یابو، اسب و الاغ

این حیوان اهلی که از ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به چارپای باربر معروف می باشد به خانواده اسبیان تعلق دارد؛ پس می توان گفت که اسب و الاغ از یک خانواده می باشند. بلندی یا قد یک الاغ به طور متوسط ​​۱۰۱ سانتی متر می باشد، در حالی که قد یک الاغ بزرگ مایورکا حدود ۱۵۷ سانتی متر و قد الاغ آمریکایی تا ۱۶۷ سانتی متر نیز می رسد.

رنگ الاغ از سفید تا خاکستری یا سیاه متغیر است و معمولاً نواری تیره از یال تا دم و نوار چلیپایی (به شکل صلیب) روی شانه ها دارد. یال الاغ کوتاه و ایستا بوده و دمش که موهای بلندی فقط در انتها دارد، بیشتر شبیه دم گاو می باشد تا شبیه دم اسب. الاغ گوش های درازی دارد که پایین و نوک آنها تیره می باشد. در بعضی از نقاط جهان که اسب ها زیاد دوام نمی آورند و در مناطق فقیر که افراد محلی دسترسی به اسب ندارند، الاغ ها باربران اصلی محسوب می شوند.

غذا

اسب و الاغ ها معمولاً دوست دارند چمن بخورند؛ اگرچه خوردن بوته ها و گیاهان بیابانی را نیز دوست دارند. الاغ ها به جای اینکه بلافاصله چمن ها را با دندان های خود گاز بگیرند، گیاه را با لب های خود می گیرند، آن را به دهان می کشند سپس آن را با دندان های صاف خود پاره می کنند و برای بلع خرد می کنند. بر اساس اطلاعات بانک جهانی گونه های مهاجم، یک خر می تواند در عرض یک سال به مقدار ۲۷۲۲ کیلوگرم غذا بخورد.

زاد و ولد

در حالت کلی به نظر می رسد که الاغ ها مراقب گله خود نمی باشند و به کسی که می خواهند جفت گیری کنند اهمیتی نمی دهند. اما جالب است بدانید که علاوه بر الاغ، آنها با اسب و گورخر نیز جفت گیری می کنند.

براساس اعلام دانشگاه میامی، قاطِر (mule) حاصل جفتگیری جک و یک اسب ماده و همچنین hinny حاصل جفت گیری جنی و یک اسب نر می باشد. نتیجه جفت گیری بین یک گورخر (zebra) و الاغ، به وجود آمدنzebroid ، zonkey یا zeedonk است.

بهتر است بدانیم که جانوران دورگه مثل قاطر نازا و عقیم می باشند.

دوره حاملگی خرها حدود ۱۲ ماه بوده و بچه الاغ را کره الاغ (foal) می نامند که وزنشان بین ۸٫۶ تا ۱۳٫۶ کیلوگرم می باشد و ۳۰ دقیقه بعد از تولد قادر به ایستادن روی پاهای خود هستند. در ۵ ماهگی کره الاغ ها از شیر مادر گرفته شده و در ۲ سالگی قادر به جفت گیری می باشند. ماده الاغ ها دوست دارند هر سال یک بچه به دنیا بیاورند.

زیستگاه

اسب و الاغ های وحشی که در مناطق مختلف جهان یافت می شوند نوادگان حیوانات اهلی فراری یا رها شده هستند. در غرب ایالات متحده بسیاری از مقامات بر این باورند که جمعیت زیاد الاغ های وحشی با رقابت برای منابع محدود زیستگاه های بسیار لم یزرع و خشک باعث انقراض گوسفندان بیگورن ( نوعی گوسفند کوهی آمریکایی) می شوند. در جزایر گرمسیری که گیاهان در غیاب گیاهخواران بزرگ پستاندار رشد می کنند، الاغ های وحشی یک تهدید واقعی برای انقراض این گیاهان بومی هستند.

گونه‌های در معرض خطر انقراض

در حالی که الاغ های اهلی در معرض خطر نبوده ولی طبق اعلام اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، الاغ وحشی آفریقا با تعداد باقی مانده ۲۳ تا ۲۰۰ رأس در معرض خطر جدی انقراض و الاغ های وحشی آسیایی تقریباً با جمعیتی در حدود ۲۸۰۰۰ رأس در آستانه انقراض قرار دارند.

اسب کاسپین، اسب کوتاه قد و زیبای ایرانی متعلق به خطه شمال و جنگل های حاشیه دریای خزر به عنوان یکی از نژادهای اصیل اسب به علت عدم توجه به پرورش و عدم تحقیقات علمی در آستانه انقراض قرار دارد. تعداد این نژاد در جهان ۱۳۰۰ رأس و در ایران حدود ۱۰۰ رأس تخمین زده می شود.

گور خر ایرانی زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد و تنها حدود ۶۰۰ رأس از آن در حیات وحش باقی مانده‌است. در گذشته در خاورمیانه، آسیای میانه و چین جمعیت زیادی از گورخر آسیایی وجود داشته اما در حال حاضر نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده و از زیر گونهٔ ایرانی تنها سه جمعیت کوچک در منطقه خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی ریز استان فارس و پنج انگشت ابرکوه باقی مانده‌ است.

اسب کاسپین و الاغ وحشی آفریقایی در معرض خطر انقراض

فاجعه در سازمان حفاظت محیط زیست با یک برنامه ریزی‌ ساده اِنگارانه

در سال ۱۳۹۷ متأسفانه از ۱۰ رأس گورخر ایرانی که بنا بود نسل گورخر را در پارک ملی کویر احیا کنند در حال انتقال به این زیستگاه ۱ رأس گورخر در ابتدای عملیات تلف شد و ۲ رأس دیگر در حین انتقال به پارک ملی کویر تلف شدند. پس از عملیات زنده گیری ۲ رأس دیگر نیز قبل از رها سازی در پارک ملی تلف شدند. یعنی ۵۰ درصد گورخرها قبل از رسیدن به پارک ملی کویر که قرار بود زیستگاه آنها باشد تلف شدند. طبق تحقیقات انجام شده رعایت نکردن استاندارد‌های لازم در تهیه جعبه‌های انتقال و وارد آمدن صدمات و جراحات به این حیوانات حین انتقال، علت مرگ این حیوانات ارزشمند عنوان شده است.

مشکلات رفتاری

دلایل مختلف از جمله درد، تغییرات محیطی، شرایط هورمونی، کمبود غذایی، کاهش شنوایی و بینایی، شرایط پوستی و عدم قبول برخی از مواد غذایی همگی می توانند باعث بروز رفتارهای مشکل ساز در اسب و الاغ ها شوند و بنابراین اگر شاهد تغییر رفتار آنها بودید اولین اقدام شما مراجعه به دامپزشک باشد.

الاغ‌ها همچنین می توانند رفتارهای ناخواسته ای را بیاموزند بنابراین همیشه باید بدانید که کدام رفتار الاغ را تحسین کنید! حتی متوجه سیگنال هایی که هنگام تعامل با الاغ تان دریافت می کنید باشید. الاغ ها نمی فهمند که ما متوجه رفتار خوب یا بد آنها می شویم، آنها فقط می فهمند که چه چیزی برای آنها مفید و مؤثر است و بنابراین اگر بفهمند که یک رفتار مشکل آفرین می تواند در به دست آوردن چیزی که می خواهند مؤثر باشد، آن رفتار را تکرار می کنند.

مراحل کاهش مشکلات رفتاری اسب و الاغ

• در صورت مشاهده علائم درد، حتماً آنها را به یک دامپزشکی ببرید.
• اگر از علت رفتار خطرناک حیوان خود مطمئن نیستید به دنبال مشاوره ی حرفه ای باشید.
• به رفتار خودتان نگاه کنید تا ببینید آیا رفتار شما بر رفتار این حیوانات تأثیر دارد یا خیر؟
• در مورد مشکل رفتاری آنها مطالعه و تحقیق کنید.
• به زبان بدن حیوان توجه داشته باشید، آنها همیشه با شما ارتباط برقرار می کنند!
• اگر شاهد یک رفتار خوب از جانب خر بودید اولویت اول شما، دادن جایزه به او باشد.
• انتظار این را داشته باشید که شاید رفتار آنها قبل از بهبودی بدتر شود.
• عوامل استرس زای محیط را کاهش دهید.

توصیه می شود در همه مشکلات رفتاری گفته شده، ابتدا با یک دامپزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که اگر درد جسمی وجود داشته باشد و باعث تغییر رفتار حیوان شود را درمان کرده باشید.

محیط

الاغ ها به طی کردن مسافت های طولانی برای پیدا کردن غذا عادت دارند و بهتر است بدانید جستجوی غذا و محیطی که الاغ ها در آن زندگی می کنند آنها را از نظر ذهنی تحریک کرده و سرحال و لاغر نگه می دارد. اسب و الاغ های اهلی در یک محیط محدود زندگی می کنند، در نتیجه این محدودیت ها می تواند باعث ایجاد بسیاری از مشکلات اعم از تغذیه بیش از حد، بی حوصلگی و تعامل اجتماعی ضعیف حیوان شود.

محیط باعث تحریک ذهنی اسب و الاغ شده و بدون این تحریک، رفتارهای مشکل ساز افزایش می یابد. رفتارهایی که معمولاً برای تسکین خستگی ناشی از محدود بودن در نظر گرفته می شود عبارتند از:

• فضای کافی باعث افزایش رقابت برای به دست آوردن آب، غذا و سرپناه و به دنبال آن باعث بالا رفتن استرس می شود که به خلق و خوی حیوان تأثیر می گذارد.
• صاحبان و سرپرستان اسب و الاغ به خاطر ارتباط و تعامل با این حیوان به بخشی از محیط تبدیل می شوند. تغییر در رفتار افراد می تواند رفتار آنها را نیز تغییر دهد.
• هرگونه تغییر در محیط مثل پویایی گله یا کارهای عادی و روزمره می تواند رفتار این حیوانات را تغییر دهد.
• تغییرات محیطی باید به آهستگی و با دقت برنامه ریزی شوند تا الاغ فرصت داشته باشد بدون اینکه دچار تنش شود با تغییرات سازگاری یابد.
• پربارسازی محیط (در اختیار گذاشتن غذای کافی) برای الاغ و اسب های اهلی ضروری است.
• الاغ ها احساسات خود را از طریق صداها و اعمالشان نشان می دهند. فهمیدن اینکه خر شما خوشحال یا غمگین است، ممکن است یک کار سخت به نظر برسد اما برخی از سرنخ ها برای کمک به شما در درک احساس الاغ وجود دارد.

رفتارشناسی خر

در حالی که اسب و الاغ ها ویژگی های مشابهی با هم دارند ولی با توجه به رفتارشناسی الاغ، تفاوت های ظریف و در عین حال مشخصی بین آنها وجود دارد. بنابراین درک رفتار متفاوت قبل از شروع هرگونه لمس یا آموزش هر کدام از آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

هر الاغ یک شخصیت متفاوتی دارد و با گذر زمان بیشتر با الاغ خود آشنا خواهید شد.

برقراری ارتباط (Bonding)

الاغ ها به طور طبیعی در کنار الاغ های دیگر بودن را دوست دارند و از آن لذت می برند و اگر الاغی وجود نداشته باشد ممکن است با اسب ها، قاطرها یا سایر چارپایان کوچک رابطه برقرار کنند. با توجه به ماهیت الاغ ها، آشنایی آنها با حیوانات خانگی باید تحت نظارت و حصارکشی امن انجام شود. الاغ ها می توانند پیوندهای بسیار محکمی با همدم های خود ایجاد کنند و جدا کردن جفت های پیوندی می تواند باعث ایجاد هیپرلیپمی (افزایش غلظت ذرات چربی در خون) شود که کشنده است.

رفتار اقلیمی (Territorial)

الاغ های اهلی ممکن است رفتارهای اقلیمی یا منطقه ای بیشتری نسبت به اسب ها نشان دهند. غریزه اقلیمی یک الاغ آنقدر قوی است که در بسیاری از کشورها از آنها برای محافظت گله های گوسفند و بز در مقابل سگ، روباه و گرگ استفاده می شود. متأسفانه این ماهیت اقلیمی موجب می شود که بعضی اوقات الاغ ها، گوسفند، بز، مرغ، گربه و سگ را تعقیب کرده و به آنها حمله کنند. با این وجود همه خرها این رفتار را نشان نمی دهند و می توانند در کنار این حیوانات زندگی شادی  داشته باشند. هرگز ریسک نکنید و قبل از اطمینان از آشنایی الاغ با سایر حیوانات، آنها را با الاغ تنها نگذارید.

سخت درک کردن زبان بدن (hard-to-read)

زبان بدن الاغ ها را می توان سخت تر از زبان بدن اسب ها درک کرد بنابراین تغییر رفتار آنها ممکن است ظریف و سخت باشد. باریک شدن چشم الاغ ها ممکن است به اشتباه به کنجکاوی تعبیر شود در حالی که می تواند به معنای ترس یا استرس باشد. عدم دور شدن الاغ از یک چیز ترسناک، به اشتباه به عنوان اعتماد به نفس تعبیر می شود ولی می تواند نشانه یک دررفتنِ سریع باشد. هرچه بهتر الاغ خود و خلقیات او را بشناسید، مشاهده این تغییرات ظریف راحت تر خواهد بود.

عشق به یادگیری (Love to learn)

یادگیری خر از لحظه تولد آغاز و در طول زندگی ادامه می یابد. اگر یک کره اسب و الاغ تا دوره نوجوانی (حدود دو سالگی) باهم بزرگ شوند، به احتمال زیاد الاغ به عنوان یک حیوان بالغ دچار مشکلات رفتاری نمی شود.

نکاتی برای آموزش:

• هر وقت با الاغ خود در تعامل و ارتباط باشید، آنها چیزی یاد می گیرند.
• در هنگام آموزش به الاغ، رفتار آنها را خوب یا بد ندانید فقط ببینید که آیا آن برای آنها مفید بوده یا نه.
• الاغ ها رفتارهای نزدیک به رفتارهای طبیعی شان را راحت تر یاد می گیرند. یادگیری فعالیت هایی که برای الاغ غیر طبیعی است از جمله سوار و پیاده کردن الاغ به ماشین، بالا نگه داشتن پا برای نعل بندی می توانند مدت زمان زیادی طول بکشند.

نحوه آموزش و برخورد با اسب و الاغ ها تعیین کننده رفتار آنها می باشد. یک مربی باتجربه که به خوبی با این حیوانات ارتباط برقرار می کند، به آنها یاری می رساند تا مشکلات را بر طرف کنند و سریعتر یاد بگیرند.

اسب و الاغ‌ها حیواناتی که فراموش شده‌اند!

• در میدان جنگ الاغ ها وسیله ای برای حملات انتحاری هستند.
• در ادبیات حیوانی بی ارزش و نادن خطاب می شوند.
• در دنیای سیاست الاغ یعنی نفهم و به عنوان یک اصطلاح مضحک به کار می رود.
• در اقتصاد اسب و الاغ وسیله ای برای باربری و نیروی کار در زراعت محسوب می شود.
• در تغذیه گوشت، شیر و حتی آلت تناسلی آن را برای تقویت قوای جنسی خورده و پوست آن را بر تن می کنند.
• در جامعه مردم از لفظ الاغ برای فحش و توهین به یکدیگر استفاده می کنند.

الاغ ها بسیار قانع، بردبار و زحمت کش بوده و به همین دلیل بشر آنها را مورد مورد سوءاستفاده و بهره کشی قرار داده است. متأسفانه در سال های اخیر الاغ ها در ایران به شدت مورد ظلم و سوءاستفاده قرار گرفته اند؛ مثلاً در بازی فوتبال، تماشاگران یا به قولی حیوان‌آزاران الاغ ها را به رنگ تیم مقابل رنگ آمیزی کرده و کتک می زنند! شما قضاوت کنید که خر به کدامین گناه ناکرده مستحق این همه درد و شکنجه است؟