میگرن: شایع ترین نوع سردرد در جوامع؛ علائم، علل و انواع
میگرن
میگرن یک نوع سردرد شایع است که ۱۲ تا ۱۵ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار میدهد و یکی از علل اصلی مراجعه به مطبهای تخصصی مغز و اعصاب است. طبق مطالعه خانم دکتر تقا، شیوع میگرن در جوامع ایرانی حدود ۱۴ درصد است. این سردرد معمولاً یک وضعیت دورهای است که زمینه ارثی و خانوادگی دارد و اغلب از دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل میانسالی شروع میشود. میگرن در خانمها نسبت به آقایان شیوع بیشتری دارد.
علائم معمولی میگرن شامل درد ضرباندار (throbbing)، گریز از نور (فتوفوبیا)، صدا (فونوفوبیا)، و تهوع و استفراغ است. شدت درد میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی عوامل ممکن است باعث تشدید حملات میگرنی شوند، از جمله قرصهای ضد بارداری و برخی خوراکیها. با این حال، حاملگی ممکن است موجب کاهش تعداد حملات میگرن شود.
خوراکیهای تشدید کننده حملات میگرنی
برخی خوراکیها میتوانند به عنوان محرک بروز سردردهای میگرنی عمل کنند. این خوراکیها در افراد مختلف متفاوت است، اما برخی از شایعترین آنها عبارتند از:
۱. پنیرهای کهنه: به دلیل محتوای تیرامین که میتواند عروق خونی را منقبض کرده و میگرن را تحریک کند.
2. شکلات: به علت داشتن ترکیباتی مانند فنیلاتیلآمین که ممکن است موجب شروع میگرن شود.
3. کافئین: مصرف زیاد کافئین (یا ترک آن) میتواند منجر به سردردهای میگرنی شود.
4. نوشیدنیهای الکلی: به خصوص شراب قرمز که حاوی ترکیباتی است که میتواند میگرن را تشدید کند.
5. غذاهای فرآوریشده: مانند سوسیس، کالباس و هات داگ که حاوی نیتریتها و مواد نگهدارنده هستند.
6. گلوتامات مونو سدیم (MSG): که معمولاً در غذاهای فرآوریشده و برخی غذاهای رستورانی یافت میشود.
7. غذاهای حاوی آسپارتام: یک شیرینکننده مصنوعی که میتواند در برخی افراد میگرن ایجاد کند.
این غذاها ممکن است در برخی افراد موجب بروز میگرن شوند، اما نه همه. تشخیص و اجتناب از این محرکها معمولاً به تجربه شخصی و ثبت عادات غذایی نیاز دارد.
قرصهای ضد بارداری تشدید کننده حملات میگرنی
قرصهای ضد بارداری میتوانند به دلیل تأثیر بر سطح هورمونهای بدن، به ویژه استروژن، موجب تشدید حملات میگرن شوند. تغییرات هورمونی، به خصوص نوسانات استروژن، یکی از عوامل اصلی بروز میگرن در بسیاری از زنان است.
در دورههای طبیعی چرخه قاعدگی، سطح استروژن در نوسان است، و بسیاری از زنان گزارش میدهند که میگرنهایشان در زمانهای تغییرات شدید هورمونی (مثلاً قبل یا بعد از قاعدگی) تشدید میشود. قرصهای ضد بارداری هورمونی که حاوی استروژن هستند، میتوانند این نوسانات را تغییر دهند یا تشدید کنند. بهویژه، در طول دورههای بدون قرص (مثلاً هفته چهارم مصرف قرصهای ضد بارداری ترکیبی)، سطح استروژن به طور ناگهانی کاهش مییابد که میتواند یک عامل محرک قوی برای شروع میگرن باشد.
در برخی از زنان، کاهش یا افزایش ناگهانی سطح استروژن، میتواند حملات میگرنی را بیشتر کند. در حالی که در بعضی دیگر، قرصهای ضد بارداری ممکن است علائم میگرن را بهبود بخشند یا تغییری در آن ایجاد نکنند. به همین دلیل، توصیه میشود زنان مبتلا به میگرن با پزشک خود مشورت کنند تا بهترین روش کنترل بارداری برای آنها انتخاب شود، به ویژه اگر میگرنهایشان با تغییرات هورمونی مرتبط است.
حاملگی کاهش دهنده تعداد حملات میگرن
حاملگی میتواند در بسیاری از زنان موجب کاهش تعداد حملات میگرن شود، به ویژه پس از سهماهه اول بارداری. دلیل اصلی این کاهش، تغییرات هورمونی است. در دوران بارداری، سطح هورمون استروژن در بدن به طور پیوسته و یکنواخت افزایش مییابد و این افزایش مداوم بدون نوسانات شدید است. از آنجا که نوسانات هورمونی، بهخصوص نوسانات استروژن، یکی از عوامل اصلی بروز میگرن است، پایداری سطح استروژن در دوران بارداری میتواند باعث کاهش تعداد یا شدت حملات میگرن شود.
این بهویژه برای زنانی که میگرنهایشان به تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی مرتبط است، مشهودتر است. در این افراد، نوسانات شدید استروژن قبل و بعد از قاعدگی میتواند میگرن را تشدید کند، اما در بارداری که این نوسانات کمتر یا اصلاً وجود ندارد، تعداد حملات میگرن کاهش مییابد.
البته، این وضعیت برای همه زنان یکسان نیست و برخی ممکن است در طول بارداری نیز دچار حملات میگرنی شوند، بهویژه در سهماهه اول که تغییرات هورمونی شدیدتر است. اما در بیشتر موارد، بهبود در میگرن پس از ورود به سهماهه دوم و سوم دیده میشود.
دستهبندیهای میگرن
در گذشته، میگرن به دستههایی مانند میگرن کلاسیک، میگرن معمولی، میگرن بازیلر، میگرن همیپلژیک و… تقسیم میشد. اما با پیشرفت دانش پزشکی، طبقهبندی میگرن بهروزتر و دقیقتر شده است. اکنون طبقهبندیهای زیر برای میگرن پیشنهاد شده است:
- میگرن با پیشدرآمد (Migraine with Aura)
- میگرن بدون پیشدرآمد (Migraine without Aura)
- انواع دیگر میگرن (Migraine variants)
- سردرد خوشهای (Cluster Headache)
۱. میگرن با پیشدرآمد
این نوع میگرن با علائم پیشدرآمد (aura) همراه است که معمولاً شامل تغییرات حسی، بینایی، یا حتی مشکلات گفتاری است. این علائم معمولاً قبل از شروع سردرد ظاهر میشوند و ممکن است از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه طول بکشند. علائم پیشدرآمد میتواند شامل:
– نقاط یا خطوط نورانی
– دید تونلی یا تاری دید
– احساس سوزش یا مورمور شدن در دستها یا صورت
– مشکلات در گفتار یا اختلالات زبانی
۲. میگرن بدون پیشدرآمد
این نوع میگرن شایعتر است و بدون علائم پیشدرآمد یا aura رخ میدهد. سردرد ضرباندار و معمولاً شدید است و میتواند همراه با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا باشد.
۳. انواع دیگر میگرن
انواع میگرن خاص که ممکن است با علائم غیرمعمول یا نادر همراه باشند، شامل موارد زیر هستند:
– میگرن همراه با فلج چشمی (Ophthalmoplegic Migraine)
این نوع میگرن بسیار نادر است و با فلج عضلات چشم همراه است. علاوه بر سردرد میگرنی، افراد ممکن است دچار دوبینی (دیپلوپی) یا افتادگی پلک (پتوز) شوند. این فلج موقت معمولاً در یک طرف صورت رخ میدهد و ممکن است ساعتها تا روزها طول بکشد. این نوع میگرن به دلیل درگیری عصبهای چشم (مانند عصب سوم مغزی) ایجاد میشود.
– میگرن طولانی یا پیوسته (Status Migrainosus)
این نوع میگرن زمانی اتفاق میافتد که سردرد بیش از ۷۲ ساعت ادامه داشته باشد و به داروهای معمولی میگرن پاسخ ندهد. این وضعیت میتواند بسیار ناتوانکننده باشد و نیاز به درمانهای ویژه یا بستری در بیمارستان داشته باشد. افراد مبتلا به این نوع میگرن معمولاً دچار درد شدید، حالت تهوع و استفراغ مداوم هستند.
– میگرن با عارضه (Complicated Migraine)
این نوع میگرن میتواند با عوارض عصبی موقت یا ماندگار مانند ضعف در یک طرف بدن، مشکلات حسی، یا اختلالات شناختی همراه باشد. از جمله مهمترین انواع این میگرن میتوان به میگرن همیپلژیک اشاره کرد که باعث ضعف یا فلج موقت در یک طرف بدن میشود.
– میگرن کودکان (Childhood Migraine)
کودکان نیز ممکن است به میگرن دچار شوند، اما علائم آنها ممکن است متفاوت از بزرگسالان باشد. کودکان اغلب دچار میگرن همراه با تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا، و درد دو طرفه در سر میشوند (بر خلاف میگرن بزرگسالان که بیشتر یکطرفه است). میگرن در کودکان ممکن است کوتاهتر از بزرگسالان باشد، اما همچنان میتواند ناتوانکننده باشد.
– میگرن شکمی (Abdominal Migraine)
این نوع میگرن بیشتر در کودکان دیده میشود و به جای سردرد، با درد شدید شکم همراه است. کودکان مبتلا به این نوع میگرن ممکن است دچار تهوع، استفراغ و درد در ناحیه میانی شکم شوند. میگرن شکمی ممکن است مقدمهای برای ابتلا به میگرن کلاسیک در بزرگسالی باشد.
– میگرن همیپلژیک (Hemiplegic Migraine): نوع نادر و شدید میگرن که با ضعف یا فلج موقت در یک طرف بدن همراه است و ممکن است شبیه به سکته مغزی به نظر برسد.
– میگرن بازیلر (Basilar Migraine): این نوع میگرن که با علائم مربوط به پایه مغز (brainstem) همراه است، میتواند علائمی مانند سرگیجه، اختلالات بینایی در هر دو چشم، عدم تعادل و حتی از دست دادن هوشیاری ایجاد کند.
۴. سردرد خوشهای
این نوع سردرد، اگرچه میگرن نیست، اما به دلیل شدت بسیار زیاد درد و نحوه وقوع حملات، گاهی با میگرن مقایسه میشود. سردرد خوشهای معمولاً درد شدید و نافذی در یک طرف سر، اغلب در اطراف یا پشت چشمها، ایجاد میکند و به صورت دورهای (خوشهای) ظاهر میشود.
سلام
سایت شما «آینده نگاران مغز» بهترین سایت جهان است.
واقعاً! حتی فراتر از گوگل عمل کردید.
از لحاظ برنامه نویسی سایت خیلی عالیه! با دیدن سایت شما یاد بهترین برنامه های شرکت مایکروسافت افتادم.
سلام و درود
خدا را شکر که موردپسند شما و دیگر کاربران واقع شد.
هنوز اول مسیر هستیم دعا کنید در ادامه مسیر هم عالی عمل کنیم.
خوش و خرم باشید.