دعای مطالعه [ نمایش ]
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ
خدايا مرا بيرون آور از تاريكىهاى وهم،
وَ اَكْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ
و به نور فهم گرامى ام بدار،
اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَيْنا اَبْوابَ رَحْمَتِكَ
خدايا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،
وَانْشُرْ عَلَيْنا خَزائِنَ عُلُومِكَ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ
و خزانههاى علومت را بر ما باز كن به امید رحمتت اى مهربانترين مهربانان.
کتاب «سؤالات تشریحی زیست‌شناسی دهم» اثر برند علمی آینده‌نگاران مغز به مدیریت داریوش طاهری، گامی ارزشمند و الهام‌بخش در مسیر آموزش عمیق و مفهومی زیست‌شناسی پایه است.
این کتاب با رویکردی تحلیلی و ساختارمند، به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا فراتر از حفظیات، به درک مفهومی و استدلال علمی در زیست‌شناسی دست یابند.
انتشار این کتاب توسط آینده‌نگاران مغز گامی در جهت ارتقای کیفیت آموزش زیست‌شناسی، پرورش تفکر تحلیلی در دانش‌آموزان و آمادگی علمی آنان برای حضور موفق در آزمون‌های داخلی مدرسه، نهایی و کنکورهای سراسری و بین‌المللی است. این اثر، بازتابی از رسالت علمی و آموزشی برند آینده‌نگاران مغز در توسعه یادگیری عمیق، پژوهش‌محوری و شناخت بنیادین زیست‌جهان انسان به شمار می‌رود.
» کتاب زیست‌شناسی دهم
» فصل ۵: فصل تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد
» » گفتار ۳: گفتار تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران
فصل تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد
شامل گفتارهای:
گفتار 1. هم ایسـتایی وکلیه‌ها
گفتار 2. تشـکیل ادرار و تخلیـۀ آن
گفتار 3. تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران
بارم‌بندی مربوط به این فصل:
نوبت اول: 0 نمره
نوبت دوم نهایی، شهریور و دی‌ماه: 1/5 نمره
گفتار تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران
پرسش‌های دو گزینه‌ای
▪️در هر جمله با انتخاب یکی از عبارات داخل پرانتز جمله درست را به دست آورید.
الف) در بسیاری از تک یاخته‌ای‌ها تنظیم اسمزی با کمک (انتشار – انتقال فعال) انجام می‌شود.
انتشار
ب) در برخی از تک‌یاخته‌ای‌ها مانند (پارامسی – باکتری)، آبی که در نتیجه‌ی اسمز وارد می‌شود به همراه مواد دفعی توسط واکوئول‌های (انقباضی – دفعی) دفع می‌شود.
پارامسی – انقباضی
پ) بیشتر بی‌مهرگان (فاقد – دارای) ساختار مشخصی برای دفع هستند.
دارای
ت) ماده دفعی در حشرات، (اوریک اسید – آمونیاک) است.
اوریک اسید
ج) ماهیان غضروفی، علاوه بر کلیه‌ها، دارای غدد (راست روده‌ای – نمکی) هستند که محلول نمک بسیار غلیظ را به (روده – لوله‌های مالپیگی) ترشح می‌کنند.
راست روده‌ای – روده
چ) ماهی‌های آب (شیرین – شور) زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند.
شیرین
ح) ماهی‌های آب شیرین حجم زیادی از آب را به صورت ادرار (رقیق – غلیظ) دفع می‌کنند.
رقیق
خ) در ماهیان آب (شور – شیرین) فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از فشار اسمزی محیط است.
شور
د) آب، تمایل به خروج از بدن ماهیان آب (شور – شیرین) دارد.
شور
ذ) ماهیان (دریایی – آب شیرین) مقدار زیادی آب می‌نوشند.
دریایی
ر) در ماهیان (دریایی – آب شیرین) برخی یونها توسط کلیه به صورت ادرار (غلیظ – رقیق) و برخی از طریق یاخته‌های آبشش دفع می‌شوند.
دریایی – غلیظ
ز) به هنگام خشک شدن محیط دوزیستان، مثانه (بزرگتر – کوچک‌تر) می‌شود.
بزرگتر
ژ) به هنگام خشک شدن محیط دوزیستان، بازجذب آب از (روده باریک – مثانه) به خون افزایش پیدا می‌کند.
مثانه
س) برخی خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند، می‌توانند نمک اضافه را از طریق غدد (نمکی- راست روده‌ای) دفع کنند.
نمکی
ش) غدد نمکی خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی، نزدیک (چشم یا زبان – راست روده)، قرار دارد.
چشم یا زبان
ص) نمک اضافه از طریق غدد نمکی، به‌صورت قطره‌های (غلیظ – رقیق) دفع می‌شود.
غلیظ
پرسش‌های سطر به سطر
▪️جاهای خالی عبارات زیر را با کلمات مناسب کامل کنید.
الف) یکی از ساختارهای دفعی در ……………، نفریدی است.
بی‌مهرگان
ب) در سخت پوستان، مواد دفعی نیتروژن‌دار با انتشار ………..، از ………… دفع می‌شوند.
ساده – آبشش‌ها
پ) محتوای لوله‌های مالپیگی به ………….، تخلیه می‌شود.
روده
ت) با عبور مایعات در روده حشرات، ……….. و ………… بازجذب می‌شوند.
آب – یونها
ث) در حشرات، اوریک اسید از طریق ………. به همراه مواد دفعی دستگاه ……….. دفع می‌شود.
روده – گوارش
ج) اوریک اسید همراه با ……. به لوله‌های مالپیگی وارد می‌شود.
آب
چ) کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها مثال‌هایی از ماهیان ………….. هستند.
غضروفی
ح) ماهیان غضروفی ساکن آب ……….. هستند.
شور
خ) در ماهیان آب ……..، فشار اسمزی مایعات بدن از محیط بیشتر است.
شیرین
د) ماهیان آب ……… معمولا آب زیادی نمی‌نوشند.
شیرین
ذ) باز و بسته شدن دهان در ماهی‌های آب ……… تنها به منظور عبور آب و تبادل گازها در آبشش‌هاست.
شیرین
ر) در ماهیان آب شور فشار اسمزی مایعات بدن …………. از فشار اسمزی محیط است.
کمتر
ز) ماهیان دریایی مقدار ……….. آب می‌نوشند.
زیادی
ژ) در ماهیان دریای برخی یونها توسط کلیه به صورت ادرار ………. و برخی از طریق یاخته‌های ……….. دفع می‌شوند.
غلیظ – آبشش
س) کلیه در ………… و …………. توانمندی زیادی در بازجذب دارد.
خزندگان – پرندگان
ش) برخی خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند، می‌توانند نمک اضافه را از طریق غدد ………… دفع کنند.
نمکی
پرسش‌های توصیفی – تشریحی
در بسیاری از تک‌یاخته‌ای‌ها تنظیم اسمزی با کمک چه فرایندی انجام می‌شود؟
انتشار
در کدام تک یاخته‌ای آب اضافی به همراه مواد دفعی توسط واکوئل‌های انقباضی دفع می‌شود؟
پارامسی
در پارامسی، آب در نتیجه چه فرایندی وارد جاندار می‌شود؟
اسمز
در پارامسی، آبی که در نتیجه اسمز وارد می‌شود به همراه مواد دفعی توسط چه اندامکی(هایی) دفع می‌شود؟
توسط واکوئل‌های انقباضی
کدام جاندار دارای واکوئل‌های انقباضی است؟
پارامسی
الف) نقش واکوئل انقباضی چیست؟ ب) در کدام جاندار وجود دارد؟
الف) با دفع آب و مواد دفعی در تنظیم اسمزی نقش دارد. ب) در پارامسی
بی‌مهرگان دارای چه ساختارهایی برای دفع هستند؟
نفریدی، آبشش و لوله‌های مالپیگی
ساختار نفریدی در بی‌مهرگان به چه منظور(هایی) به کار می‌رود؟
برای دفع، تنظیم اسمزی یا هر دو مورد به کار می‌رود.
در سخت پوستان، مواد دفعی نیتروژن‌دار با چه فرایندی و از چه ساختاری دفع می‌شوند؟
انتشار ساده، از آبشش‌ها
در سخت پوستان، مواد دفعی نیتروژن‌دار چگونه دفع می‌شوند؟
با انتشار ساده، از آبشش‌ها
نام سامانه دفعی حشرات چیست؟ این سامانه به کدام قسمت لوله گوارش متصل است؟
لوله‌های مالپیگی – روده
کدام جانوران، سامانه دفعی متصل به روده به نام لوله‌های مالپیگی دارند؟
حشرات
ماده دفعی نیتروژن‌دار حشرات چیست؟
اوریک اسید
کدام مواد از طریق روده حشرات، دفع می‌شود؟
اوریک اسید به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش
آب و یون‌های ترشحی از همولنف به لوله‌های مالپیگی در کدام بخش بازجذب می‌شوند؟
روده
کدام ماده دفعی نیتروژن‌دار از طریق روده حشرات به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش دفع می‌شود؟
اوریک اسید
کدام جانوران کلیه دارند؟
همه مهره‌داران
چرا فقط مهره‌داران کلیه دارند؟
مهره‌داران سیستم گردش خون بسته دارند که خون در آن تحت فشار است، این فشار، خون را از غشاها به کلیه‌ها تراوش می‌کند.
سیستم گردش خون بسته چه کمکی به عملکرد کلیه در مهره‌داران می‌کند؟
مهره‌داران سیستم گردش خون بسته دارند که خون در آن تحت فشار است. این فشار، خون را از غشاها به کلیه‌ها تراوش می‌کند.
چه عاملی خون را از غشاءها به کلیه مهره‌داران تراوش می‌کند؟
خون تحت فشار در سیستم گردش خون بسته مهره‌داران
کدام مهره‌داران علاوه بر کلیه‌ها، دارای غدد راست روده‌ای هستند که محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند؟
ماهیان غضروفی (مثل کوسه‌ها و سفره ماهی‌ها)
ماهیان غضروفی (مثل کوسه‌ها و سفره ماهی‌ها) علاوه بر کلیه‌ها، دارای چه غددی هستند که محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند؟
غدد راست روده‌ای
نقش غدد راست روده‌ای کوسه‌ها چیست؟
محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند.
نقش غدد راست روده‌ای سفره ماهی‌ها چیست؟
محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند.
کدام غدد در کوسه‌ها، محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند؟
غدد راست روده‌ای
کدام غدد در سفره‌ماهی‌ها، محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند؟
غدد راست روده‌ای
غدد راست روده‌ای کوسه‌ها محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به کدام بخش ترشح می‌کنند؟
روده
غدد راست روده‌ای سفره ماهی‌ها، محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به کدام بخش ترشح می‌کنند؟
روده
غدد راست روده‌ای سفره‌ماهی‌ها، چه محلولی را به روده ترشح می‌کنند؟
محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ
غدد راست روده ای کوسه‌ها، چه محلولی را به روده ترشح می‌کنند؟
محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ
سامانه‌های تنظیم کننده اسمزی ماهیان غضروفی چیست؟
کلیه‌ها و غدد راست روده‌ای
چرا آب می‌تواند وارد بدن ماهیان آب شیرین شود؟
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود.
کدام ماهیان معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند؟
ماهیان آب شیرین
چرا ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند؟
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با چنین مشکلی، ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند.
برای مقابله با چه مشکلی، ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند؟
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با چنین مشکلی، ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند.
باز و بسته شدن دهان در کدام ماهیان تنها به منظور عبور آب و تبادل گازها در آبشش‌هاست؟
ماهیان آب شیرین
باز و بسته شدن دهان در ماهی قرمز تنها به چه منظوری است؟
تنها به منظور عبور آب و تبادل گازها در آبشش‌هاست.
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با چنین مشکلی، ماهیان آب شیرین چه سازوکارهایی یافته‌اند؟
ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند. همچنین بدن آنها با ماده مخاطی ای پوشیده شده است که مانع ورود آب به بدن می‌شود. جذب نمک و یونها با انتقال فعال از آبشش‌هاست و نیز این ماهی‌ها حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند.
چرا بدن ماهیان آب شیرین با ماده مخاطی‌ای پوشیده شده است؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با چنین مشکلی، بدن آنها با ماده مخاطی ای پوشیده شده است که مانع ورود آب به بدن می‌شود.
در ماهیان آب شیرین، جذب نمک و یونها با چه فرایندی از آبشش‌هاست؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
انتقال فعال
در ماهیان آب شیرین جذب کدام مواد با انتقال فعال از آبشش‌هاست؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
نمک و یونها
در ماهیان آب شیرین، جذب نمک و یونها با انتقال فعال از کدام بخش است؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
آبشش‌هاست
کدام ماهی‌ها حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند؟
ماهیان آب شیرین
حجم و غلظت ادرار ماهیان آب شیرین به چه صورت است؟
حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند.
در کدام ماهیان، آب تمایل به خروج از بدن دارد؟
ماهیان دریایی
چرا در ماهیان دریایی، آب تمایل به خروج از بدن دارد؟
در ماهیان دریایی فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از آب دریاست. بنابراین آب، تمایل به خروج از بدن دارد.
چرا ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می‌نوشند؟
در ماهیان دریایی فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از آب دریاست. آب، تمایل به خروج از بدن دارد. برای جبران، ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می‌نوشند.
کدام ماهیان مقدار زیادی آب می‌نوشند؟
ماهیان دریایی
در کدام ماهیان برخی یونها از طریق یاخته‌های آبشش و برخی، توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ دفع می‌شوند؟
ماهیان دریایی
ادرار کدام ماهیان غلیظ است؟
ماهیان دریایی
در ماهیان دریایی برخی از یونها چگونه دفع می‌شوند؟
برخی از طریق یاخته‌های آبشش و برخی، توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ
آبشش ماهیان آب شیرین و ماهیان دریایی را از نظر تنظیم اسمزی با هم مقایسه نمایید؟
جذب نمک و یونها با انتقال فعال از آبشش‌های ماهیان آب شیرین است. در ماهیان دریایی برخی از یونها از طریق یاخته‌های آبشش دفع می‌شوند.
تنظیم آب در ماهیان آب شیرین و ماهیان آب شور را با هم مقایسه نمایید؟
در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است بنابراین آب می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با چنین مشکلی، ماهیان آب شیرین معمولاً آب زیادی نمی‌نوشند. همچنین بدن آنها با ماده مخاطی ای پوشیده شده است که مانع ورود آب به بدن می‌شود. جذب نمک و یونها با انتقال فعال از آبشش‌هاست. این ماهی‌ها حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند. در ماهیان دریایی فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از آب دریاست. آب، تمایل به خروج از بدن دارد. برای جبران، ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می‌نوشند. در این ماهیان برخی از یونها از طریق یاخته‌های آبشش و برخی، توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ دفع می‌شوند.
کلیه کدام جانوران مشابه ماهیان آب شیرین است؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
دوزیستان
کلیه دوزیستان مشابه کدام جانوران است؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
ماهیان آب شیرین
مثانه دوزیستان چه وظایفی دارد؟
مثانه این جانوران محل ذخیره آب و یون‌هاست. به هنگام خشک شدن محیط، دفع ادرار کم، و مثانه برای ذخیره بیشتر آب بزرگتر می‌شود و سپس بازجذب آب از مثانه به خون افزایش پیدا می‌کند.
در دوزیستان چگونه به هنگام خشک شدن محیط، دفع ادرار کم می‌شود؟
مثانه برای ذخیره بیشتر آب بزرگتر می‌شود و سپس بازجذب آب از مثانه به خون افزایش پیدا می‌کند.
در کدام جانوران به هنگام خشک شدن محیط، بازجذب آب از مثانه به خون افزایش پیدا می‌کند؟
دوزیستان
در دوزیستان به هنگام خشک شدن محیط، برای کاهش دفع ادرار، بازجذب آب از کدام بخش به خون افزایش پیدا می‌کند؟
مثانه
کدام جانوران پیچیده‌ترین شکل کلیه را دارند؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
خزندگان، پرندگان و پستانداران
علت پیچیدگی شکل کلیه خزندگان، پرندگان و پستانداران چیست؟ [این مطلب در متن کتاب چاپ ۱۴۰۲ وجود ندارد.]
متناسب با واپایش تعادل اسمزی مایعات بدن آنهاست.
ساختار کلیه در خزندگان مشابه کدام جانوران است؟
پرندگان
کلیه کدام جانوران توانمندی زیادی در بازجذب آب دارد؟
خزندگان و پرندگان
غدد نمکی در کدام جانوران وجود دارد؟
برخی از خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند.
برخی از خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند می‌توانند نمک اضافه را از چه طریق دفع کنند؟
می‌توانند نمک اضافه را از طریق غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان، به صورت قطره‌های غلیظ دفع کنند.
نقش غدد نمکی چیست؟
از طریق آنها، نمک اضافه، به صورت قطره‌های غلیظ دفع می‌شود.
برخی از خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند می‌توانند نمک اضافه را از طریق غدد نمکی، به صورت قطره‌های غلیظ دفع کنند. موقعیت این غدد در بدن به چه صورت است؟
نزدیک چشم یا زبان جانور قرار دارد.
پرسش‌های یادگیری موثر
▪️درست یا نادرست بودن جملات زیر را مشخص کنید. در جملات نادرست، عبارت‌های غلط را پیدا کرده و زیر آنها خط بکشید.
الف) در پارامسی، آبی که در نتیجه‌ی اسمز وارد می‌شود به همراه مواد دفعی توسط واکوئول انقباضی دفع می‌شود.
نادرست »» توسط واکوئول‌های انقباضی دفع می‌شود.
ب) نفریدی لوله‌ای است که با منفذی به بیرون باز و دفع از طریق آن انجام می‌شود.
درست
پ) همه‌ی مهره‌داران کلیه دارند.
درست
ت) مثانه‌ی دوزیستان محل ذخیره‌ی آب و یون‌هاست.
درست
ج) به هنگام خشک شدن محیط دوزیستان، دفع ادرار کم می‌شود.
درست
چ) کلیه در خزندگان و پرندگان توانمندی زیادی در بازجذب دارد.
درست
ح) بسیاری از خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند، می‌توانند نمک اضافه را از طریق غدد نمکی دفع کنند.
نادرست»»» برخی …
پرسش‌های مقایسه‌ای
◾هر یک از موارد زیر نشانگر کدام نوع ماهی است؟
الف) این ماهی‌ها حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند.
ماهی آب شیرین
ب) این ماهی‌ها علاوه بر کلیه‌ها، دارای غدد راست روده‌ای هستند.
ماهیان غضروفی (مثل کوسه‌ها و سفره ماهی‌ها)
پ) این ماهیان مقدار زیادی آب می‌نوشند.
ماهیان آب شور (دریایی)
ت) در این ماهیان برخی یونها توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ و برخی از طریق یاخته‌های آبشش دفع می‌شوند.
ماهیان آب شور (دریایی)
📘 زیست‌شناسی را بازی کنید و موفقیت را تجربه کنید
با جای‌خالی‌های تعاملی، متن‌ها را خودتان کامل کنید، فکر کنید و یاد بگیرید. فوراً کلیک کنید و تجربه یادگیری تعاملی را آغاز کنید!
👌🏼👌🏼👌🏼