حرکات دارد. آسیب به این هسته معمولاً منجر به اختلال در مهار حرکات ناخواسته می‌شود. یکی از مشخص‌ترین تظاهرات آسیب به این ناحیه، حرکات پرتابی شدید و غیرارادی در اندام‌ها است که به آن همی‌بالیسم (Hemiballismus) گفته می‌شود.
همی‌بالیسم عمدتاً در اثر ضایعه یک‌طرفه در هسته ساب‌تالامیک ایجاد می‌شود و باعث حرکات خشن، پرتابی و ناگهانی در اندام‌های پروگزیمال سمت مقابل ضایعه می‌گردد. این اختلال معمولاً به دنبال سکته مغزی (Stroke) در ناحیه ساقه مغز یا هسته ساب‌تالامیک رخ می‌دهد.
بررسی گزینه‌ها:
الف) همی‌بالیسم (Hemiballismus):
ارتباط کلاسیک و مشخص با آسیب هسته ساب‌تالامیک دارد. حرکات پرتابی، شدید، یک‌طرفه و غیرارادی در اندام‌های پروگزیمال از ویژگی‌های این اختلال است. شایع‌ترین علت آن سکته مغزی در ناحیه ساب‌تالامیک می‌باشد.
ب) آتتوزیس (Athetosis):
آتتوز شامل حرکات کند، مارپیچ و پیچ‌خورده است که بیشتر در اندام‌های دیستال دیده می‌شود. منشأ آن معمولاً آسیب به قسمت‌هایی از پوتامن یا کورتکس حرکتی است، نه به‌طور خاص هسته ساب‌تالامیک.
ج) کره (Chorea):
کره حرکاتی سریع، پرشی و نامنظم است که از یک قسمت بدن به قسمت دیگر منتقل می‌شود. این حرکات معمولاً در اثر آسیب به استریاتوم (Striatum) یا نواحی دیگر از عقده‌های قاعده‌ای ایجاد می‌شوند، نه عمدتاً ساب‌تالامیک.
د) دیستونی (Dystonia):
دیستونی شامل انقباضات عضلانی ممتد یا تناوبی است که باعث وضعیت‌های غیرطبیعی و چرخشی بدن می‌شود. این اختلال با مناطق مختلفی از مغز مرتبط است، از جمله گلوبوس پالیدوس، ولی آسیب به هسته ساب‌تالامیک معمولاً باعث دیستونی نمی‌شود.
نتیجه‌گیری:
شایع‌ترین اختلال حرکتی ناشی از آسیب به هسته ساب‌تالامیک، همی‌بالیسم است. ویژگی‌های بالینی، پاتوفیزیولوژی و منبع علمی همگی این ارتباط را تأیید می‌کنند. پاسخ صحیح: الف) همی‌بالیسم
»» تمامی کتاب
