پاراکلینیک در نورولوژی؛ تصویربرداری مغز و نخاع: MRI

MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)

MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)
Magnetic Resonance Imaging

MRI یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی (Medical Imaging) است که بدون استفاده از اشعه یونیزان، تصاویر بسیار دقیق و با وضوح بالا از بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌کند. در این روش، از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای بازسازی تصاویر مقطعی یا سه‌بعدی اندام‌ها استفاده می‌شود. برخلاف CT Scan که بیشتر برای تصویربرداری از ساختارهای استخوانی یا خونریزی‌های حاد کاربرد دارد، MRI به‌ویژه برای مشاهده بافت‌های نرم مانند مغز، نخاع، رباط‌ها، دیسک‌های بین‌مهره‌ای و تومورها بسیار مناسب است.

کنتراندیکاسیون‌های MRI
(موارد منع یا محدودیت در انجام MRI):

• وجود گیره‌های فلزی داخل جمجمه (Intracranial Aneurysm Clips): این ابزارهای فلزی در اثر میدان مغناطیسی ممکن است حرکت کنند یا گرم شوند و به بافت مغز آسیب برسانند.

• وجود جسم فلزی در چشم یا سایر نواحی بدن: اجسام فلزی ریز که در گذشته وارد بدن شده‌اند (مثل خرده‌فلزها در کارگران صنعتی یا بیماران با تروما) ممکن است توسط میدان مغناطیسی جابجا شوند یا منجر به آسیب بافتی شوند.

• پیس میکر قلبی (Cardiac Pacemaker): بسیاری از انواع پیس‌میکرها با MRI سازگار نیستند و ممکن است عملکرد آن‌ها مختل شود یا سیگنال‌دهی‌شان تغییر کند.

• ایمپلنت‌های گوش (Cochlear Implants): برخی از انواع ایمپلنت‌های شنوایی به دلیل داشتن قطعات فلزی یا الکترونیکی، در میدان مغناطیسی MRI دچار اختلال یا آسیب می‌شوند.

• بیماران ناپایدار یا تحت مراقبت ویژه: انجام MRI نیاز به زمان نسبتاً طولانی و بی‌حرکتی کامل دارد؛ بنابراین، بیمارانی که به تهویه مکانیکی وابسته‌اند یا در وضعیت بحرانی هستند، معمولاً نمی‌توانند MRI را تحمل کنند.

برتری‌های MRI نسبت به CT-Scan

افتراق بهتر ماده سفید و خاکستری مغز (White & Gray Matter Differentiation):
تصویربرداری MRI توانایی بالایی در تشخیص تفاوت بین ماده سفید و ماده خاکستری مغز دارد. این ویژگی به‌ویژه در بررسی دقیق ساختارهای مغزی و تشخیص زودهنگام اختلالات نورولوژیک اهمیت دارد.

ضایعات ورتکس، حفره خلفی، نخاع و هیپوفیز:
MRI ابزار دقیق‌تری برای بررسی نواحی پیچیده‌ای مانند قشر مغز (کورتکس)، ناحیه حفره خلفی (Posterior Fossa)، نخاع (Spinal Cord) و هیپوفیز (Pituitary Gland) است، زیرا میدان دید و رزولوشن بالاتری در این مناطق فراهم می‌کند.

تشخیص پلاک‌های دمیلینیزان در MS (Multiple Sclerosis):
MRI بهترین روش غیرتهاجمی برای شناسایی پلاک‌های دمیلینیزان در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) است. این پلاک‌ها نشانگر تخریب غلاف میلین در اعصاب مرکزی هستند.

تشخیص ضایعات مولد صرع (Epileptogenic Lesions):
در بررسی بیماران مبتلا به صرع (Epilepsy)، MRI قادر به شناسایی ضایعاتی مانند دیسپلازی کورتکس (Cortical Dysplasia) است که ممکن است منشأ حملات باشند.

تشخیص سریع انفارکتوس مغزی (Acute Ischemic Stroke):
MRI با استفاده از توالی DWI (Diffusion-Weighted Imaging) قادر به تشخیص انسداد عروقی مغزی در ساعات اولیه بروز سکته مغزی است؛ چیزی که CT در مراحل ابتدایی ممکن است از شناسایی آن ناتوان باشد.

تعیین سیگنال‌های غیرطبیعی ماده سفید مغز:
MRI به‌طور مؤثری می‌تواند سیگنال‌های غیرطبیعی ناشی از التهاب (Inflammation) یا دمیلیناسیون (Demyelination) را در ماده سفید مغز شناسایی کند.

کشف و پیگیری پاتولوژی‌های پارانشیم مغز و نخاع:
MRI انتخاب مناسبی برای بررسی دقیق پارانشیم مغز و نخاع در شرایطی نظیر تروما، تومورها یا ضایعات مزمن است. این روش برای ارزیابی پیش‌رونده اختلالات ساختاری بسیار کارآمد است.

کشف ادم، التهاب موضعی و آبسه مغزی:
MRI توانایی بالایی در شناسایی ادم (Edema)، التهاب‌های موضعی و آبسه‌های مغزی دارد، حتی در شرایطی که CT به دلیل آرتیفکت‌های استخوانی ناکارآمد است.

امکان تصویربرداری چندسطحی (Multiplanar Imaging):
MRI امکان تهیه تصاویر دقیق در سه صفحه آگزیال (Axial)، کرونال (Coronal) و ساژیتال (Sagittal) را بدون تأثیرپذیری از آرتیفکت‌های استخوانی فراهم می‌کند.

این ویژگی‌ها در مجموع MRI را به یک روش تصویربرداری پیشرفته، دقیق و بسیار مفید برای بررسی ساختارها و اختلالات مغز، نخاع و سایر بافت‌های نرم بدن تبدیل کرده‌اند.

در ادامه، جدول مقایسه‌ای جامعی از برتری‌های MRI نسبت به CT Scan با ساختار علمی تنظیم شده است:

جدول: برتری‌های MRI نسبت به CT Scan

شباهت‌ها و تفاوت‌های MRI و CT Scan

شباهت‌ها

هدف تصویربرداری (Imaging Purpose):
هر دو روش برای تصویربرداری از داخل بدن با هدف تشخیص بیماری‌ها و اختلالات به‌کار می‌روند. MRI و CT قادرند تصاویر دقیقی از مغز (Brain)، نخاع (Spinal Cord)، ارگان‌های داخلی و سایر بافت‌های بدن (Body Tissues) فراهم کنند.

غیر تهاجمی بودن (Non-Invasive Nature):
هر دو تکنیک غیر تهاجمی هستند؛ یعنی نیازی به برش بدن یا ورود ابزار به درون بدن نیست.

کمک به تشخیص پزشکی (Medical Diagnostic Value):
MRI و CT در تشخیص طیف وسیعی از تومورها (Tumors)، خونریزی‌ها (Hemorrhages)، آسیب‌های بافتی (Tissue Damage) و اختلالات عصبی (Neurological Disorders) نقش مهمی دارند.

نیاز به بی‌حرکتی بیمار (Patient Stillness):
در هر دو روش، بیمار باید در طول تصویربرداری بی‌حرکت بماند تا تصاویر واضح و بدون آرتیفکت تولید شود.

تفاوت‌ها

مکانیزم تصویربرداری (Imaging Mechanism):

• CT Scan: با استفاده از اشعه ایکس (X-rays)، تصاویر مقطعی بدن را تولید می‌کند. اشعه از بدن عبور کرده و توسط حسگرها دریافت می‌شود.

• MRI: از میدان مغناطیسی (Magnetic Field) و امواج رادیویی (Radio Waves) برای تحریک مولکول‌های هیدروژن استفاده می‌کند و سیگنال حاصل را به تصویر تبدیل می‌کند.

دقت تصویربرداری (Imaging Resolution):

• CT Scan برای بررسی بهتر ساختارهای استخوانی (Bony Structures) و خونریزی‌ها مناسب‌تر است.

• MRI در مشاهده دقیق بافت‌های نرم (Soft Tissues) مانند مغز، نخاع و اندام‌های داخلی برتری دارد و در تشخیص بیماری‌هایی چون MS مؤثرتر عمل می‌کند.

زمان تصویربرداری (Scan Duration):

• CT Scan: زمان کوتاه‌تری دارد (چند دقیقه).

• MRI: معمولاً طولانی‌تر است (حدود ۲۰ دقیقه یا بیشتر).

خطرات و محدودیت‌ها (Risks and Limitations):

• CT Scan: به دلیل استفاده از اشعه یونیزان، محدودیت‌هایی در بیماران باردار یا دارای سابقه تابش وجود دارد.

• MRI: بی‌خطرتر است چون از اشعه استفاده نمی‌کند، اما برای بیماران با پیس‌میکر، ایمپلنت فلزی یا کلیپس عروقی ممنوعیت دارد.

هزینه و دسترسی (Cost and Accessibility):

• CT Scan: هزینه کمتر و دسترسی بیشتر در مراکز درمانی دارد.

• MRI: هزینه بالاتر و گاهی دسترسی محدودتر، به‌ویژه در مناطق غیرشهری.

کیفیت تصویر در شرایط خاص (Image Quality in Specific Conditions):

• CT Scan: برای خونریزی‌های حاد (Acute Hemorrhages) و ضایعات استخوانی مناسب‌تر است.

• MRI: در التهاب (Inflammation)، ادم (Edema) و آسیب‌های عصبی (Neural Injuries) دقت بالاتری دارد.

در جدول زیر شباهت‌ها و تفاوت‌های MRI و CT Scan به‌صورت مقایسه‌ای آورده شده است:

نتیجه‌گیری:
CT Scan گزینه‌ای سریع و دقیق برای موارد اورژانسی مانند تروما، شکستگی و خونریزی است.
MRI انتخاب اول برای بررسی بافت‌های نرم، ضایعات مغزی، تومورها و بیماری‌های دمیلینه مانند MS، به‌ویژه در مراحل ابتدایی است.