سروتونین (Serotonin) یک ماده شیمیایی است که سلول‌های عصبی تولید می‌کنند و سیگنال‌هایی را بین سلول‌های عصبی شما ارسال می‌کند. سروتونین در بسیاری از قسمت‌های بدن شما یافت می‌شود: در سیستم گوارش (digestive system)، پلاکت‌های خون (blood platelets) و در سراسر سیستم عصبی مرکزی (central nervous system).
همچنین تصور می شود که در تنظیم خلق و خوی (mood) شما نقش دارد.
سروتونین از اسید آمینه ضروری تریپتوفان (essential amino acid tryptophan) ساخته می‌شود. این اسید آمینه باید از طریق رژیم غذایی وارد بدن شما شود و معمولا در غذاهایی مانند گوشت (meat)، لبنیات (dairy products)، تخم مرغ (eggs) و آجیل (nuts) یافت می‌شود.
سطوح بالای سروتونین در خون شما ممکن است نشانه ای از سندرم کارسینوئید (carcinoid syndrome) باشد. این شامل گروهی از علائم مرتبط با تومورهای زیر است:
- روده کوچک (small intestine)
- آپاندیس (appendix)
- روده بزرگ (colon)
- لوله های برونش (bronchial tubes)
پزشک می‌تواند برای اندازه‌گیری میزان سروتونین در خون برای کمک به تشخیص بیماری یا رد آن، آزمایش خون درخواست کند.
سروتونین چه می‌کند؟
سروتونین بر هر قسمتی از بدن شما تأثیر می گذارد، از احساسات گرفته تا بدن و مهارت های حرکتی. به خواب، بهبودی و هضم غذا کمک می کند . سروتونین همچنین یک تثبیت کننده خلق و خوی طبیعی است.
سروتونین به بدن شما کمک می کند:
- تنظیم اضطراب
- شادی را تجربه کنید
- زخم ها را التیام بخشد
- تحریک تهوع
در اینجا نحوه عملکرد سروتونین در عملکردهای مختلف بدن شما آمده است:
- حرکات روده: حدود ۹۰% سروتونین موجود در بدن شما در روده شما تولید می‌شود. این به کنترل حرکات روده و عملکرد شما کمک می کند.
- خلق و خو: اعتقاد بر این است که سروتونین در مغز احساساتی از جمله شادی و اضطراب را تنظیم می کند. داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تصور می‌شود که با افزایش فعالیت سروتونین در مغز، اختلالات خلقی را تسکین می‌دهند.
- حالت تهوع: سروتونین موجود در معده و روده به بدن شما کمک می کند تا در پاسخ به بیماری، غذا یا شرایط دیگر، حالت تهوع و استفراغ را شروع کند.
- خواب و بیداری: توانایی شما برای بیدار ماندن توسط انتقال دهنده های عصبی از جمله سروتونین کنترل می شود. هنگام خواب، این ماده شیمیایی در تغییر بین خواب REM و غیر REM نقش دارد.
- لخته شدن خون: پلاکت ها در خون شما سروتونین را ذخیره می کنند. هنگامی که بدن شما نیاز به ترمیم آسیب دارد، پلاکت ها سروتونین ترشح می کنند تا به توقف خونریزی و بهبود زخم ها کمک کند.
- جنسیت: سروتونین در کنترل عملکردهای جنسی بدن نقش دارد. به همین دلیل است که داروهایی که بر سطح سروتونین تأثیر می گذارند با عوارض جانبی جنسی مرتبط هستند.
سروتونین و سلامت روان
تصور می شود بسیاری از داروهای رایج برای شرایط سلامت روان با تغییر نحوه استفاده مغز از سروتونین کار می کنند.
در میان محققان، بحث هایی در مورد نقش سروتونین در سلامت روان وجود دارد. نظریه های اولیه نشان می دهد که سروتونین پایین باعث افسردگی می شود. با این حال، حقیقت به احتمال زیاد پیچیده تر است.
به گفته اتحادیه ملی بیماری های روانی، اختلالات خلقی ممکن است ناشی از ترکیبی از عوامل از جمله تغییرات در مغز، تجربیات زندگی و شرایط سلامتی باشد.
حتی با این وجود، داروهای ضد افسردگی در کنار روان درمانی همچنان یک درمان مهم برای اختلالات خلقی هستند. هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، همیشه از دستورات پزشک خود پیروی کنید.
مقایسه سروتونین با دوپامین
مانند سروتونین، دوپامین یک ارتباط دهنده شیمیایی است که در مغز و بسیاری از قسمت های دیگر بدن شما یافت می شود.
هر دوی این انتقال دهنده های عصبی با سلامت روانی شما مرتبط هستند، بنابراین به راحتی می توان آنها را اشتباه گرفت. اما برخی از تفاوت های کلیدی نیز بین این دو وجود دارد.
در اینجا چندین راه وجود دارد که سروتونین و دوپامین ممکن است در بدن شما متفاوت عمل کنند:
| سروتونین | دوپامین | |
| جایی که تولید می شود | عمدتا در روده شما | عمدتا در مغز شما |
| حالت | خلق و خو و اضطراب را تثبیت می کند | بر انگیزه و لذت تأثیر می گذارد |
| افسردگی | در درمان های رایج افسردگی مورد هدف قرار می گیرد | چند درمان افسردگی آن را هدف قرار می دهد |
| خواب | به تنظیم خواب و بیداری کمک می کند | به شما کمک می کند تا هوشیارتر باشید |
چگونه سروتونین را افزایش دهیم
ممکن است بتوانید سطح سروتونین خود را از طریق دارو و گزینه های طبیعی تر افزایش دهید.
SSRIها
SSRI ها رایج ترین نوع داروهای ضد افسردگی هستند. آنها با مسدود کردن بازجذب این ماده شیمیایی، سطح سروتونین را در مغز افزایش می دهند، بنابراین مقدار بیشتری از آن فعال باقی می ماند. SSRIها شامل فلوکستین (پروزاک) و سرترالین (زولوفت) هستند.
هنگامی که از داروهایی استفاده می کنید که بر سروتونین تأثیر می گذارند، نباید بدون مشورت با پزشک خود از سایر داروها یا مکمل ها استفاده کنید. مخلوط کردن داروها ممکن است شما را در معرض خطر یک بیماری جدی به نام سندرم سروتونین قرار دهد.
مکمل
برخی از مکمل ها ممکن است توانایی افزایش سطح سروتونین را داشته باشند. با این حال، آنها جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نیستند و نباید در کنار سایر داروها مصرف شوند.
مکمل هایی که ممکن است سروتونین را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از:
- گیاه St. John’s wort: علف چای باعث افزایش سروتونین در بدن می شود. برخی معتقدند برای درمان افسردگی موثر است، اما این همیشه توسط تحقیقات پشتیبانی نشده است
- SAME: این مکمل به عنوان یک درمان برای افسردگی تبلیغ می شود، اما مطالعات بیشتر برای درک اثرات آن بر خلق و خو و سطح سروتونین مورد نیاز است.
- تریپتوفان: این ماده می تواند در مغز شما به سروتونین تبدیل شود و به طور بالقوه سطح سروتونین شما را افزایش دهد. برخی تحقیقات نشان می دهد که می تواند به بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب کمک کند.
همچنین مهم است که بدانید این مکمل‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش دهند و می‌توانند عوارض و تداخلات جانبی دیگری ایجاد کنند. همیشه قبل از استفاده از مکمل ها یا داروهای گیاهی با پزشک صحبت کنید.
تقویت کننده‌های طبیعی سروتونین
استراتژی های زیر ممکن است به شما در افزایش سطح سروتونین و بهبود خلق و خوی شما کمک کند:
- قرار گرفتن در معرض نور روشن: نور شدید خورشید ممکن است به خلق و خوی شما کمک کند، به همین دلیل است که نور درمانی معمولا برای درمان افسردگی فصلی توصیه می شود. لامپ های SAD گزینه ای برای درمان خانگی در زمستان یا زمانی که دسترسی به نور شدید خورشید دشوار است.
- ورزش: ورزش منظم فواید زیادی برای سلامت عمومی شما دارد. این می تواند اثرات تقویت کننده خلق و خو داشته باشد و ممکن است باعث ترشح سروتونین شود.
- رژیم غذایی ارتقاء دهنده سلامت: پیروی از یک رژیم غذایی متعادل خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها را کاهش می دهد. اگرچه تحقیقات محدود است، اما خوردن غذاهایی که ممکن است تولید سروتونین را افزایش دهند، می تواند بر خلق و خوی تأثیر مثبت بگذارد.
- مدیتیشن: مدیتیشن می تواند به کاهش استرس و ارتقای دید مثبت نسبت به زندگی کمک کند. برخی تحقیقات نشان می دهد که ممکن است سطح سروتونین را افزایش دهد، اگرچه شواهد بیشتری مورد نیاز است.
سندرم سروتونین چیست؟
داروها، مکمل‌ها و سایر موادی که سطح سروتونین را در بدن شما افزایش می‌دهند، می‌توانند منجر به سندرم سروتونین شوند.
سندرم سروتونین ممکن است زمانی رخ دهد که:
- شروع به مصرف یک داروی جدید کنید
- دوز داروی موجود را افزایش دهید
- بیش از مقدار تجویز شده دارو مصرف کنید
- از یک داروی اضافی، مکمل یا داروی غیرقانونی استفاده کنید که بر سطح سروتونین نیز تأثیر می گذارد
داروها، مکمل ها و موادی که بر سطح سروتونین تأثیر می گذارند عبارتند از:
- SSRI ها
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- دکسترومتورفان
- بسیاری از داروهای تجویز شده برای شرایط سلامت روان
- مخمر سنت جان
- یکسان
- تریپتوفان
- آمفتامین ها
- کوکائین
- MDMA (اکستازی)
علائم سندرم سروتونین عبارتند از:
- لرزش
- تعریق
- حالت تهوع
- استفراغ
- بی قراری
علائم شدید می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- پوست برافروخته
- مردمک های گشاد شده
- سرگردانی
- افزایش رفلکس (hyperreflexia)
- پرش یا اسپاسم عضلانی
- تب شدید
- سفتی عضلات
- ضربان قلب سریع
- فشار خون بالا
- ضربان قلب نامنظم
هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند سندرم سروتونین را تشخیص دهد. برای تشخیص این بیماری، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و ممکن است آزمایش های دیگری مانند:
- تصویربرداری از مغز
- آزمایشات ادرار
- آزمایش خون
- تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری)
در موارد خفیف، ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف داروی سروتونین را متوقف کنید تا علائم شما برطرف شود. در موارد جدی تر، پزشک ممکن است از داروهای اضافی برای درمان علائم نیز استفاده کند. درمان بیمارستانی معمولاً برای مدیریت سندرم سروتونین شدید ضروری است. معمولاً علائم در عرض ۲۴ تا ۷۲ ساعت برطرف می شود.
اگر به سندرم سروتونین مشکوک هستید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید. سندرم سروتونین در صورت عدم درمان می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
نکته و ایده
سروتونین بر هر قسمت از بدن شما تأثیر می گذارد. این مسئول بسیاری از عملکردهای مهمی است که ما را در طول روز انجام می دهند.
گاهی اوقات، عدم تعادل سروتونین می تواند به معنای چیز جدی تری باشد. مهم است که به بدن خود توجه کنید و در مورد هر گونه نگرانی با پزشک خود صحبت کنید.
منابع
- Bakshi A, et al. (2021). Biochemistry, serotonin.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560856/ - Bamalan OA, et al. (2022). Physiology, serotonin.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545168/ - Carley DW, et al. (2016). Physiology of sleep.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4755451/ - Depression. (2022).
nimh.nih.gov/health/topics/depression - Depression. (2017).
nami.org/about-mental-illness/mental-health-conditions/depression - Esch T. (2013). The neurobiology of meditation and mindfulness. Meditation – Neuroscientific Approaches and Philosophical Implications.
researchgate.net/profile/Tobias-Esch-2/publication/259263009_The_Neurobiology_of_Meditation_and_Mindfulness/links/0a85e52f929639ef86000000/The-Neurobiology-of-Meditation-and-Mindfulness.pdf - Fernstrom JD. (2016). A perspective on the safety of supplemental tryptophan based on its metabolic fates.
academic.oup.com/jn/article/146/12/2601S/4589965 - Gros M, et al. (2021). Neurotransmitter dysfunction in irritable bowel syndrome: Emerging approaches for management.
mdpi.com/2077-0383/10/15/3429/htm - Herr N, et al. (2017). The effects of serotonin in immune cells.
frontiersin.org/articles/10.3389/fcvm.2017.00048/full - Kikuchi AM, et al. (2021). A systematic review of the effect of L-tryptophan supplementation on mood and emotional functioning [Abstract].
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32272859/ - Lieberman HR, et al. (2016). Tryptophan intake in the US adult population is not related to liver or kidney function but is associated with depression and sleep outcomes.
academic.oup.com/jn/article/146/12/2609S/4589955 - Lindseth G, et al. (2015). The effects of dietary tryptophan on affective disorders.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4393508/ - Moncrieff J, et al. (2022). The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence.
nature.com/articles/s41380-022-01661-0 - Overview – Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs). (2021).
nhs.uk/mental-health/talking-therapies-medicine-treatments/medicines-and-psychiatry/ssri-antidepressants/overview/ - S-Adenosyl-L-Methionine (SAMe): In depth. (2017).
nccih.nih.gov/health/sadenosyllmethionine-same-in-depth - Serotonin. (2022).
endocrine.org/patient-engagement/endocrine-library/hormones-and-endocrine-function/brain-hormones - Serotonin. (2019).
labtestsonline.org.uk/tests/serotonin - Simon LV, et al. (2022). Serotonin syndrome.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482377/ - St. John’s wort and depression: In depth. (2017).
nccih.nih.gov/health/st-johns-wort-and-depression-in-depth - Working out boosts brain health. (2020).
apa.org/topics/exercise-fitness/stress - Zhong W, et al. (2021). Mechanisms of nausea and vomiting: Current knowledge and recent advances in intracellular emetic signaling systems.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8198651/
