داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای
داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای (Tetracyclic Antidepressants – TeCAs) گروهی از داروهای ضد افسردگی هستند که از لحاظ ساختاری و عملکردی مشابه با داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) هستند اما دارای چهار حلقه در ساختار شیمیایی خود می‌باشند. این داروها به طور خاص برای افسردگی شدید و برخی اختلالات روانی استفاده می‌شوند و کمتر از داروهای سه‌حلقه‌ای و جدیدتر مانند SSRIs و SNRIs تجویز می‌شوند.
مکانیزم عمل
مانند داروهای سه‌حلقه‌ای، ضد افسردگی‌های چهار حلقه‌ای نیز با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کنند. این داروها عمدتاً با مهار بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز باعث افزایش غلظت این انتقال‌دهنده‌ها در فضای سیناپسی می‌شوند. این تأثیر منجر به بهبود خلق‌وخو و کاهش علائم افسردگی می‌شود.
داروهای مهم در این دسته
۱. مورتازاپین (Mirtazapine): شناخته‌شده‌ترین داروی چهارحلقه‌ای که برای درمان افسردگی به‌خصوص در بیمارانی که با مشکلات خواب و کاهش وزن دست و پنجه نرم می‌کنند، تجویز می‌شود. این دارو علاوه بر تأثیرات ضد افسردگی، خاصیت خواب‌آوری دارد و معمولاً برای درمان افسردگی همراه با بی‌خوابی مؤثر است.
۲. ماپروتیلین (Maprotiline): دیگر داروی معروف در این دسته که برای درمان افسردگی به‌ویژه در افرادی که با اضطراب و افسردگی‌های آمیخته به هم سر و کار دارند استفاده می‌شود.
کاربردهای درمانی
ضد افسردگی‌های چهار حلقه‌ای برای درمان:
– افسردگی‌های شدید و مقاوم به درمان
– اختلالات اضطرابی (مانند اضطراب فراگیر)
– بی‌خوابی همراه با افسردگی
– اختلالات مرتبط با خوردن (به دلیل افزایش اشتها که می‌تواند کمک‌کننده باشد)
عوارض جانبی
مانند دیگر داروهای ضد افسردگی، داروهای چهارحلقه‌ای نیز می‌توانند عوارض جانبی مختلفی داشته باشند. برخی از این عوارض عبارتند از:
– خشکی دهان
– خواب‌آلودگی و آرام‌بخشی (به‌ویژه با مورتازاپین)
– افزایش وزن (یکی از مشکلات شایع با مصرف مورتازاپین)
– یبوست
– سرگیجه
– افت فشار خون وضعیتی
تفاوت با سایر داروهای ضد افسردگی
– داروهای چهار حلقه‌ای نسبت به داروهای سه‌حلقه‌ای عوارض کمتری دارند اما همچنان عوارضی مانند خواب‌آوری و افزایش وزن شایع هستند.
– در مقایسه با SSRIs و SNRIs، این داروها بیشتر به دلیل عوارض خواب‌آوری و تأثیر بر اشتها تجویز می‌شوند، به ویژه در بیمارانی که مشکلات خواب یا کاهش وزن دارند.
نکات احتیاطی
– این داروها ممکن است در دوزهای بالا عوارض شدیدی ایجاد کنند و باید تحت نظارت دقیق پزشک مصرف شوند.
– در افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی یا فشار خون دارند، مصرف این داروها باید با احتیاط صورت گیرد.
– مورتازاپین به دلیل اثر خواب‌آوری بالا معمولاً در شب تجویز می‌شود.
جمع‌بندی
داروهای ضد افسردگی چهار حلقه‌ای مانند مورتازاپین و ماپروتیلین گزینه‌های مفیدی برای درمان افسردگی، به‌ویژه در بیماران با مشکلات خواب و اشتها هستند. هرچند این داروها نسبت به داروهای جدیدتر کمتر تجویز می‌شوند، اما در برخی شرایط خاص همچنان مؤثر هستند و می‌توانند انتخاب مناسبی برای بیماران مقاوم به سایر داروهای ضد افسردگی باشند.
