رژیدیتی، که اغلب به عنوان مترادف هیپرتونی توسط بسیاری از نویسندگان استفاده می‌شود، یک اختلال رایج تون عضلانی است که در آن مقاومت در برابر حرکت غیرفعال صرف نظر از وضعیت و سرعت بدن وجود دارد. این یکی از ویژگی‌های اصلی بیماری پارکینسون است و معمولاً در اختلالات خارج هرمی وجود دارد. بر آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌ها به طور یکسان تأثیر می‌گذارد.
می‌توان آن را در موارد زیر مشاهده نمود:
- سندرم پارکینسون
- دژنراسیون کورتیکوبازال (پارکینسونیم: شبه پارکینسون)
- بیماری هانتینگتون
- آتروفی سیستم چندگانه (بیماری MSA)
- سندرم اندارم استیف Stiff Man/limb
- بیماری نیمن پیک – نوع A
- بیماری Orthostatic Hypotonia Shy-Drager
- آتاکسی نخاعی مخچه‌ای (Spinocerebellar Ataxia) – نوع ۴۳، ۱۷، ۲
تعریف
رژیدیتی یک حالت هیپرتونیک است که با مقاومت ثابت در سراسر دامنه حرکت که مستقل از سرعت حرکت است مشخص می‌شود. این نتیجه حرکت بیش از حد فوق نخاعی (تسهیل نورون حرکتی فوقانی) است که بر روی نورون‌های حرکتی آلفا اثر می‌گذارد. مکانیسم‌های رفلکس نخاعی معمولاً طبیعی هستند. [۱] در رژیدیتی پارکینسونی، تکان‌های تاندون معمولاً طبیعی هستند. [۲]
“رژیدیتی” به عنوان هیپرتونی تعریف می‌شود که در آن همه موارد زیر درست است [۳]:
- مقاومت در برابر حرکت مفصل تحمیلی خارجی در سرعت‌های حرکتی بسیار کم وجود دارد، به سرعت تحمیلی بستگی ندارد و آستانه سرعت یا زاویه را نشان نمی‌دهد.
- ممکن است انقباض همزمان آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌ها رخ دهد و این در مقاومت فوری در برابر تغییر جهت حرکت در مفصل منعکس می‌شود.
- اندام تمایلی به بازگشت به یک وضعیت ثابت خاص یا زاویه مفصلی شدید ندارد
- فعالیت ارادی در گروه‌های عضلانی دور منجر به حرکات غیرارادی در مورد مفاصل سفت نمی‌شود، اگرچه رژیدیتی ممکن است بدتر شود.
آناتومی
“هسته‌های قاعده‌ای” به گروهی از هسته‌های زیر قشری اشاره دارد که در درجه اول مسئول کنترل حرکتی و همچنین نقش‌های دیگری مانند یادگیری حرکتی، عملکردها و رفتارهای اجرایی و احساسات هستند. مدل عقده‌های قاعده‌ای کلاسیک نشان می‌دهد که چگونه اطلاعات از طریق عقده‌های قاعده‌ای از طریق دو مسیر با اثرات متضاد برای اجرای صحیح حرکت به قشر باز می‌گردد.
آسیب شناسی
رژیدیتی نتیجه حرکت بیش از حد فوق نخاعی (تسهیل نورون حرکتی فوقانی) است که بر روی نورون‌های حرکتی آلفا عمل می‌کند. مکانیسم‌های رفلکس نخاعی معمولاً طبیعی هستند. [۱] یک اختلال در مهار متقابل طبیعی وجود دارد [۴]. هنگامی‌که تعادل بازداری و تحریک در عقده‌های قاعده ای و قشر حرکتی به هم می‌خورد، علائم و نشانه‌های رژیدیتی و حرکات غیرارادی همراه با ناهنجاری‌های وضعیت و حرکت مرتبط ظاهر می‌شوند [۲]. با این حال، درک کنونی ما از پاتوفیزیولوژی گانگلیون قاعده‌ای، توضیح کافی برای دو ویژگی اصلی دیگر بیماری پارکینسون، یعنی رژیدیتی و لرزش ارائه نمی‌دهد [۵].
عوامل متعددی ممکن است در رژیدیتی نقش داشته باشند که برخی از آنها عبارتند از:
- ناتوانی بیمار در استراحت و حذف کامل فعالیت در عضلات
- افزایش رژیدیتی به دلیل تغییر خواص ویسکوالاستیک عضلات
- فعال سازی غیر طبیعی گروه‌های عضلانی آگونیست-آنتاگونیست
- افزایش رفلکس‌های کششی
- کاهش سطح دوپامین
انواع رژیدیتی
رژیدیتی بیماری پارکینسون ممکن است به عنوان “لوله سربی” یا “چرخ دنده” مشخص شود.
- رژیدیتی چرخ دنده – به حالت هیپرتونیک با تکان‌های جغجغه‌مانند روی هم اطلاق می‌شود و معمولاً در حرکات اندام فوقانی (مانند خم شدن و اکستنشن مچ یا آرنج) دیده می‌شود. نوع رژیدیتی چرخ دنده ترکیبی از صلبیت لوله سربی با لرزش است.
- رژیدیتی لوله سربی – به حالت هیپرتونیک در سراسر دامنه حرکت اشاره دارد، یعنی انقباض همزمان آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌ها و این در مقاومت فوری در برابر معکوس شدن جهت حرکت در اطراف مفصل منعکس می‌شود.
تفاوت اسپاستیسیتی و رژیدیتی
اسپاستیسیتی عموماً فقط در طول کشش عضلانی (یعنی نه در حالت استراحت) رخ می‌دهد و معمولاً با افزایش رفلکس تاندون و پاسخ بابینسکی همراه است . معمولاً بین مقاومت در یک جهت حرکت در مقایسه با جهت مخالف تفاوت وجود دارد و برخی از بیماران ممکن است با پدیده کلاسپ-نایف (رها شدن ناگهانی در دامنه انتهایی حرکت) نشان دهند.
در رژیدیتی، تون عضلانی حتی در حالت استراحت نیز افزایش می‌یابد و معمولاً در طول دامنه حرکتی غیرفعال در تمام جهات در سراسر مفاصل فردی ظاهر می‌شود. رفلکس کف پا و رفلکس تاندون معمولاً طبیعی است. فقدان هم افزایی وجود دارد. [۶]
معاینه
ممتحن باید با یک دست دست اختراع را بالای مچ گرفته و ثابت نگه دارد. با دست دیگر انگشتان و کف دست را می‌گیرد و سپس به آرامی‌در امتداد محور بلند دست می‌چرخد. اگر رژیدیتی وجود داشته باشد، معاینه کننده در حین حرکت مقاومت را تجربه می‌کند. اگر پدیده چرخ دنده مثبت باشد، معاینه کننده در حین حرکت دچار وقفه یا گرفتن مکرر می‌شود و اگر بدون وقفه یا تغییر نسبت به سرعت وجود داشته باشد، صلبیت لوله سربی است. [۲] به طور کلی در مورد بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک فقط رژیدیتی یک طرفه دیده می‌شود که در طول معاینه با طرف مقابل قابل مقایسه است.
مدیریت
مدیریت پزشکی
درمان بیماری پارکینسون با لوادوپا (L-Dopa) در این ترکیبات مختلف برای کاهش برادی‌کینزی و رژیدیتی بسیار مفید است.
ثابت شده است که تحریک عمیق مغز در تحریک گلوبوس پالیدوس و تحریک هسته زیر تالاموس باعث بهبود رژیدیتی می‌شود [۷]
مدیریت فیزیوتراپی
برای اکثر بیماران، اگر رژیدیتی در اوایل جلسه درمان کاهش یابد، درمان بهتر پیش می‌رود. بنابراین، زمانی که درمان در مرحله «روشن» چرخه دارویی انجام شود، به نظر می‌رسد که مداخلات حرکت درمانی اثرات ماندگارتری دارند. [۸]
به نظر می‌رسد تکنیک‌های آرام‌سازی در کاهش رژیدیتی مؤثر هستند، از جمله تکان‌های ملایم، آهسته، چرخش اندام‌ها و تنه، و استفاده از یوگا. در بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون، آرامش در حالت نشسته یا ایستاده بهتر به دست می‌آید زیرا ممکن است رژیدیتی در وضعیت خوابیده به پشت افزایش یابد. از آنجایی که ماهیچه‌های پروگزیمال اغلب بیشتر از عضلات دیستال درگیر می‌شوند، ممکن است با دنبال کردن یک پیشروی دیستال به پروگزیمال، آرامش راحت تر به دست آید. [۸]
نشان داده شده است که تمرینات ریتمیک، رژیدیتی را کاهش می‌دهند [۸] به عنوان مثال. دست زدن، ایجاد دایره با دست یا پا.
منابع
۱- O’Sullivan SB, Schmitz TJ, Fulk G. Physical rehabilitation. FA Davis; 2019 Jan 25.
۲- Edwards S, editor. Neurological Physiotherapy: A problem-solving approach. Elsevier Health Sciences; 2002.
۳- Sanger TD, Delgado MR, Gaebler-Spira D, Hallett M, Mink JW. Classification and definition of disorders causing hypertonia in childhood. Pediatrics. 2003 Jan 1;111(1):e89-97.
۴- Porter S. Tidy’s Physiotherapy E-Book. Elsevier Health Sciences; 2013 Jan 17.
۵- Lanciego JL, Luquin N, Obeso JA. Functional neuroanatomy of the basal ganglia. Cold Spring Harbor perspectives in medicine. 2012 Dec 1;2(12):a009621.
۶- Dr. Raju. S. Kumar. Simulation of Clasp knife and Cog wheel rigidity. Available from: https://www.youtube.com/watch?v=8xxe2WWWoYI [last accessed 31/12/2020]
۷- Shapiro MB, Vaillancourt DE, Sturman MM, Metman LV, Bakay RA, Corcos DM. Effects of STN DBS on rigidity in Parkinson’s disease. IEEE Transactions on Neural Systems and Rehabilitation Engineering. 2007 Jun 18;15(2):173-81.
۸- Umphred DA, Lazaro RT. Neurological rehabilitation. Elsevier Health Sciences; 2012 Aug 14.
