در چند نقطه از مغز سد خونی مغزی وجود ندارد. این قسمت‌ها که موسوم به اندام دور بطنی (circumventricular organs or CVO’s) هستند شامل هیپوفیز خلفی و شبکه کوروئید می‌باشند. این قسمت‌ها از قسمت‌های دیگر مغز توسط سلول‌های مخصوص اپاندیمی به نام تانیسیت‌ها مجزا شده‌اند. سلول‌های اپاندیمی سلول‌های هستند که بطن‌های مغز را مفروش می‌نمایند. تانیسیت‌ها توسط اتصالات تنگ و محکم به یکدیگر متصل هستند تا اندام دور بطنی را از قسمت‌های دیگر مغز جدا سازند. عدم وجود سد خونی مغزی باعث می‌شود تا هیپوفیز خلفی بتواند هورمون‌های اکسی‌توسین و وازوپرسین را مستقیماً به گردش خون عمومی وارد کند (۱).
اگرچه سد خونی _ مغزی در نوزادان نیز وجود دارد ولی معلوم شده است که در قیاس با بزرگسالان نسبت به مواد خاصی نفوذپذیری بیشتری دارد.
سد خونی _ مغزی در تمامی نواحی دستگاه عصبی مرکزی یکسان نیست. در حقیقت در بعضی نواحی که سد خونی _ مغزی وجود ندارد اندوتلیوم مویرگ‌ها حاوی سوراخ‌هایی هستند که از طریق آنها پروتئین‌ها و مولکول‌های آلی کوچک از خون وارد بافت عصبی می‌شوند مشخص شده است که ناحیه پوسترما (area postrema) در کف بطن چهارم و هیپوتالاموس نواحی هستند که در آنها رسپتورهای نورونی می‌توانند از محتویات شیمیایی پلاسما به طور مستقیم نمونه برداری کنند. هیپوتالاموس که در تنظیم فعالیت متابولیک بدن نقش دارد می‌تواند با ایجاد تغییرات مناسب در فعالیت متابولیک، موجب محافظت از بافت عصبی شود (۲).
در بخش‌هایی مانند برخی از قسمت های هیپوتالاموس، غده پینه‌ال و ناحیه Postrema سد خونی _ مغزی وجود ندارد (۳).
Paul Ehrlich در سال ۱۸۸۲ نشان داد که تزریق داخل وریدی رنگ‌های حیاتی مانند آبی تریپان، تمام بافت‌های بدن را رنگ می‌کند به جز مغز و نخاع. همچنین او دریافت که هرچند بیشتر مناطق مغز در پی تزریق داخل وریدی آبی تریپان رنگ نمی‌پذیرد ولی مناطق زیر رنگ می‌شوند: غده صنوبری، لوب خلفی هیپوفیز، تکمه خاکستری، دیواره بن‌بست بینایی و postrema area در انتهای تحتانی بطن چهارم. بر این اساس فرضیه سد خونی مغزی یا به بیان بهتر سد خونی مغزی نخاعی مطرح شد.
۱- یادداشت های علوم اعصاب دتر آلان لانگستاف ترجمه دکتر داود معظمی
۲- نوروآناتومی اسنل
۳- گایتون
بسیار عالی و تخصصی
خداقوت
درود و سپاس فراوان دکتر جان