کشف نخستین جانداری که برای زنده ماندن به تنفس نیاز ندارد!

ولی جهان بسیار پیچیده‌تر و رازآلودتر از چیزی است که ما می‌دانیم، و چندی پیش این باور ما نیز از بین رفت؛ چراکه دانشمندان کشف کردند گونه‌ای از انگل‌های میکروسکوپیک وجود دارد که نه‌تنها به نفس کشیدن نیاز ندارد، بلکه حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند نفس بکشد.

طبق گفته مجله لایو ساینس نوعی انگل ریز به نام هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola که هاگ‌هایش را به ماهی‌ها می‌ریزد درواقع هیچ نیازی به تنفس ندارد. این انگل تنها «جاندار» شناخته‌شده‌ای است که به این کار نیاز ندارد. البته با توجه به محیط زندگی ترجیحی انگل که همان بافت عضلانی ماهی‌ها و کرم‌های دریایی است (محیطی که اکسیژن چندانی در آن وجود ندارد)، نفس نکشیدنش نباید خیلی هم دور از انتظار می‌بود.

تمام گونه‌های جانوری چند سلولی کره زمین که تاکنون دی‌ان‌ای‌شان موردبررسی قرار گرفته است به نحوی ژنی برای تنفس دارند، ولی طبق تحقیقی که به‌تازگی در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم ایالات‌متحده چاپ شده است، انگل کوچک ما این ویژگی را ندارد.

هاگ‌های انگل هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola زیر میکروسکوپ. «چشم‌فضایی‌های» عجیب‌وغریبی که می‌بینید در واقع سلول‌های نیش هستند.

همان‌طور که ممکن است از درس زیست‌شناسی به خاطر داشته باشید، میتوکندری‌ها در سلول‌های ما ۹۰ درصد انرژی موردنیاز بدن برای ادامه زندگی و عملکرد اعضای آن را تولید می‌کنند؛ یا دست‌کم این چیزی بود که ما تاکنون باور داشتیم. آنچه این جانور بخصوص را از دیگر جانداران مجزا می‌کند نبود ژن میتوکندری در آن است؛ و این میتوکندری‌ها هستند که ژن تنفس را در خود نگه می‌دارند.

انگل‌های یادشده از راسته نیداریا یا گزنده‌تباران هستند و با جاندارانی چون شقایق نعمان دریایی و عروس دریایی نسبتی دور دارند. ممکن است آن‌ها در آغاز شباهت بیشتری به این جانداران داشته‌اند، ولی تکاملشان جهت دیگری را پیش گرفته است و ماهیچه، سلول‌های عصبی و اندازه و همچنین نیاز به اکسیژن در آن‌ها از بین رفته است.

با توجه به اینکه هدف تکامل تداوم بقای گونه‌هاست، کوچک‌سازی ابعاد در این راستا کمک شایانی به هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola کرده است؛ زیرا آن را قادر ساخته تا بتواند زود و پی‌درپی تولیدمثل کرده و هر چیزی را که برای بقا و تکثیرش ضروری نیست از ژن‌هایش حذف کند. این انگل عضوی از طبقه‌بندی میکسوزوا است که در میان تمام جانداران کوچک‌ترین ژنوم‌ها را دارند.

هسته‌های یکایک هاگ‌های هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola زیر میکروسکوپ فلئوروسنت می‌درخشند.

درصورتی‌که بیشتر جانداران به شیوه‌ای تکامل می‌یابند که هرروز پیچیده‌تر و پیچیده‌تر شوند و بنابراین سازگاری و احتمال بقایشان بالاتر برود، هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola راه معکوسی را پیش گرفته و تقریباً به یک موجود تک‌سلولی تبدیل شده است. می‌توان گفت این نوع خاص انگل نسبتاً آسیب زیادی به میزبان‌هایش وارد نمی‌آورد، ولی دیگر انگل‌های همین طبقه‌بندی نارسایی‌های فاجعه باری را برای انواع ماهی را به همراه داشته‌اند.

ماهی‌هایی که به این موجود کوچک خاص آلوده می‌شوند، بیماری‌ای می‌گیرند که نام آن را «بیماری تاپیوکا ( نشاسته کاساو)» گذاشته‌اند، زیرا هنگامی‌که انگل‌های هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola از بدن میزبانش به بیرون می‌پرند به حباب‌های سفید شباهت دارند و به نظر می‌رسد که حباب‌هایی تک‌سلولی باشند. البته هاگ‌هایشان موضوع کاملاً متفاوتی هستند.

اگر زیر میکروسکوپ به این هاگ‌ها نگاه کنید، خواهید دید که مانند بچه قورباغه‌های ریزی هستند که دو دم و «چشم‌هایی» بزرگ و مشوش دارند. آن‌ها زندگی خود را به‌عنوان هاگ‌های شناگر آزاد آغاز می‌کنند تا یک میزبان مناسب پیدا کنند. سلول‌های نیششان آن‌ها را قادر می‌سازند تا به ماهی میزبان بچسبند و خود را به درون بافت ماهیچه‌ای جانور برسانند.

دیگر جانداران برای دریافت اکسیژن نفس می‌کشند؛ کاری که به میتوکندری‌های سلول نیرو می‌دهد تا چیزی به نام زنجیره انتقال الکترون را ایجاد کنند. این زنجیره آدنوزین تری فسفات (ATP) تولید می‌کند که حامل انرژی‌ای است که برای فرایندهای زیستی سلولی ضروری‌اند. نبود تنفس به معنای نبود اکسیژن، نبود اِِی‌تی‌پی ATP و نبود حیات می‌باشد.

حتی هِنِگویا سالمانیکولا Henneguya salminicola نیز برای بقا به ادونزین تری فسفات (ATP) نیاز دارد، ولی دانشمندان مطمئن نیستند که از کجا آن را به دست می‌آورد. ممکن است بتواند مقادیر اندک اِی‌تی‌پی ATP را از دیگر فرایندها تولید کند، یا حتی آن را مستقیماً از میزبانش به خود بکشد، ولی برای یافتن پاسخ قطعی این پرسش لازم است تحقیقات بیشتری صورت گیرد.