مقیاس کما گلاسکو چیست؛ جی سی اس؛ سطح هوشیاری

عواملی مانند مصرف مواد مخدر، مسمومیت با الکل، شوک، یا اکسیژن کم خون می توانند سطح هوشیاری بیمار را تغییر دهند. این عوامل می تواند منجر به نمره نادرست در GCS شود.

کودکان و مقیاس کما گلاسکو

GCS معمولاً برای کودکان استفاده نمی شود ، به ویژه آنهایی که خیلی جوان هستند که مهارت های زبانی قابل اعتمادی ندارند. به جای آن از مقیاس کمای کودکان گلاسکو یا PGCS، اصلاح مقیاس مورد استفاده در بزرگسالان استفاده می شود. PGCS هنوز از سه تست – پاسخ های چشمی، کلامی و حرکتی – استفاده می کند و این سه مقدار به طور جداگانه و همچنین با هم در نظر گرفته می شوند.

در اینجا مقیاس درجه بندی کمی تغییر یافته برای PGCS آمده است:

باز شدن چشم (E)

• ۴ = خود به خود
• ۳ = صدا کردن
• ۲ = به فشار
• ۱ = هیچ
• NT = قابل آزمایش نیست

پاسخ کلامی (V)

• ۵ = لبخند می زند، به صداها گرایش دارد، اشیا را دنبال می کند، تعامل می کند
• ۴ = گریه اما تعاملات تسلی بخش و نامناسب
• ۳ = به طور متناقض تسلی ناپذیر، ناله
• ۲ = تسلی ناپذیر، آشفته
• ۱ = هیچ
• NT = قابل آزمایش نیست

پاسخ حرکتی (M)

• ۶ = حرکت خود به خود یا هدفمند
• ۵ = بومی سازی (از لمس خارج می شود)
• ۴ = خم شدن طبیعی (به سمت درد کشیده می شود)
• ۳ = خم شدن غیر طبیعی (پاسخ دکورتیکه)
• ۲ = گسترش (پاسخ منفی)
• ۱ = هیچ
• NT = قابل آزمایش نیست

آسیب‌های مغزی اطفال بر اساس شدت با استفاده از همان سطوح امتیازدهی بزرگسالان طبقه بندی می شوند، به عنوان مثال ۸ یا کمتر نشان دهنده شدیدترین، ۹-۱۲ یک آسیب متوسط ​​و ۱۳-۱۵ نشان دهنده TBI خفیف است. مانند بزرگسالان، صدمات متوسط ​​و شدید اغلب منجر به آسیب های طولانی مدت قابل توجهی می شود.

تعاریف چند اصطلاح

هوشیاری (consciousness) دارای دو جزء بیداری (arousal) و آگاهی (awareness) می‌باشد. بیداری مجموعه ای از پاسخ‌های اولیه به صورت باز شدن چشم‌ها بطور خودبخودی یا در اثر تحریک دردناک، رفلکس قرینه، رفلکس مردمک و حرکات خودبخودی چشم‌ها یا به صورت رفلکسی (مانور چشم عروسکی یا اکولوسفالیک و سقت کالریک است) منشاء و مرکز آن شبکه گسترده ای از هسته ها و الیاف عصبی (ascending reticulas activating system) یا به اختصار ARAS بوده و از ناحیه پروکسیمال پل مغزی (pons) تا هسته های تالاموس کشیده شده است. آگاهی یک فعالیت کامل‌تر پیچیده‌تر مراکز عالی مغز بصورت تجزیه و تحلیل ایمپالس‌های جسمی است که منجر به درک خود و محیط خارج و ارتباط برقرار کردن با محیط خارج می شود و منشاء آن قشر هر دو نیمکره مغز می باشد با توجه به مطالب ذکر شده مشخص می‌شود که برای هوشیار بودن بایستی قشر مغز و ARAS هر دو سالم و فعال باشند و در صورتی که یک یا هر دو قسمت فوق صدمه دیده باشد بر حسب محل و شدت ضایعه، نوع و شدت اختلال هوشیاری متفاوت است. 

تغییر در وضعیت هوشیاری level of consciosness وضعیتی است که بیمار قادر به تشخیص موقعیت زمانی و مکانی نبوده و نمی تواند از دستورات پیروی کند و جهت دستیابی به هوشیاری نیاز به وجود محرک های مداوم و پی در پی است و دارای دو نوع مقطعی (به مدت چند ثانیه تا یک ساعت ) و ممتدی به مدت چند ساعت و یا بیشتر) می باشد. براساس آخرین تقسیمات مراحل هوشیاری در سال ۲۰۰۷ به صورت زیر تعریف شده اند. 

۱- normal وجود آگاهی و بیداری کامل

۲- delirium دمانس، به وجود اختلال در دو یا بیشتر از موارد اعمال عالیه نظیر راینتاسیون، حافظه، تحکم و … گفته می‌شود و کاهش عملکرد عقلانی سریعتر از تمامی مراحل کاهش سطح هوشیاری دارد (معمولاً کاهش خفیف در حافظه زودرس‌ترین علامت در ارتباط با بیماری است.). 

۳- coma – عدم وجود آگاهی و بیداری

الف) light coma بیمار با تحریک دردناک می تواند مختصری اندام خود را حرکت دهد اما قادر به لوکالیزه محل درد نیست. 

ب) deep come در بیمار هیچ‌گونه حرکتی با تحریک دردناک مشاهده نمی‌شود. 

۵- vegetaive state حالت نباتی یا آلفاکوما – در این مرحله بیمار بیدار است و حتی چشمان باز دارد اما آگاهی وجود ندارد و همراه با امکان ایجاد حرکات خودبخودی اما بی هدف می باشد. 

۶- persistest neget ative state در صورت ادامه پس از یک ماه به این مرحله اطلاق می گردد که در نتیجه ایجاد ضایعات شدید مثل ضربه یا هیپوکسی مغزی ایجاد می شود و باعث از بین رفتن تمامی اعمال عالیه مغز به جز سیمکهای خواب، بیداری، دفع، تنفس و ضربان قلب است و امکان دارد بیمار برای همیشه در بستر باشد و درصورت مراقبت صحیح سال‌ها زنده بماند. 

۷- locked in satate این مرحله شبیه به مرحله نباتی است با این تفاوت که بیمار آگاهی هم دارد. در این حالت در اثر ایجاد صدمه دو طرفه به راه‌های حرکتی در پل مغزی که مسئول انجام حرکات اختیاری بدن است بوجود آمده و باعث از بین رفتن تمامی حرکات ارادی بدن به جز حرکات بالا و پائین چشمها و پلک زدن می باشد در نتیجه بیمار قادر به تکلم و برقراری ارتباط و حرکت نمی باشد. 

۸- brain death این مرحله شبیه به کما و همراه با عدم وجود آگاهی و بیداری است و معمولاً سه حالت زیر به صورت یکجا در بیمار مشاهده می شود .

الف) بر خلاف کما غیر قابل برگشت است. 

ب) توقف کامل تمامی عملکرد ساقه مغز نظیر تنفس خودبخودی به وجود می آید. 

ج) کلیه اعمال قشر مغز از بین می روند. 

نشانه قطعی جهت تشخیص brain death دو نوار EEG نیم ساعته به فاصله ۶ ساعت از هم است بطوریکه هیچ موج مغزی ثبت نگردد.